Ələkbərova İradə

 
129 
 
Şəkil 56. 
Britannik
a ensiklopediyasının saytı
 
 
7
.2.2. Böyük Sovet Ensiklopediyası 
Böyük Sovet Ensiklopediyası (BSE) – Sovetlər Birliyində 
n
əşr  edilmiş  ən məşhur  və  tam  ensiklopediyadır.  Məqalələrin 
sayı 100 mindir. BSE üç dəfə nəşr edilibdir: 
−
 
Birinci n
əşr: 65 cild və əlavə nömrəsiz cild – «СССР», 
1926—1947
.
 
−
 
İkinci nəşr: 49 cild və əlavə cild,  № 50, № 51, № 52  – 
«СССР», 1949–1960. 
−
 
Üçüncü n
əşr: 30 cild və əlavə cild,  № 24  – «СССР», 
1969–1978. “
Əlifba üzrə adların göstəricisi” adı ilə 
1981-ci ild
ə nömrəsiz əlavə cild nəşr edilmişdir. 
H
ər  3  cild  “Советская  энциклопедия”  nəşriyyatı 
t
ərəfindən nəşr edilmişdir. 

---

 
130 
Böyük Sovet Ensiklopediyasının birinci nəşri 
BSE-
nın  birinci  nəşri  Sovet  İttifaqı  Kommunist 
Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin 1925-ci ildəki qərarı ilə nəşr 
edilmişdir. 50-80 nüsxə ilə nəşr edilən ensiklopediyaya 65 min 
m
əqalə, 12 min şəkil və minə yaxın xəritə daxil idi 
(şəkil 57)
. 
M
əqalələrin müəllifləri və redaktorları sovet alimləri, eləcə 
d
ə dövlət xadimləri idi: N.N.Baranskiy, A.N.Bax, Q.İ.Broydo, 
A.S.Bubnov,  N.N.Burdenko,  N.İ.Buxarin,  V.R.Vilyams, 
K.E.Voroşilov,  İ.M.Qubkin,  İ.E.Qrabar,  Q.M.Krjijanivskiy, 
L.N.Krisman,  V.V.Kuybışev,  N.Y.Kun,  A.V.Linaçarskiy, 
V.P.Milyutin, V.A.Obruçev, M.N.Pokrovskiy, 
Y.A.Preobrajenskiy v
ə  başqaları  idi.  BSE-nın  baş  redaktoru 
akademik O.Y.Şmidt (1924—1941) təyin edilmişdir. 
BSE-
nın  ilk  nəşrinə  daxil  edilmiş  məqalələr hal-hazırda 
ümumxalq mülkiyy
ətinə keçirilmişdir. 
 
Böyük Sovet Ensiklopediyasının ikinci nəşri 
BSE-
nın ikinci nəşri SSRİ Nazirlər Kabinetinin 20 fevral 
1949 tarixli q
ərarına  əsasən nəşr  edilmişdir.  BSE-nin ikinci 
n
əşri  1950-1958 illərdə  Moskvada  “Большая  Советская 
Энциклопедия”  dövlət elmi nəşriyyatı  tərəfindən həyata 
keçiril
mişdir. Ensiklopediyaya 100 min məqalə, 40852 şəkil və 
2362 x
əritə daxil edilmişdir 
(
şəkil 58)
. 
Ensiklopediyadakı  məqalələrin  hazırlanması  sovet 
aliml
ərinə  həvalə  edilmişdir:  N.N.Aniçkov,  İ.P.Bardin, 
Y.M.Jukov, 
B.V.İohanson, 
A.N.Kolmoqorov, 
F.V.Konstantinov, 
O.B.Lepeşinskaya, 
T.D.Lisenko, 
A.A.Mixaylov,  A.İ.Oparin,  K.V.Ostrovityanov,  N.M.Straxov, 
S.P.Tolstov, E.A.Çudakov v
ə  başqaları.  Baş  redaktorlar  – 
akademikl
ər 
S.İ.Vavilov 
(fəaliyyəti:1949—1951),  
B.A.Vvedenskiy (f
əaliyyəti:1951—1958),  baş  redaktorun 
müavinl
əri isə A.A.Zvorıkin, L.S.Şaumyan idilər. 
 
 
 

---

 
131 
 
Şəkil 57. BSE-nın birinci nəşri, 
                         65 cildd
ə 
 
Şəkil 58. BSE-nın 
ikinci n
əşri, 51 cilddə 
 
Böyük Sovet Ensiklopediyasının üçüncü nəşri 
Sovet  İttifaqı  Kommunist  Partiyası  Mərkəzi Komitəsinin 
(2 fevral, 1967) q
ərarı ilə BSE-nın üçüncü nəşri 1969-1978-ci 
ill
ərdə  həyata keçirildi. BSE-nın  üçüncü  nəşri  30  cilddən 
ibar
ətdir.  24  №-li  cild iki kitabdan ibarətdir.  İkinci  kitab 
Sovetl
ər İttifaqına həsr edilmişidir. Ensiklopediya 630 nüsxədə 
çap  edilmişdir.  1981-ci ildə  ensiklopediyaya  əlavə  kitab  – 
“Adlar üzr
ə əlifba göstəricisi” (50 min nüsxə) əlavə edilmişdir.  
H
əcminə görə üçüncü nəşr ikincidən kiçik olsa da (3,5 min 
mü
əllif səhifəsi)  o, 95279 məqalədən,  29120  şəkildən, 3701 
portretd
ən və  524 rəngli xəritədən ibarətdir.  Ensiklopediyanın 
baş redaktoru akademik A.M.Proxorov olmuşdur 
(
şəkil 59)
. 
BSE-
nın  üçüncü  nəşri  ABŞ-nın  “Macmillan Publishers 
Ltd.” n
əşriyyatı  tərəfindən, 1973-1982-ci illərdə  ingilis dilinə 
t
ərcümə olunmuş və nəşr edilmişdir. 
2001-
ci  ildə  BSE-nın  üçüncü  cildi  “Aytopan”  şirkəti 
tərəfindən kompakt disklərə yazılmışdır (şəkil 60).  
 

---

 
132 
 
Şəkil 59. BSE-nın üçüncü 
nəşri, 30 cilddə 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 60. BSE-nın üçüncü nəşri, 
kompakt diskl
ərdə
. 
 
 
Şəkil 61. BSE-nin İnternetdə saytı 
BSE-
nın  İnternet  nəşrinin  bütün  ixtiyarı  “Russ  Portal” 
şirkətinə  verilibdir.  Şirkətin  İnternetdə  rəsmi  saytı 

---

 
133 
http://www.rubricon.ru 
portalıdır.  Ensiklopediyanın  on-line 
variantları (http://bse.sci-lib.com) İnternet istifadəşiləri arasında 
etibarlı mənbə kimi çox populyardır.  BSE-nın elektron variantı 
http://www.yandex.ru v
ə  http://www.lingvo.ru  saytlarında  da 
mövcuddur (şəkil 61).  
 
7.2.3. Brokhaus ensiklopediyası 
Brokhaus  ensiklopediyası  ilk  dəfə  alman dilində  1805-ci 
ild
ə “Brockhaus“  adı altında nəşr edilmişdir. Ensiklopediya ilk 
d
əfə  F.A. Brokhaus tərəfindən Amsterdamda, daha  sonra isə  
Altenburqda v
ə Leypsikdə nəşr edilmişdir (şəkil 62). 
 
 
Şəkil 62. “Brockhaus Konversations-Lexikon”, 1902-çi ilin 
n
əşri 
Son d
əfə "Brockhaus Enzyklopädie” adı ilə 2005-2006-cı 
ill
ərdə  nəşr  edilmiş  ensiklopediya  hal  hazırda  300  min 
m
əqalədən və  40  min  şəkildən ibarətdir.  Ensiklopediyanın 
elektron 
forması 
http://www.brockhaus.de 
v
ə 
http://www.brockhaus-multimedial.de 
domen  adları  altında 
saytlarında nəşr edilmişdir (şəkil 63).  
 

---