Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliĞİ
Not : Transformatör merkezi, global topraklama sisteminin bir bölümü ise, Madde 11’deki kurallar uygulanabilir
Yüklə 3,56 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BEŞİNCİ BÖLÜM
Not : Transformatör merkezi, global topraklama sisteminin bir bölümü ise, Madde 11’deki kurallar uygulanabilir.ii) Madde 12-d2/i’deki koşul sağlanamıyorsa, alçak gerilim sisteminin nötr iletkeni, elektriksel olarak bağımsız bir topraklama düzenlemesi yardımı ile topraklanmalıdır( Şekil-9b’de TT-b). Bu durumda Madde 12-e1 uygulanır. 3) IT sistemleri: i) Uf , (RE x IE ) geriliminin Şekil-6’ da verilen sürede ayrılması durumunda, alçak gerilim tesisine ilişkin işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümleri, sadece transformatör merkezine ilişkin topraklama düzenlemesine bağlanabilir (Şekil-9c ve Şekil-9g). Bu koşul tam olarak sağlanamaz ise;
ii) Zorlanma gerilimi (RE x IE +  Uo) ve Çizelge-14’de verilen ayırma süresi arasındaki bağıntı, AG tesisine ilişkin işletme elemanları için olanlarla uyumlu ise, alçak gerilim tesisine ilişkin işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümleri, transformatör merkezine ilişkin topraklama düzenlemesinden (Şekil-9d) elektriksel olarak bağımsız bir topraklama düzeni üzerinden topraklandığında, varsa alçak gerilim sisteminin nötr empedansı, transformatör merkezinin topraklama düzenlemesine bağlanabilir.
Bu koşul tam olarak sağlanamaz ise, nötr empedansı, elektriksel olarak bağımsız bir topraklama düzenlemesi üzerinden topraklanmalıdır (Şekil-9e ve Şekil-9f). Bu durumda Madde 12-e2 uygulanır. e) Transformatör merkezlerindeki alçak gerilim işletme elemanlarında güç frekanslı zorlanma gerilimi: 1) TN ve TT sistemleri: TN ve TT sistemlerinde nötr iletkeni, transformatör merkezinin topraklama düzenlemesinden elektriksel olarak bağımsız bir topraklama düzenlemesi yardımı ile topraklanıyorsa (Şekil-9a’da TN-b ve Şekil-9b’de TT-b), transformatör merkezine ilişkin AG işletme elemanlarının yalıtım düzeyi, güç frekanslı zorlanma gerilimi (RE x IE + Uo) ile uygun olmalıdır. 2) IT sistemleri: IT sistemlerinde, tüketici tesisatının açıktaki iletken bölümleri ve varsa nötr empedansı, transformatör merkezinin topraklama düzenlemesinden elektriksel olarak bağımsız bir topraklama düzenlemesi yardımı ile topraklandığında (Şekil-9e ve Şekil-9f), transformatör merkezine ilişkin AG işletme elemanlarının yalıtım düzeyi, güç frekanslı zorlanma gerilimi (RE x IE + Not : Elektrik tedarik eden kuruluş, beklenen zorlanma gerilimlerine göre genel bir kılavuz verebilir. 3) TN ve TT sisteminde nötr iletkeninin kopması durumunda zorlanma gerilimi: Üç fazlı TN veya TT sisteminde nötr iletkeni koptuğunda, faz-nötr gerilimine göre boyutlandırılan bileşenler ile birlikte temel, çift ve takviyeli yalıtımın da geçici olarak faz arası gerilimle zorlanabileceği gerçeği dikkate alınmalıdır. Zorlanma gerilimi U= Uo’a kadar yükselebilir.
4) IT sisteminin yanlışlıkla topraklanması durumunda zorlanma gerilimi: Bir IT sisteminde bir faz iletkeni yanlışlıkla topraklandığında, faz-nötr gerilimine göre boyutlandırılan bileşenler ile birlikte temel, çift ve takviyeli yalıtımın da geçici olarak faz arası gerilimle zorlanabileceği incelenmelidir. Zorlanma gerilimi U= Uo’ a kadar yükselebilir.
5) Bir faz iletkeni ile nötr iletkeni arasında kısa devre durumunda zorlanma gerilimi: Bir faz iletkeni ile nötr iletkeni arasında kısa devre olması durumunda zorlanma geriliminin 5 saniyeye kadar bir süre için 1,45 Uo değerine yükselebileceği dikkate alınmalıdır. 
Şekil-9a TN sistemleri 
Şekil-9b TT sistemleri 
AG sistemlerinde ilk arızanın oluşması Şekil-9c IT sistemleri, örnek a
AG sistemlerinde ilk arızanın oluşması Şekil-9d IT sistemleri, örnek b
AG sisteminde ilk arızanın oluşması Şekil-9e IT sistemleri, örnek c Not: Nötrü büyük değerli bir Z empedansı üzerinden topraklanmış AG sistemlerinde aynı koşullar uygulanır. 
AG sisteminde ilk arızanın oluşması Şekil-9f IT sistemleri, Örnek d 
AG sisteminde ilk arızanın oluşması Şekil-9g IT sistemleri, örnek e Not: Nötrü büyük değerli bir Z empedansı üzerinden topraklanmış AG sistemlerinde aynı koşullar uygulanır. BEŞİNCİ BÖLÜMİletişim Sistemleri ve Bilgi İşlem Tesisleri için Topraklama KurallarıKullanım Alanı ve AmacıMadde 13-a) Genel: Bu bölüm, iletişim tekniğine ilişkin cihaz ve tesislerin, insan ve hayvanlar için yaşam ve sağlık açısından ve nesneler için ortaya çıkabilecek diğer tehlikelere karşı güvenliğini sağlamayı amaçlar. Ayrıca iletişim tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin düzenlenmesi (iletişim topraklama tesisleri) ve aynı zamanda iletişim tesislerindeki potansiyel dengeleme tesisleri veya bunların diğer topraklama tesisleri ile karşılaşma durumları için de bu bölüm geçerlidir. Bu bölüm, kendileri için ayrı bir standart bulunmayan haberleşme ve bilgi-işlem tesislerinin güvenliği için de aynı şekilde geçerlidir. Not 1 : İletişim sistemlerine örnekler aşağıda verilmiştir: - Her çeşit ve büyüklükte, hatlı veya hatsız iletişim yapabilen telefon, yazı ve resim iletişim tesisleri, - Kısa mesafeli el telsizleri, - Akustik ve optik göstergeli çağırma, arama ve sinyal tesisleri, - Ses düzenleri, - Elektriksel çalışma saati tesisleri, - Yangın, hırsız ve soygun tehlikesi alarm tesisleri, - Diğer tehlike uyarı ve güvenlik tesisleri, - Raylı sistem ve trafik sinyalizasyon tesisleri, - Uzaktan kumanda tesisleri, - İletişim (kuranportör vb) düzenleri, - Radyo, televizyon, ses ve görüntü aktarma tekniği tesisleri. İletişim cihazları, yukarıda adı geçen tesislerde kullanılan cihazlardır. Not 2 : Bilişim tekniği (information) düzenleri de (bilgi-işlem düzenleri ve büro makineleri) EN 60950’ye göre yukarıda belirtilen tesislerin içinde bulunabilir. Not 3: Bilgi işlem makinelerine takılan radyo frekanslı girişim bastırma filtreleri yüksek toprak kaçak akımı meydana getirebilirler. Bu gibi durumlarda koruyucu toprak bağlantısındaki bir devamlılık arızası tehlikeli dokunma gerilimine neden olabilir. Bu bölümün amaçlarından biri de bu tehlikeyi ortadan kaldırmaktır. Bu bölümdeki kurallar, - TS 40’a uygun bir fiş ve priz ile bağlanan veya benzeri donanım için, toprak kaçak akımı TS EN 60950’de belirtilen sınırları aşan, - Kaçak akımı, TS EN 60950'de belirlenen kurallara uygun olan, bilgi-işlem donanımının binanın elektrik güç tesisatına bağlanmasında da kullanılır. Bu bölümdeki kurallar, binalar için donanımın bağlantı ucuna kadar olan sabit tesisata (priz veya bağlantı kutusuna kadar) uygulanır. Ayrıca bilgi işlem dışında, radyo frekans girişim bastırma filtrelerine ilişkin kurallardan doğan, yüksek kaçak akımı geçiren endüstriyel kontrol ve haberleşme donanımı gibi tesisatlara da uygulanır. Bilgi-işlem tesislerinin bu bölümde yer almayan diğer topraklama kuralları için TS IEC 60364-7-707'ye, potansiyel dengeleme ve topraklama düzenlemeleri için TS IEC 60364-5-548 standartlarına da bakınız. Bina tesisatlarında elekromanyetik girişimlere karşı koruma önlemleri için TS IEC 60364-4-444 standardında öngörülen hususlar dikkate alınmalıdır. b) Bu bölüm, iletişim tesislerinin yapılması, genişletilmesi, değiştirilmesi ve işletilmesi sırasında ortaya çıkabilecek, özellikle tehlikeli vücut akımlarına karşı (dolaylı dokunma) kullanılacak koruma yöntemlerini ve bunların deneyden geçirilmelerini kapsar. Ayrıca bir iletişim tesisinin çalışması için, topraklama ve potansiyel dengelemesi açısından öngörülen koşullar da bu bölümde özetlenmiştir. c) Ana amacı yaşamın ve nesnelerin korunması olan ve güvenilirlik, çalışma güvenliği ve işletme açısından özel koşullar istenen iletişim tesisleri için, bunlarla ilgili standartların ayrıca göz önünde tutulması gerekir. Not: Özel koşullar gerektiren tesislere örnekler, - Raylı sistem sinyalizasyon tesisleri, - Trafik sinyalizasyon tesisleri ve, - Yangın, hırsız ve soygun tehlikesi alarm tesisleridir. İletişim tesisleri ve cihazlarının içindeki, alçak veya yüksek gerilimli tesis ve cihazlardan güvenli şekilde ayrılmaları mümkün olmayan kısımlar için, bu gerilimlerle işletilen tesis ve cihazlar için geçerli olan (kuvvetli akım tesisleri ve cihazlarına ilişkin) standart ve yönetmelikler geçerlidir. Yüksek gerilim hatlarını iletim ortamı olarak kullanan taşıyıcı frekansla iletişim tesislerinin (kuranportör tesislerinin) yüksek gerilim koruması için IEC 60481 geçerlidir.
- Normal ve anormal işletme koşullarında 2. boyutlandırma sınıfından, - Hata durumunda 3. boyutlandırma sınıfından bir gerilim meydana gelmeyecek şekilde planlanmalı, imal edilmeli, kurulmalı ve bakımları yapılmalıdır (boyutlandırma sınıfları için Madde 4’e ve Madde 16’ya bakınız). Kontrol: Gözle muayene ve ölçme (Madde 15-b/i ve Madde 15-b/ii’ye bakınız)ile yapılmalıdır. b) Koruma düzenleri, kendileri için geçerli olan standartlara uygun olmalıdır. Bunlar, elektrik değerleri (örneğin yalıtım dirençleri veya çalışmaya başlama gerilimleri), toz, yoğunlaşmış su ve benzerleri gibi dış etkilerle zararlı değişimlere uğramayacak şekilde düzenlenmelidir. Değiştirilebilen koruma düzenlerinin kullanılması durumunda, bunlara ilişkin karakteristik değerler veya renkler, tutma kolu üzerinde veya bunun hemen yakınında belirgin şekilde işaretlenmelidir. Koruma düzenleri, koruma iletkenleri (PE) veya fonksiyon topraklaması ve koruma iletkenleri (FPE) üzerinde bulunmamalıdır. Kontrol: Gözle muayene (Madde15-b/i’ye bakınız) ile yapılmalıdır. c) İletişim cihazlarının kaçak akımları için, yüksek frekanslarda elektrik akımına karşı daha az duyarlılık göz önünde tutulabilir. 1) Koruma sınıfı I olan iletişim cihazlarının gövdelerindeki kaçak akım, sürekli olarak buna ilişkin koruma iletkeni üzerinden akar. 2) İletişim cihazının koruma iletkeni genel kullanım amaçlı bir fiş-priz sistemi üzerinden tüketici tesisatının koruma iletkeni ile bağlanıyorsa, kaçak akım değeri 3,5 mA’lik sınır değerini aşmamalıdır. 3) İletişim cihazının koruma iletkeninin kesiti en az: - 1,5 mm2 ise ve bu iletken tüketici tesisatının koruma iletkenine doğrudan sıkı şekilde bağlanıyorsa, - 2,5 mm2 ise ve bu iletken tüketici tesisatının koruma iletkenine bir geçmeli klemensle bağlanıyorsa, bu durumlarda kaçak akım değeri 10 mA’lik sınır değerini aşmamalıdır. 4) İletişim cihazı, kesiti ≥ 10 mm2 olan bir koruma iletkeni ile tüketici tesisatına veya fonksiyon ve koruma topraklaması üzerinden topraklayıcıları birleştirme iletkenine bağlanıyorsa, kaçak akım, 10 mA’lik sınır değeri aşabilir. Not : Kaçak akım, kişiler tarafından, ancak koruma iletkeninin kesilmesi durumunda hissedilebilir. Kesitleri ≥ 10 mm2 olan iletkenler için mekanik nedenlerle koruma iletkeninde bir kesinti olmayacağı kabul edilir.
b) Kontrol yöntemleri : Kontrol, gözle muayeneyi, denetimi ve ölçmeyi kapsar. i) Gözle muayenede: - İşletme elemanlarındaki zarar ve noksanların görülüp görülemediği, - İşletme elemanlarının ilgili standartlara uygun olup olmadıkları ve öngörüldüğü şekilde yerleştirilip yerleştirilmedikleri, örneğin bir güvenliğinin kontrol edildiğine ilişkin test işaretine sahip olup olmadıkları veya imalatçı tarafından güvenlik tekniği ile alakalı özelliğine dair bir açıklamasının olup olmadığı, - İletkenlerin hatasız, kusursuz ve bağlama şemalarına uygun olarak bağlanmış olup olmadıkları, - Koruma düzenleri ve koruma iletkenlerinin istenildiği şekilde düzenlenmiş ve işaretlenmiş olup olmadığı, - İsim plakalarının, anma değerlerinin, norm renklerin istenilenlere uygun olup olmadığı, - İstenilen kapak veya mahfazaların mevcut olup olmadıkları, tespit edilir. ii) Ölçmede, uygun ölçü düzenleriyle, öngörülen değerlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilir. Ölçme için, mümkün olduğu takdirde, örneğin aşağıdaki büyüklükler söz konusu olabilir: - Yalıtım direnci, - Topraklama direnci, çevrim direnci, - Kısmi boşalma gerilimi, - Dokunma gerilimi, - Kaçak akım.
Gerilim altındaki kısımlara dokunma sırasında insan vücudundan akan akımların tehlikesi, akımın yüksekliğine, etki süresine ve alternatif akımda ek olarak onun frekansına ve dalga şekline bağlıdır. Akım değerleri, fizyolojik etkilerinin farklı derecelerine göre 1A, 1B, 2 ve 3 gibi boyutlandırma sınıfına ayrılır (Çizelge-15’e bakınız). Çizelge-15 Doğru ve alternatif akım için belirlenen boyutlandırma sınıflarına ilişkin anma değerleri
n1 , n2, pi ~ , pi = katsayıları için Ek-Y’de Y.2’ye bakınız. Akım değerleri, büyüklükleri açısından dokunma direncinden bağımsız olan (sabit akım kaynaklarına dokunma) vücut akımları için de geçerlidir. b) Çizelge-15’deki akımların kontrolü: 100 Hz’in üzerindeki alternatif akımlar (doğru akım bileşenleri olanlar da dahil) Şekil-10’daki bağlantı devresi üzerinden ölçülür. Ampermetrenin iç direnci, ilgili frekans bölgesinde 5 ’u geçmemelidir.
i) Elektrik işletme yerlerindeki sabit akım devreleri söz konusu olmalıdır veya, ii) Dokunulabilecek kısımların genel bir tehlike uyarısıyla donatılmış olmaları gerekir veya, iii) Akımların, güvenli bir akım kaynağından üretilmeleri gerekir. Not : Korku tepkisi nedeniyle, küçük yüzeyli bir el teması aynı zamanda kısa süreli bir temastır.
Şekil-11 Küçük yüzeyli temaslarda 100 Hz’in üstündeki periyodik akımların ölçülmesi için bağlantı devresi c) Dokunma geriliminin sınırlanması ile koruma: i) Düşük dirençli gerilim kaynaklarına (sabit gerilim kaynakları) dokunma sırasında ortaya çıkan vücut akımları, vücut direncinden başka, dokunma akım devresinde tesadüfen mevcut olabilecek ek geçiş dirençlerine de bağlı olduğundan, akımlar yardımıyla gerilimlerin hesaplanması, esas itibariyle mümkün değildir. Çizelge-16’daki boyutlandırma sınıfları 1A, 1B, 2 ve 3’e karşı düşen gerilim değerleri, bu gerilimlerle normal çevre koşullarında gerçekte ortaya çıkan akımların, Çizelge-15’deki her boyutlandırma sınıfı kapsamında kaldığı, genel olarak kararlaştırılmış gerilim değerleridir. Örneğin nemli ortamlar gibi daha kötü çevre koşulları için, ilgili güvenlik standartlarında özel koruma önlemleri şart koşulur.
Şekil-12 Farklı boyutlandırma sınıflarında, C kapasitesine bağlı olarak izin verilen dolma (şarj) gerilimleri U0 Not : IEC 60479-2’de, 100 s ila 10 ms’lik zaman bölgesi için (Şekil-12’de 66,7 nF ila 6,67 F’a karşı düşmektedir), tek kutuplu darbelerin çok sayıda mümkün olan şekillerinden boşalma darbesinin, dikdörtgen darbenin ve sinüs yarı dalga darbesinin eşdeğer etkileri için dönüşüm katsayıları verilmiştir. 3T süreli darbede dolma gerilimi başlangıç değerinin % 5’ine düşmüştür. ii) Çizelge-15 ve Çizelge-16’daki anma değerleri, DIN VDE 0228 Kısım 1 ila 5’deki etkilenme olaylarının sınır değerlerine, nadiren ve düzensiz olarak meydana gelen olaylara ilişkin değildir. iii) Gerilim altındaki kondansatörlere dokunma durumunda, boşalma-zaman sabiti (T) nedeniyle sadece sınırlı bir etki süresi ortaya çıkar. Şekil-12’de, 1A, 1B ve 2 boyutlandırma sınıfına karşı düşen dolma gerilimlerinin, kapasiteye bağlı anma değerleri gösterilmiştir. Bu değerler sadece, kondansatörün insan vücudu üzerinden tek bir kerelik boşalması gibi bir özel durum için geçerlidir. Boşalmalar 2 s’den daha az bir zamanda tekrarlayabilirse, bu periyodik bir olaydır (Ek-Y’de Y.1’e bakınız). Frekans ve etki süresinin tesiri için m, n ve p katsayılarının belirlenmesine ilişkin detay bilgiler Ek-Y’de Y.2’de verilmiştir. iv) Kontrol: Sadece cihazlarda: İlgili cihaz standardına uygun olarak tip testi çerçevesinde yapılan ölçmedir. 1A, 1B ve 2 boyutlandırma sınıfındaki gerilimlerin ölçülmesinde gerilim kaynağı, her bir ilgili boyutlandırma sınıfında izin verilen akımlar aşılmayacak şekilde yüklenebilir. d) Vücut akımlarının veya dokunma gerilimlerinin sınırlandırılmasıyla yapılan koruma sadece akım ve gerilimler için verilen boyutlandırma değerlerinin tutulmasına bağlı olmayıp, boyutlandırma için esas alınmış olan frekanslardan, etki sürelerinden veya dalga şekillerinden fizyolojik olarak daha elverişsiz olanların engellenmesine de dayanır. Evcil hayvanların korunması için genel olarak 1B boyutlandırma sınıfının değerleri kullanılır.
Not : Fonksiyon topraklamasında topraklama direncinin sınır değeri, toprak üzerinden iletilen işletme akımlarının mutlak değeri ve toprağı da kullanan işletme akım devrelerinde izin verilen yabancı gerilimle tespit edilir. Fonksiyon ve koruma topraklamasında topraklama direnci, ek olarak, izin verilen dokunma gerilimiyle tayin edilir (Madde 21’e bakınız). Aşırı gerilim koruma düzenlerinin topraklanmasında sadece, eğer işletme akım devrelerinin azaltılmış aşırı gerilimleri uzak bir referans toprağa göre ölçülüyorsa veya komşu tesis kısımları arasındaki tehlikeli olabilecek gerilimler, örneğin potansiyel dengeleme bağlantılarıyla önlenemiyorsa, topraklama direnci küçük olmalıdır. Burada aşırı gerilim koruma düzenlerinin çalışması güvenlik altına alınmalıdır. b) Potansiyel dengelemesi: 1) Aralarında, insanlar için tehlikeli olabilecek veya örneğin arklı atlamalar sonucunda nesnelere zarar verebilecek gerilimlerin ortaya çıkabileceği birbirinden bağımsız sistemlerin topraklama tesisleri veya topraklama tesislerinin kısımları, potansiyel dengelemesi için birbirleriyle iletken olarak veya açık topraklamalarla bağlanmalıdır. Potansiyel dengelemesi iletkenlerle, hatların ekranıyla veya iletken mahfazalarla ya da tesis kısımlarıyla yapılabilir. Not : Tesis kısımları olarak metal su boruları, kalorifer tesisatı, kablo kanalları ve benzerleri kullanılabilir. 2) Bir potansiyel dengeleme iletkeninin veya iki cihaz arasındaki başka bir potansiyel dengeleme bağlantısının kesiti en azından daha küçük olan cihaz koruma iletkeninin (PE) kesitine uygun olmalıdır. Bununla birlikte bükülgen şebeke bağlantı hatları için kesit en az 0,75 mm2 bakır ve sabit döşenmiş şebeke bağlantı hatları için minimum 1,5 mm2 bakır olmalıdır. Eğer kesitlerinin toplamı belirtilen koşullar için yeterliyse, iki cihaz arasındaki potansiyel dengeleme iletkeni olarak bütün referans iletkenleri kullanılabilir. 3) İletişim tesisinin bulunduğu yerdeki potansiyel dengeleme barası ile buna ilişkin şebeke beslemesinin koruma iletkeni (PE) arasındaki tamamlayıcı potansiyel dengelemesi için kullanılan potansiyel dengeleme iletkeninin kesiti bu koruma iletkeninin (PE) 0,5 katı, mekanik koruma durumunda en az 2,5 mm2, mekanik korumasız en az 4 mm2 olmalıdır; bununla beraber kesitin 50 mm2’yi geçmesi gerekmez. Madde 21-f1’deki koşul sağlandığı takdirde, ana potansiyel dengelemesine bağlanan topraklama birleştirme iletkeni ile iletişim tesisinin bulunduğu yerdeki bir potansiyel dengeleme barası arasında özel bir potansiyel dengeleme iletkeni gerekmez. 4) Madde17-b2’ye veya Madde17-b3’e göre boyutlandırılmış potansiyel dengeleme iletkenleri veya herhangi bir potansiyel dengeleme bağlantısının bağlantı kısımları sarı-yeşil renkle işaretlenebilir. Kesitleri daha küçük olan işletme potansiyel dengeleme iletkenleri sarı -yeşil renkle işaretlenemez. c) Korozyona karşı koruma: İşletme doğru akımları, çıkan doğru akımın akım yoğunluğu, metal koparması sonucu topraklayıcıları ve böylece bunların etkilerini bozmayacak bir büyüklükte topraklayıcı üzerinden geçirilmelidir. Madde oluşumu ile korozyon zararlarını önlemek için, topraklama toplama iletkenlerine, elektrokimyasal olarak uygun olmayan topraklayıcıların bağlanmaması gerekir. Yüklə 3,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
