Əli Aslanoğlu Yovşanlıq şərqiləri Bakı 2009 Redaktoru: Firuz Mustafa Əli Aslanoğlu. Yovşanlıq şərqiləri
Yüklə 1,67 Mb.
|
| 3. Gürzə
Bu hadisədən sonra Bəşir öz obasında adam üzünə çıxa bilmirdi. Ən təsirli cəhət bu idi ki, 20 ilin oğrusunu 16 yaşlı bir uşaq tutub əl-ayağını qoyun kimi bağlamışdı. Söz-söhbət iki-üç gündə bütün Avşar kəndinə yayılmış, hətta rayon mərkəzinə qədər gedib çatmışdı. Bəşir razı olardı ki, tutulub beş il türmədə yataydı, ancaq belə bədnam vəziyyətə düşməyəydi. O, özünü xəstəliyə vurub üç gün evdən bayıra çıxmadı. Yalnız dördüncü gün axşam tərəfi alaçıqdan çıxıb örüşə, otardığı qoyun sürüsünün yanına getdi. Sürünü onun böyük oğlu Bəkir və çoban yoldaşı Nüsrət otarırdılar. Bəşir hiss etdi ki, ona Nüsrətin münasibəti bir qədər dəyişib. Əvvəllər deyib-gülən, məzəli söhbətləri və lətifələri ilə dil boğaza qoymayan Nüsrət mümkün qədər az danışmağa çalışır, ümumiyyətlə, danışdırmasan susurdu. Nüsrətlə Bəşir çoban yoldaşı olmaqdan əlavə, həm də yaxın dost idilər. Elə Bəşirin bu son hadisəsində onu qurtarmaq üçün ikiillik cöngəni də Nüsrət vermişdi. Nüsrət də oğru idi. Ancaq o, Bəşir kimi xırda-xuruş oğurluğa, deyək ki, toyuq-cücə və yaxud bostan oğurluğuna baş qoşmazdı. Nüsrət at azarkeşi idi. Bəşirin hadisəsindən bir həftə keçmişdi. Artıq bu barədə söz-söhbət də azalmışdı. Ancaq Nüsrət yenə də əvvəlki kimi qaradinməz idi. Bir axşam sürünü arxaca qaytaranda Bəşir özünü saxlaya bilməyib soruşdu: - Nüsrət, gözümə alız dəyirsən, xəstələnmisən, nədi? - Xəstələnsəydik nə vardı, dərmannan-zaddan içib sağalardıq. - Bəs sənə noolub? - Heç... Bəşir başa düşdü ki, çoban yoldaşı nəsə demək istəyir, amma demir. Araya ani bir sükut çökdü. Bu an içərisində onların hər ikisi nə deyib, nə soruşacağını götür-qoy edirdi. Nüsrət qabağa düşdü: - Əyə, Bəşir, sən o bostançı uşağı elə-belə buraxajaxsan getsin? - ...
Bəşir susurdu. - Bilirsən, mən sənə görə deyirəm. Eldə, obada az-çox adın-sanın var. Bir də beş nəfər dostun varsa, altı nəfər də düşmənin var. Nə qədər başıaşağı gəzəjəksən? - Neyniyək deyirsən? - Nə bilim? Fikirləş də. Day bu sənin öz işindi. Danışıq Bəşirin xoşuna gəlmədi. Ona görə də bir qədər köntöy cavab verdi:
Bununla da söhbət bitdi. Həmin gecə Bəşir səhərə kimi yata bilmədi. Çox fikirləşdi, çox götür-qoy etdi, ancaq fikirini bir tərəfə çıxarda bilmədi. Ertəsi gün isə o, qəti qərara gəldi ki, üç-dörd günə bostançı ilə haqq-hesabı çürütməlidi. Yoxsa beş-on günə bostan sovulacaq, bostançı da çıxıb gedəcək kəndinə, obasına. Bundan sonra o, camaat arasına büzüşə-büzüşə necə çıxacaqdı? Bu, dözülməz hal idi. Ancaq heyifini necə çıxsın? Nə etsin ki, tutulmasın? Üstəlik eldə, obada bilinsin ki, Bəşir də Bəşirdi və onu hesabdan silmək hələ tezdi. Səhər tezdən Bəşir heyvanları açıb örüşə ötürəndə oğlu Bəkirə dedi:
Atasının düşdüyü vəziyyətin xəcalətini çəkən oğul başa düşdü ki, nəhayət kişi özünə gəlib və qisas almaq istəyir. Dedi:
* * * Çingizin qabağında bir körpəli inək və iri bir cöngə ilə həyətə girdiyini görən Gülbahar təəccübləndi:
Gülbahar vurnuxub kəndir axtara-axtara dil boğaza qoymurdu:
Nəhayət Çingiz məsələnin nə yerdə olduğunu anasına bildirəndən sonra arvad səsini kəsdi. Ancaq üzündən-gözündən görünürdü ki, bayaqkından daha həyəcanlıdı və çox keçmədən bunu büruzə verdi:
Gülbahar bir əlində gətirdiyi kəndiri yerə atıb, o biri əlində tutduğu çolpanı oğluna uzatdı:
Çingiz cib bıçağını çıxarıb çolpanın boğazını üzdü və buraxdı. Çolpa iki dəfə hoppanıb yanı üstə düşdü və üç–dörd dəfə ayaqlarını uzadıb çəkdikdən sonra dayandı. Gülbahar:
Çingiz heyvanları yerbəyer eliyib qalxdı eyvana. Kəsilmiş çolpanı isti suda isladıb yolan Gülbahar narahat görünürdü.Əlləri işləsə də fikrinin ayrı yerdə olduğu əlüstü nəzərə çarpırdı. Anasının tutqunluğunu görən Çingiz:
Bu, həmin gün idi ki, Bəşir oğlu Bəkiri kəşfiyyata göndərib bostandakı vəziyyəti öyrənmişdi. Bəkir məlumat gətirmişdi ki, bostanda qardaşlardan kiçiyi (həmin o uşaq ki, onu tutmuşdu) qalır, böyük qardaş kəndə gedib. Bəkir özünün dediyi kimi, Nazəri çardaxda yatılı tutmuşdu. Ondan guya dünəndən itmiş ala təkəni bu ətrafda görüb- görmədiyini soruşduqdan sonra xahiş etmişdi ki, bostanda yetişmiş qarpız varsa, üç-dörd dənəsini ona satsın. Nazər isə iki iri qarpız üzüb, gətirib ona bağışlamışdı. Oğlan pul üçün əlini cibinə salanda Nazər onu qınamışdı:
Beləliklə, Bəkir oğlanın təkliyini, bostanda itin olmadığını, və s. lazımi məlumatları toplayıb atasına çatdırmışdı. Bəşir axşamdan iki ədəd litrlik şüşə bankanı neftlə doldurub ağzını qapadı və kiçik xurcuna salıb hazır qoydu. Gecə saat 3 radələrində ehmalca yerindən qalxıb evdəkilərə bildirmədən alaçığın qapısından çıxdı. Atı yəhərləyib, xurcunu da yəhərin üstünə aşırdıqadan sonra cibində kibrit olub-olmadığını yoxladı və atın belinə sıçrayıb qaranlıqda gözdən itdi... Yumurtalarını yeyən heyvanın izini dili ilə yoxlaya–yoxlaya gürzə gəlib Ergi qobusunun o biri qırağına çıxmışdı. İlan bir qədər də irəliləyərək axşamdan xeyli keçmiş gəlib bostan zolağının kənarına çatdı. Burada bir neçə iy bir-birinə qarışdığından gürzə iyi itirmişdi. O, bir qədər ora-bura vurnuxandan sonra bir yovşan koluna dolanıb dincəlmək qərarına gəldi. Ancaq gürzə gördü ki, kəskin yovşan iyi onun dincəlməyinə mane olur. Koldan açılıb yaxınlıqdakı cığıra uzandı ki, azacıq nəfəsini dərdikdən sonra sürünüb daha əlverişli yer tapsın. Bu zaman gürzə hiss etdi ki, altında yer titrəyir və bu titrəmə get-gedə güclənir. Deməli, nəsə ağır bir heyvan ona yaxınlaşırdı. Gürzə dilini tez-tez çıxarıb gələnin nə olduğunu müəyyənləşdirmək istəyirdi ki, nəsə ağır bir şey onun düz belinin ortasına düşdü və elə zərblə basdı ki, udduğu siçovul az qala ağzından düşəcəkdi. O, bir anda ağzını atıb onu tapdalayan heyvanı sancdı və cəld oradan uzaqlaşmağa başladı. Gecənin bir aləmində Nazəri bağırtı səsi yuxudan oyatdı:
Nazər hövlank çardaxdan hoppandı yerə. Tüfəngi və əl fanarını götürüb səs gələn tərəfə qaçdı. Səs bostanın o biri kənarından, Ergi qobusu tərəfdən gəlirdi. Kiminsə əlacsız bağırtısı ətrafı başına götürmüşdü:
Nazər yaxınlaşıb fanarı bağıran adama tərəf tuşlayanda gözlərinə inanmadı. Bu, Bəşir idi. Sağ qıçını dizdən aşağı, topuqdan yuxarı tutub qışqırırdı:
Nazər bu dəfə də qayışını şalvardan açmalı oldu. Ancaq indi o, Bəşirin bütün əl-ayağını yox, yalnız sağ qıçını dizdən aşağı möhkəm sıxıb bağladı ki, zəhər tezliklə bütün bədəninə işləməsin. Sonra soruşdu:
Bəşir gördü ki, halsızlaşır, çatdırıb bircə bunu deyə bildi:
Nazər əl fanarını hərləyib 30-35 metr aralıda atı gördü. Cəld qaçıb atı gətirdi. Kişini qaldırıb ata mindirdi, özü də tərkinə minib onu tutdu və fermaya tərəf capdı. Yaxşı ki, fermaya çatanda Bəşir hələ özündə idi və danışıb onu ilan sancdığını öz dili ilə dedi, yoxsa Nazər üçün çətin olardı. Bəşiri tələsik “Niva”ya qoyub Ağcabədiyə qaçırdılar, Nazər də qayıdıb öz bostanına gəldi. Səhərə az qalırdı. Bu həngamədən sonra Nazər yata bilməzdi. Odur ki, hadisə yerinə gedib bəzi qaranlıq məqamları aydınlaşdırmaq istəyirdi. Əgər bu kişi yenə oğurluğa gəlmişdisə, bəs niyə atı qobuda bağlamışdı? Niyə böyük xurcunu və ya başqa bir qabı yox idi ki, yemiş-qarpız yığsın? Bu qaranlıqlara aydınlıq gətirməyə hələlik gecənin qaranlığı imkan vermirdi. O, ilandan ehtiyatlanıb getmədi, çardağın altında oturub havanın işıqlanmasını gözləmək qərarına gəldi. Birdən yadına gündüz keçi soraqlayan o cavan oğlan düşdü. Düzdü, o, yalandan ayrı fermadan olduğunu demişdisə də, Nazər onun ləhcəsinin Bəşirə oxşadığını sezmişdi. Sonra fikirləşdi ki, bəlkə elə o oğlanın keçisini bu Bəşir oğurlayıb? İndi də keçinin başını əkib geri qayıdırmış? Bəs niyə bostanın yanında atdan düşüb? Bəlkə keçinin dərisini gətirib buralara atmaqla onları şərləmək istəyirmiş? Bu fikir həqiqətə daha uyğun gəlirdi. Qəflətən yadına çox vacib bir şey düşdü. Axı gecə ilan çalmış Bəşiri aparanda onun evindən çıxan oğlan həmin keçi axtaran idi! Bəli, dəqiq o idi! Deməli, o, Bəşirin oğlu imiş, bələdçiliyə gəlibmiş!
Artıq hava işıqlanmışdı. Nazər gəlib Bəşiri ilan sancan yeri nəzərdən keçirəndə neftlə dolu ağzı qapaqlı bir banka tapdı. O, bankanı əlinə götürüb ora-burasına baxa-baxa fikirləşdi ki, görəsən Bəşir bunu neynirmiş? Az keçmiş gözü ikinci bir bankaya sataşdı. Bu banka bir qədər aralıda düşüb sınmışdı, ancaq neftin yarıya qədəri hələ bankanın içində idi. Bankanın yanında içi dolu təzə kibrit qutusu da düşüb qalmışdı. Nazər başa düşdü ki, Bəşir çardağı yandırmağa gəlibmiş. Belə çıxırdı ki, ilan çalmasaydı, Bəşir onu da çardaqda yandıracaqdı. Nazərin gürzəyə rəğbəti artdı. Bu fikirlərlə o, bankanı və kibriti götürüb, dönüb çardağa qayıtmaq istərkən on-on beş metr aralıda, qobunun qırağında iri bir ilanın yulğun kolunun altına süründüyünü gördü. Yaxınlaşıb baxanda bunun doğrudan da zəhərli gürzə ilanı olduğunu yəqinləşdirdi. Əlindəki bankanı yerə qoyub tüfəngi qaldırdı və gürzənin başını nişan aldı. Gürzə daha sürünmürdü, qıvrılıb başını qaldıraraq ona baxır, tez-tez dilini çıxarırdı. Nazər barmağını tətiyə qoydu, lakin... atmadı. Lüləni ehmalca endirdi. Gürzə onu xilas etmişdi. İndi ona güllə yox, mükafat düşürdü... Tez bir zamanda ətrafdakı bostanlarda və fermalada səs yayıldı ki, bəs ovsunlu bir oğlan peyda olub və qaraçuxası da böyük bir gürzə ilanıdı, onu qoruyur. O oğlanın bostanına, yaxud mal-heyvanına kim xain nəzərlə baxsa, gürzə onu tapıb sancır və o saat da həmin adam ölür. Ancaq Bəşir ölməyib sağ qalmışdı. On gün ağır vəziyyətdə xəstəxanada yatdıqdan sonra zəhərdən onun gözləri tutulmuşdu, həkimlərin dediyinə görə ölüm təhlükəsi sovuşmuşdu. İndi Bakıda müalicə olunurdu. İş o yerə çatmışdı ki, Nazərin ləqəbi olmuşdu “Gürzə”. Bostançılar və çobanlar söz düşəndə onların binələrini qardaşların adları ilə adlandırmır, “Gürzənin bostanı” deyirdilər. Hətta bir gün gülməli bir əhvalat da baş verdi. Günorta üstü çardağın yanında bir “Jiquli” avtomobili dayandı. Sürücü maşından düşüb çardağa tərəf:
Çingiz harasa getmişdi. Nazər isə soğan çıxarmaqla məşğul idi. Maşını görüb fikirləşdi ki, yəqin alıcıdı. Çardağa tərəf addımladı və yaxınlaşanda gördü ki, maşında iki arvad və bir də beş-altı yaşlarında bir qız uşağı var. Sürücü isə çardağın yanında onu gözləyir. Yaxınlaşıb salam verdi. Otuz beş-otuz altı yaşlarında olan sürücü salamı alıb dərhal soruşdu:
Nazər ürəyində acıqlansa da, üzdə özünü gülümsər göstərib:
Nazər məsələnin nə yerdə olduğunu anladı.
“Mənəm” sözünü eşidən kimi “Jiquli”də oturmuş yaşlı bir arvad qız uşağını qucağına alıb cəld özünü verdi sürücü ilə Nazərin arasına:
Nazər arvadın qaraçılığına əsəbiləşsə də, səbrini basıb özünü ələ aldı. Fikirləşdi ki, elə bircə bu çatmırdı. Bəşirdən qurtardıq, indi də bu zibilə düşdük. Bunlara dil versən sabah bütün ətraf kəndlərdəki şil-şikəst, çolaq, kor – hamısı tökülüşüb gələr bura. Digər tərəfdən də, “Gürzənin bostanı” sözündən xoşu gəlmişdi. Bu sözə görə bostana oğru, əyri gəlməzdi.
Nazər gördü ki, bu arvaddan yaxa qurtarmaq çətindi. Uşağı qucağına götürüb ayaqlarına əlini çəkdi və gördü ki, doğrudan da qıçlarında içəriyə doğru əyrilik var. Dedi:
Bayaqdan sakit dayanmış sürücü (O, uşağın atasıymış) nəhayət dilləndi:
Kişi uşağı Nazərdən alıb: - Qardaş, siz allah bağışlayın, - dedi və maşına tərəf addımladı... 4. Səbinə Bütün bostançılar işin qızğın çağlarında – alaq otlarının tüğyan etdiyi vaxtlarda, eləcə də məhsul yığımı dövründə qohum-qonşularının əli iş tutan yeniyetmə uşaqlarını bir-iki günlüyə avral kimi köməyə gətirirlər. Bostanın uralanma ərəfəsində Abbas qardaşının 16 yaşlı qızı Səbinəni də kənddən gətirmişdi. Səbinə onun öz qızı Gülşənlə bir sinifdə oxuyurdu və hər ikisi onuncu sinifə keçmişdi. Gülşən Səbinədən bir yaş böyük olsa da, məktəbə iki qızın cüt getməsi üçün anası Validə onu dərsə bir il gec göndərmişdi. Bu iki əmiqızının xasiyyətləri demək olar ki, tam şəkildə bir-birinə əks idi. Gülşən bir qədər qaraqabaq, azdanışan, artıq dərəcədə utancaq olduğu halda, Səbinə dil boğaza qoymayan, zarafatcıl, oğlan uşaqları kimi sataşqan və çox bərkdən qəhqəhə çəkib gülən bir qız idi. Bədəncə hər ikisi bir boyda, bir biçimdə olmalarına baxmayaraq, açıq-saçıq xasiyyətinə və dilavərliyinə görə kənardan baxana elə gəlirdi ki, yaşca Səbinə Gülşəndən böyükdü. Bir fərq də bunda idi ki, Gülşənin tərpənişi də xasiyyəti kimi ağır və astagəldi. Səbinə isə qızıl quş kimi yüngül və cəld, iti hərəkətli bir qız idi. Sinif uşaqlarının çoxu ilə dava-dalaş salmasına baxmayaraq sinif yoldaşları Səbinənin xətrini daha çox istəyirdilər. Hamı bilirdi ki, Səbişi (sinif qızları onu belə çağırırdılar) davaya salan yalnız zarafatlarıdı və onda kin-küdurət, paxıllıq yoxdur, ürəyi təmiz qızdı. Əslində bostana Səbinə öz xahişi ilə gəlmişdi. Validə bilirdi ki, Səbişin anasının da işləri tökülüb qalıb. Yorğan-döşəkləri, xalça-palazı töküb yumaq, qışa mürəbbələr bişirmək, pomidor, xiyar bankaları bağlamaq vaxtı idi. Digər tərəfdən də artıq yeniyetmə yaşına çatmış qızı çölçülüyə aparmaq istəmirdi. Ancaq əmisi kəndə gələndə qız iki ayağını bir başmağa dirədi ki:
Səbinə dörd qardaşın bir bacısı idi və olduqca əzizlənib ərköyün böyümüşdü.
Axırda anası Güllü qaynına qızı aparmağa icazə verdi:
Sonra da qızına öz şərtlərini dedi:
Beləliklə Səbinə gəlib Ergiyə çıxmışdı. Gürzə söhbəti Abbasın da evində gedirdi. Bunu ucundan- qulağından eşidən Səbinə Validəni sorğu-suala tutmaqdan yorulmurdu:
Arvad xeyli güldü. Özünü ələ alanda baxdı ki, Nazər özü onlara gəlir.
Nazər yaxınlaşıb salam verdi. Qız salamı başını tərpətməklə aldı və Nazəri başdan ayağa süzdü. Tanımadığı qızın bu baxışından özünü narahat hiss edən Nazər soruşdu:
Nazər qəfil sualdan tutuldu, ancaq tez də özünü ələ aldı:
Bu zaman Validə və ardınca da qızı Gülşən alaçıqdan çıxdılar. Validə Nazəri mehribanlıqla salamladı:
Gülşən əldədüzəltmə kətili gətirib qoydu:
Gülşən ona gözağartması verdi, ancaq qız deyəcəyini dedi:
Nazər zarafata cavab verdi:
Qızın qəhqəhəsi çölü başına götürdü. Əlində yaba qayıdan Validə qızlara təpindi:
Nazərin nəzərləri ilişib qalmışdı alaçığın qapısında. Validə yabanı ona uzadanda sanki yuxudan ayıldı.
Sonra oğlanın bir az pərt olduğunu hiss edib, onun könünü almaq istədi: - Birdən xətrinə-zada dəyər ey? Mənim bu başı batmış qaynım qızı yaman zarafatcıldı. Guya bura köməyə gəlib. O gələndən üç gündü ki, peşəmiz deyib gülməkdi, iş-güc də tökülüb qalıb. Azca duruxub əlavə etdi:
Ancaq arvadın kövrəlmiş halda dediyi bu sözləri özündən başqa kimsə eşitmədi. Nazər xeyli aralanmışdı. Qızlar alaçıqdan çıxanda Validənin başına bağladığı yaylığın ucu ilə gözlərini sildiyini gördülər. Birinci Səbinə dilləndi:
Qızlar susdular. Validə kətməni götürüb bostana tərəf getdi. On-on beş dəqiqədən sonra qızlar da gəlib onunla bahəm alaq otlarını təmizləməyə başladılar. Sahənin başına çatanda Validə şumun kənarında oturub qızına dedi:
Gülşən çadıra tərəf getdi. Səbinə də gəlib bibisinin yanında oturdu.
- Yabanı verəndə dil-ağız elədim ki, birdən qızların zarafatı xətrinə dəyər. Çünki, siz yaxşı tanımırsınız, qızım. Mən onları bələkdən tanıyıram. Olduqca öz mənliyini gözləyən, qürurunu əldən verməyən uşaqlardı. Rəhmətlik ataları də belə idi, hamısı ona çəkib. Onun nə yaşı var ki, gəlib bu ilanmələməzin düzündə əlləşsin. Onun tayları kənddə top qovur, bu yetim isə gecə-gündüz bu yovşanlıqda əlləşib-vuruşur ki, qışda anası un almaq üçün özgədən borc eləməsin. Neçə dəfə bizim kişi onlara əl tutub, borc pul verib, sannı qoz kimi hamısını vaxtlı-vaxtında qaytarıblar. Hətta birinci dəfə kişi pulu geri almaq istəmirdi. Həmən bu Nazərin böyük qardaşı Çingiz pulu evin ortasına atıb getdi. Ta ona qədər biz tərəfə gəlmədi ki, axırda özüm gedib evlərində boynunu qucaqlayıb könlünü aldım. Yalandan dedim ki, ay bala, kişi səni sınıyırdı ki, görsün böyük kişi olmusan, yoxsa yox. Sən də, maşallah, zarafatdan qaçaqsanmış. Hə, ona gətirirdim axı. Hə, deyirəm, uşaqların zarafatı xətrinə dəyməsin. Nə cavab versə yaxşıdı? Dəyməz, xala, bizim xətrimizə fələk elə dəyib ki, bəndənin dəyməyindən inciməyə halımız qalmayıb. Elə bil ürəyimin başına od saldı gədə, – arvadın səsi kövrəldi. Başını qaldırıb çadıra tərəf baxdı:
Səbinə susub qalmışdı. Bilmirdi nə danışsın. Handan-hana dilləndi: - Vallah, bibi, mən bilməmişəm. Axı mən elə bir söz də demədim... ona, – birdən qızı ağlamaq tutdu. Hönkürüb özünü bibisinin qucağına atdı.
Validə qızı birtəhər ovudub kiritdi. Əlində su parçı gələn Gülşən bu mənzərəni görüb təəccübləndi:
Validə suyun yarısını içib, yarısını da Səbinəyə uzatdı:
Üçü də cərgə tutub alaq çəkməyə başladılar. Gülşən qəsdən sürətini azaldıb anasını xeyli irəli buraxdı. Hamıdan geridə qalan Səbinəylə bərabərləşəndə pıçıltı ilə soruşdu:
Gülşən Səbinənin sözünü ağzında qoydu:
Bütün günü yaba ilə qazıb soğan çıxardan Nazərin fikri-zikri qalmışdı səhərki söhbətdə. Utancaqlıq eliyib qızın zarafatlarına tutarlı cavab verə bilmədiyi üçün bir qədər pərt idi. Özlüyündə “xalxın qızına bax ha, birinci dəfə gördüyü oğlana girişib atmaca atır, mənim elə bacım olsa, başını baltalıyaram” deyə fikrindən keçirdisə də, Səbinənin iri ala gözləri, gülərüz, şirin sifəti, cazibədar bədən quruluşu tezliklə bu fikirləri süpürüb atdı. Nə qədər bu fikirlərdən ayrılıb diqqətini gördüyü işə yönəltmək istəsə də mümkün olmur, qız beynindən çıxmırdı. Hətta Çingiz də onun fikirli olduğunu hiss etdi:
Nazər eşitmədi, yabanı torpağın dərinliyinə soxub altını üstünə çevirməkdə davam edirdi.
Nazər cavab vermədi. Yabanı yerə sancıb, başladı deyilən işi yerinə yetirməyə. “Mütləq yabanı qaytaranda o qızın cavabını verməliyəm. Onda başa düşər ki, Gürzəynən zarafat nə olan şeydi. Üstümü unnu görüb elə bilir dəyirmançıyam.Yaxşı, ay toppuş qız, sən sən ol, mən də mən. Kaş Çingiz bircə günlüyə çıxıb iş dalınca bir yana gedəydi, onda lap yaxşıca verərdim o uzundillinin dilcavabını.” Bu və buna bənzər xəyallar Nazəri tərk etmirdi. Axşamtərəfi məlum oldu ki, yabanı hələ sabah günortaya qədər qaytarmaq mümkün olmayacaq. Çünki, hələ soğan çıxartmalı xeyli sahə dururdu. Gecə çardaqda arxası üstdə uzanıb ulduzları seyr etdikcə Nazərə elə gəlirdi ki, onların çoxunu birinci dəfə görür. Bu gecə göydə sayrışan ulduzlar ona daha maraqlı və cazibədar görünürdü. Xəyali xətlərlə onların bir neçəsini birləşdirib bir qız bədəni şəklinə saldı. “Qız bürcü”- deyə, fikirləşdi – “Görəsən budumu?” Sonra özünə gülməyi tutdu: “Axmaqlığıma bax, deyilənə görə, bürclər xırda topalarda olur, mən də göyün yarısını birləşdirib bürc deyirəm”. Haradasa bir təyyarə səsi eşidildi, Nazər nəzərləri ilə axtarıb onun yanıb-sönən işığını tapdı. İşıq gözdən itəndə o da gözlərini yumdu ki, yatsın. Amma yuxu yox idi. Birdən ağlına bir beyt gəldi: Qoy uçur, uçsun xəyal göylərdə təyyarə tək, Durmuşam bir nöqtədə sabitü- səyyarə tək. Nə qədər fikirləşdisə də, bu beyti haradan oxuduğunu yadına sala bilmədi. Ancaq həmin beyti ürəyində dönə-dönə təkrarladı. Fikirləşdi ki, şairliyi bacarsaydı, bunun ardını yazıb yaxşı bir qəzəl düzəldərdi. Səhər tezdən Nazəri yuxudan qardaşının səsi oyatdı:
Nazər ayılanda gördü ki, doğrudan da yatıb qalıb. Gün xeyli qalxmışdı. Tez üstündəki nazik adyalı kənara atıb şalvarını əyninə çəkdi və çardaqdan yerə hoppandı.
Çingiz iş paltarını dəyişib təmiz köynək - şalvar geyindi və piyada yola düşdü. Nazər onun ardınca bərkdən:
Çingiz çevrilib əlini yellədi. Bu, o demək idi ki, “sən öz işində ol, bu, mənim işimdi.” Nazər ürəyində bir qədər sevindi, sanki xeyli yüngülləşdi də. Çingizin xasiyyətinə yaxşı bələd idi. O, yalnız axşam şər qarışanda qayıdacaqdı. Ona qədər Nazər dünəndən bəri onu rahat buraxmayan Səbinə məsələsinə də arxayınlıqla aydınlıq gətirə bilərdi. Daha doğrusu, bu dilli-dilavər qızın cavabını layiqincə verə bilərdi. Günortaya yaxın Nazər çiynində yaba Abbasgilin bostanına tərəf addımlayırdı. “Ay dilli toppuş, dilin uzundusa indi qabağımda dayanarsan” – bu fikir beynindən keçən kimi ardınca başqa bir fikir gəldi: “Yazıq qızı niyə hədələyirəm? Lap axmağam deyəsən, zarafatı da başa düşmürəm. Bir də ayıbdı, yad adamların yanında yad qız uşağı ilə çənə-boğaz eləmək yaxşı deyil axı. Bəlkə o, qız uşağıdı, ağlı kəsmir, mənə nə deyərlər?” Bu son düşüncə onu bir qədər məyus etdi. İçində Səbinə ilə danışığa, heç olmasa adi çənə söhbətinə can atan bir istək vardı. Nazər bu istəyin, bu hissin nədən ibarət olduğunu o qədər də dərk etmirdi və ya dərk etməyə çalışmırdı. Bircə onun fərqində idi ki, o toppuş, dilli-dilavər, alagöz qızın surəti gözünün qabağından getmir, onu qarabaqara izləyir. Bunu yaxşılığamı, yaxud pisliyəmi yozmaq hələ onun üçün çətin məsələydi. Hələ də ona qaranlıq idi ki, qızdan xoşu gəlir, yoxsa zəhləsi gedir. Daxilindəki hisslər beynindəki fikirlərlə qarışıb anlaşılmaz bir duyğuya çevrilməkdə idi. Burada acı ilə şirin, qaba ilə mülayim çulğaşıb qəribə bir qarışıqlıq yaratmışdı. Nazər gəlib çatanda Abbas, Validə və qızlar alaçığın qabağında qurulmuş çardağın altında oturub içinə göyərti doğranmış ayran doğraması yeyirdilər. Onu görən kimi Abbas çağırdı:
Validə bir iri dolça ovduq töküb ona uzatdı:
Nazər qeyri-iradi dolçanı aldı. Abbas yerindən qalxıb:
Bayaqdan bəri altdan-altdan Nazərə göz qoyan Səbinə qəflətən dilləndi:
Nazər qulaqlarına qədər qızardı, boğazı qurudu, nitqi tutuldu. Bunu hiss edən Validə oğlana sərbəstlik vermək məqsədilə:
Nəhayət Nazərin də dilindən qıfıl götürüldü:
Gülşən əmisi qızına gözağartması verdi ki, “bəsdi, uzatma”, ancaq qız ona məhəl qoymadı:
Gülşən dillənməli oldu:
Səbinə davam edirdi:
Qız bu sözləri deyəndə elə bil özü də xeyli mülayimləşdi. Nazər bu məqamda onun olduqca zərif, xoşsifət və qəşəng bir qız olduğunun fərqinə vardı. Çardağın altına qayıdan Validə:
Arvad qızları məzəmmətlədi:
Nazər qayıdıb getmək istəyəndə Validə yadına saldı:
Nazər bu cavabı özündən asılı olmadan verdi. Ancaq sonra fikirləşdi ki, belə daha yaxşıdı. Gecə yerinə uzanıb gözlərini yumsa da, Səbinə xeyli müddət yuxuya gedə bilmədi, iki-üç dəfə o üz-bu üzə çevrildi. Axırda Gülşən yatdığı yerdən dilləndi:
Səbinə ona sözünün dalını gətirməyə imkan vermədi:
Gülşən də sözünün dalını ayrı cür tamamladı:
Səbinə:
Ancaq onun yatmaq cəhdi əbəs idi. Birdən ona elə gəldi ki, son bir-iki gündə bir neçə yaş böyüyüb. İlk dəfə idi ki, o, özünün qız olduğunu qabarıq şəkildə hiss edirdi. Səbinə onunla yeniyetmə oğlan uşağı arasında nə isə qəribə bir sərhəd olduğunu sanki elə bu axşam başa düşmüşdü. Cəmi bircə il bundan əvvəl həmyaşıdı olan oğlanlarla döyüşən, vuruşan, hətta güləşməkdən belə, çəkinməyən Səbinə indi-indi (ələlxüsus bu axşam) bunun qəbahət olduğunun fərqində idi. Bütün bunlarla bərabər, Səbinə ilk dəfə hiss edirdi ki, onda bu qarasaç, qaragöz, möhkəm bədənli oğlana qarşı qəribə bir duyğu var və o, bu duyğudan bərk qorxdu, canından üşütmə keçdi. Yarı maraq, yarı qorxu və yarı qəribə rəğbətdən ibarət olan bu duyğular bir-birini əvəz edə-edə onu sanki gicəlləndirir, fikrinin bir yerdə qərar tutmasına mane olurdu. Elə bu anlaşılmaz, qarışıq duyğular dənizində də onu yuxu apardı...
Çoxdan Validənin könlündən keçirdi ki, qızı Gülşəni Gülbaharın oğlanlarından birinə versin. Hətta zarafata salıb Gülbahara da demişdi:
Gülbahar onun hansı simə toxunduğunu yaxşı başa düşsə də, yayındırıcı cavab vermək istəmişdi:
Validə hədəfin yayınmasına imkan yeri qoymamışdı:
Əflatunun ölümündən sonra belə zarafatlar yaddan çıxmışdı. Son günlər, xüsusən bu oğru tutmaq və gürzə söhbəti yayıldıqdan sonra Validənin də kirvə uşaqlarına marağı artmışdı. Artıq onlar ad-san çıxarmış, kənddə sayılıb-seçilən oğullara çevrilmişdilər. Bütün bunları və eyni zamanda qızı Gülşənin yetkinlik yaşına çatdığını nəzərə alsaq, Validə əslində düzgün fikirləşirdi. Gözünün qabağında öz halal zəhməti ilə böyümüş və yeri gəlsə kəndin bu yaşda cavanlarının üçünə-dördünə cavab verə bilən Çingizi qoyub, özünə başqa kürəkən axtarmaq səfehlik olardı. Validə yaxşı bilirdi ki, indiki cavanlara təsir və təzyiq göstərmək faydasızdı, onlar öz bildiklərini babalarına da verməzlər. Ona görə də ehtiyatlı tərpənir, Çingiz onlara gələndə müxtəlif bəhanələrlə qızla oğlanı tək buraxırdı ki, bəlkə ağıllarına istək, məhəbbət söhbəti gələ. Ancaq bu söhbət qızla oğlanın arasında nə ağıla, nə də ağıza gəlmirdi ki gəlmirdi. Hətta bir neçə gün əvvəl arvad Çingizə bu barədə eyham da vurmuşdu. Axşamtərəfi Çingiz onlara gələndə Validə demişdi:
Arvad sözü bir qədər mətləbə yaxınlaşdırmaq məqsədi ilə:
Çingiz deyəsən eyhamı başa düşməmiş, zarafata zarafatla cavab vermişdi:
Arvad qeyri-ixtiyari qulağını çəkib:
Bununla da söhbət bitmişdi. Çingiz, ümumiyyətlə, azdanışan idi. Tanıyanlar deyirdilər ki, rəhmətlik atası da belə imiş. Bəzən saatlarla söhbətə qulaq asar, amma ortada “hə”, “hı” kəlməsindən başqa ağzını açıb bir cümlə də danışmazmış. Düzdü, oğlu Çingiz o qədər də lal-dinməz deyildi, ancaq nəzərə çarpacaq dərəcədə az danışırdı. Adətən azdanışan adamlar digərlərinə nisbətən xeyli səbirli olurlar. Çingiz isə belə deyildi. Onda haqsızlığa qarşı çılğın bir dözümsüzlük vardı və bunun da hesabına tez-tez dava-dalaşa düşərdi. Onun tay-tuşları ilə yumruq davasına çıxmağının bir səbəbi də elə qaradinməzliyində idi. Çünki, elə məsələlər vardı ki, söhbət, söz onu yoluna qoya bilərdi. Hələ məktəb illərində Çingiz öz yaşıdları arasında qolunun qüvvəsi ilə seçilirdi. Onun ədalətsizliyi və yalançılığı görən gözü yox idi. Bəzən öz-özünə fikirləşirdi ki, əlində hakimiyyət olsaydı yalançı, ikiüzlü, oğru və rüşvətxor adamların kökünü kəsərdi. Oğru Bəşiri Nazər yox, o tutsaydı, çətin ki, Bəşir səhərə salamat çıxaydı. Validənin qızı Gülşən də ilk baxışdan soyuqqanlılığı ilə nəzərə çarpan qız idi. Bəzən adama elə gəlirdi ki, bu qızın yanında toyla vayın o qədər də fərqi yoxdu. Sanki sevgi, məhəbbət hissləri bu qızdan yan keçmişdi və bu məsələdə hələ o, necə deyərlər, divarın o üzündə idi. Üstəlik Gülşən o qədər də gözəl qız deyildi. Qarabəniz, orta boylu, baxışlarından biganəliyi asanlıqla görünən orta gözəllikdə yeniyetmə idi. Bu biçimdə qızlardan dilli-dilavər, gülərüz olanlarına suyuşirin deyirlər. Ancaq bu sözü Gülşən haqqında demək olmazdı. Həyatı görüb-götürmüş, təcrübəli və həssas bir qadın olan Validənin qızından yana indidən narahat olması, əlbəttə, əsassız deyildi və yuxarıda yazılanları da nəzərə alsaq başadüşülən idi. İndi zəmanə otuz il bundan əvvəlki deyildi. Heç kəs heç kəsin qapısına ortada istək olmadan, elə-belə, özyanından durub qohum olmaq xatirinə elçi gəlmirdi. Qızının təhər-tövründən Validə başa düşürdü ki, onu iki-üç ilə ərə verməsə, sonra böyük çətinlik yarana bilər. Bir dəfə Validə Gülşəni məzəmmətləmişdi:
O gündın bəri Gülşən Çingiz, Nazər, ya başqa birisi gələndə o qədər qaş-qabaq tökməsə də, gülərüzlüyə doğru da istənilən qədər dəyişməmişdi. Dəyişiklik ondan ibarət idi ki, verilən salamı alırdı, yeri gəlsə çay töküb gətirirdi, vəssalam. İndi qaynı qızının (ozü də Gülşəndən bir yaş kiçik) ikicə günün içində yad oğlanla “cükküldəşməsini” görüb acığı tutsa da, özünü bilməməzliyə qoyurdu. Əvvəla, bunu bildirməyə o qədər də əsas yox idi. İkincisi də, fikirləşirdi ki, lap yaxşı olur, qoy mənim bu kütbeyin qızım barı heç olmasa özündən balacadan öyrənsin ki, dünyada nə var, nə yox. Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|