Elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliĞİ

Ek-V
Bir Kablo veya Hattın Kılıf veya Zırhından Meydana Gelen Koruma İletkeni İçin Malzeme Katsayılarının Seçimi, Yabancı Gerilimi Az Olan Yerlerde Potansiyel Dengelemesi ve PEN İletkeni Olarak Kullanılacak Profil Raylara İlişkin Tamamlayıcı Bilgiler
V.1 Bir kablo veya hattın kılıf veya zırhından meydana gelen koruma iletkeni için malzeme katsayıları k
Çizelge-V.1 Bir kablo veya hattın kılıf veya zırhından meydana gelen koruma iletkeni için malzeme katsayıları k

	Yalıtkan malzeme
	G	PVC	XLPE, EPR	IIK
İletkenin başlangıç sıcaklığı	50C	60  C	80  C	75  C
Son sıcaklık	200  C	160  C	250  C	220  C
	A s^1/2/ mm^2 cinsinden k
Fe ve Cu kaplı Fe	53	44	54	51
Al	97	81	98	93
Pb	27	22	27	26
Çizelgedeki kısaltmaların anlamları : G Lastik yalıtkan PVC Polivinilklorür yalıtkan XLPE Çaprazlanmış Polietilen yalıtkan (PE-X) EPR Etilen-Propilen-Kauçuk yalıtkan IIK Bütil-Kauçuk yalıtkan Son sıcaklık, iletken için izin verilen en yüksek sıcaklıktır.

V.2 Yabancı gerilimi az olan potansiyel dengelemesi

Bir bina içine iletişim tesislerinin yerleştirilmesi öngörülmüşse veya en azından bu mümkün ise, bu tesislerde ortaya çıkabilecek fonksiyon bozulmalarının önlenmesi için aşağıdaki hususlar tavsiye edilir:

a) Bütün binada PEN iletkeni kullanılmamalıdır.

Not : TN sistemi mevcutsa TN-S sistemi kullanılmalıdır. TT sistemleri ve IT sistemleri bu koşulu kendiliğinden sağlarlar.

b) İçine iletişim tesislerinin kurulacağı her katta veya bina bölümünde, eğer varsa her bir katın veya bina kısmının:

-Koruma iletkenleri,

-Su boruları,

-Gaz boruları,

-Örneğin merkezi ısıtma ve klima tesislerinin yukarı çıkan hatları gibi diğer metal boru sistemleri

-Mümkün olduğu takdirde bina konstrüksiyonunun metal kısımları

da dahil olmak üzere bir potansiyel dengelemesi yapılmalıdır.

V.3 PEN iletkeni olarak kullanılacak profil raylar

Profil raylar, eğer çelikten yapılmamışlarsa ve sadece klemensleri varsa, cihaz taşımıyorlarsa PEN iletkeni olarak kullanılabilirler. Bir PEN rayına PEN iletkenleri, nötr iletkenleri ve koruma iletkenleri bağlanabilir.

Örneğin aşağıdaki Çizelge-V.2’de belirtilen malzemelerden meydana gelen ray profiller PEN iletkeni için gerekli koşulları sağlarlar.

Çizelge-V.2 PEN iletkeni için ray profiller ve bunların akım taşıma kapasiteleri

Ray profil	Malzeme	Ray profillerin akım taşıma kapasitesi = Bir Cu iletkenin akım taşıma kapasitesi (mm^2)
Şapka profil EN 50 045 – 15 x 5 Şapka profil EN 50 045 – 15 x 5 G – Profil EN 50 035 – G 32 G – Profil EN 50 035 – G 32 Şapka profil EN 50 022 – 35 x 7,5 Şapka profil EN 50 022 – 35 x 7,5 Şapka profil EN 50 022 – 35 x 15 Şapka profil EN 50 022 – 35 x 15	Bakır Alüminyum Bakır Alüminyum Bakır Alüminyum Bakır Alüminyum	25 16 120 70 50 35 150 95

Örneğin hat koruma anahtarı, hata akımı koruma anahtarı gibi cihazların yerleştirilmesi durumunda profil rayın ısı dağıtımı güvenlikli değildir.

Normal işletmede çeliğin akım taşıyan iletken olarak kullanılması olağan değildir. Çelik bu yönetmelikte PEN iletkeni malzemesi olarak öngörülmemiştir.

Ek-Y

Beşinci Bölüm’de Yer Alan m, n, p Katsayılarının Belirlenmesi

Y.1 Periyodik olaylar

Y.1.1 Doğru bileşenli, sinüs şeklindeki değişimler: Aşağıdaki hesap yöntemi, verilen akım veya gerilimin, doğru bileşene, süperpoze olmuş alternatif bileşene ve bunun frekansına bağlı olarak, Çizelge-15 ve Çizelge-16’da belirtilen boyutlandırma sınıflarından hangisine girdiğini tespit etmeye yarar.

Bunun için akım veya gerilimin zamana göre değişiminin aşağıdaki karakteristik değerleri belirlenmelidir:

a) Doğru bileşen i₌ veya u₌

b) Bütün olaydaki alternatif bileşen ıˆ_~ veya uˆ_~ ,

ıˆ veya uˆ tepe değerleri yardımıyla

ıˆ_~ = ıˆ - i₌ veya uˆ_~ = uˆ - u₌

şeklinde belirlenir.

c) Alternatif bileşenin frekansı f

Örnek olarak Şekil-Y.1’e bakınız.

Şekil -Y.1 Boyutlandırma sınıfı 2’de belirtilen değerlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilecek olan, süperpoze edilmiş doğru bileşeni bulunan f = 5 kHz frekanslı sinüs şeklindeki bir değişim için örnek; gerilim kaynağı için R_i ≈ 0  kabul edilmiştir.

Bu şekilde bulunan karakteristik değerler, her birine karşı düşen akım ve gerilim değerleriyle birlikte (Çizelge-15 ve Çizelge-16’ya göre I_~ ve I₌ veya U_~ ve U₌)
Akım ve gerilim için sırasıyla



eşitsizliklerine yerleştirilir.
I_~ ve I₌ veya U_~ ve U₌ değerleri, şimdilik kabul edilen boyutlandırma sınıfına göre m ve n₁ veya n₂ frekans katsayıları da işe sokularak belirlenir. Eğer kısa süreli bir olay söz konusu ise, alternatif bileşen için ya m ve n₁ veya n₂ frekans katsayıları veya p_I~ veya p_U~ kısa süre katsayıları ile doğru bileşen için p_I= veya p_U= kısa süre katsayıları göz önünde bulundurulmalıdır (Çizelge-15 ve Çizelge-16’ya bakınız).

Yukarıdaki eşitsizlikler sağlanıyorsa, kabul edilerek değerleri esas alınan boyutlandırma sınıfı aşılmamış demektir.

Eşitsizlikler daha düşük bir boyutlandırma sınıfına ilişkin (I_~ ve I₌ veya U_~ ve U₌) değerlerle de sağlanıyorsa, değerlendirilen akım veya gerilim değeri bu daha düşük boyutlandırma sınıfına sokulmalıdır.

Hesap yöntemi için örnek : uˆ_~ = 30 V, u₌ = 40 V ve f = 5 kHz değerleriyle Şekil-7’den m = 1,5 olarak bulunur.

Çizelge-16’ya göre boyutlandırma sınıfı 2’de, Şekil-Y.7’den bulunan gerilim katsayısı m = 1,5 ile aşağıdaki değerler elde edilir

U_~ = 1,5.50 V = 75 V ve

U₌ = 120 V

Bununla, yukarıda gerilim için verilen eşitsizlik şöyle sağlanmaktadır:

[ 30 V / (75 V )] + [ 40 V / 120 V ] = 0,616 < 1

Kontrol edilen değişim bu sonuca göre boyutlandırma sınıfı 2’ye dahildir.

Aynı değişim için boyutlandırma sınıfı 1B için verilen değerlerden hareketle bulunacak sonuç 1,232 olup bu sonuç  1 olma koşulunu sağlamayacaktır. Buna göre Şekil-Y.1’de verilen değişim boyutlandırma sınıfı 2’ye dahil edilmelidir.

Şekil-Y.1’deki gerilim, iç direnci 6 k olan bir gerilim kaynağının boşta çalışma gerilimi olarak kabul edilecek olursa, bu gerilim geniş yüzeyli bir temas durumunda (Şekil-11’de verilen bağlantı devresiyle, f = 5 kHz için ve seri bağlanacak 6 k ile 6,507 k değeri hesaplanarak) aşağıdaki hesapla şu akım değerleri bulunur:

i^ = [ 30 V / 6.507 k  ]= 4.61 mA

i₌ = [40 V / ( 6 k + 2 k) ] = 5 mA

Çizelge-15’e göre, kabul edilen boyutlandırma sınıfı 1B’ye göre, 5 kHz’de Şekil-Y.6’dan bulunacak n₂ = 3,4 değeri ile aşağıdaki değerler bulunur :

I_~ = 3,4 . 3,5 mA = 11,9 mA ve

I₌ = 10 mA.

Bu değerlerle, yukarıda akımlar için verilen eşitsizlik sağlanır:

[ 4,61 mA / ( 11,9 mA. ) ] + [ 5 mA / 10 mA ] = 0,774 < 1