Əli̇salam Bağirov SƏNSİz yaşaya biLMƏRƏM
Yüklə 2,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 qadın danışmışdır. Mən iyirmi ildən çoxdur ki, müxtəlif dus taq koloniyalarında xidmətçi işləyirəm, lakin hələ onun kimi namuslu, tərbiyəli və qanacaqlı bir qadına rast gəlməmişəm. Parisdən xeyli kənarda yerləşən P… xutoru. Səhərdir. Nurlu bir səhər. Günəş öz şəfəqlərini hər yana bərabər səpələmişdir. Lakin cəmiyyətdə bərabərlik hiss olunmur. Cəmiyyətdə iki sinif – varlılar və yoxsullar sinfi vardır. Varlılar sinfinin orta təbəqəsinə məxsus qoca Pentanın evi. Pentan arvadı Lizayla söhbət edir. Onun çatma qalın çal qaşlarının altında hələ də cavanlıq ehtirası varmış kimi alışan gözlərinə baxanda hiss etmək olar ki, qocalıq yaşına yenicə qədəm qoymuş bu hün dürboylu kişinin həyatında nə isə xoşbəxt bir hadisə üz ve rib. Elə bil ki, qoca Pentan nə vaxtdansa həsrətini çəkdiyi bir səadətlə qovuşmuşdur. Odur ki, o həmişəkindən də şirin dil ilə həyat yoldaşı Lizanı səslədi. – Arvad, mənim şadlığıma şərik olmaq istəyirsənmi? Liza ərinə təəccüb dolu nəzərlə baxdı. Sanki o özünə məh rəm olan bu sifətdən nə hadisə baş verdiyini öyrənmək istəyirdi. O, birdən nə anladı, nə fikirləşdisə sevincək soruşdu: – Nə kimi şadlıq baş verib, kişi? Yoxsa Sentidən bir xəbər var? Ax, əziz balam, əzizim, axı sənə nə üçün icazə verdim ki, Parisə gedəsən. Axı, sənin nəyinə lazım idi oxumaq. Atan oxumuşdu bəyəm, bu qədər dövlətə sahib olub. Sa vadlı olub çoxları kimi pulsuz dolanmaqdansa, kaş atan kimi savadsız olub, sən də sərvət sahibi olaydın bala. Əşi tez de gö rüm balam Sentidən nə bilirsən? Yoxsa əziz balam, o gimna ziyadır nədir, ora daxil olub? Bir dayan görüm, yoxsa, ay kişi, sən də onun üçün belə sevinirsən? O, bu sözləri elə kövrəkliklə, elə sevinc qarışıq ana qüruru ilə dedi ki, bu hissləri yalnız öv ladını dərin ana məhəbbəti ilə sevən ana keçirə bilər. 9 Pentan arvadının bu cavabından bir az darıxan kimi oldu. Odur ki, bu darıxmağını yalnız arvadının duya biləcəyi bir həssaslıqla sözə başladı: – Ay arvad, qoy danışım də, dil otu yemisən, nədir? Sevin məyim, bəs neyləyim? İndi zamana başqadır, arvad. Savad lazımdır, bilik lazımdır. Sənə nə var ey, mən qazanıram, sən yeyirsən. Sənin üçün savadın olubolmamağının bir xeyri yoxdur. Amma mən savadsız olsam da artıq başa düşürəm ki, savad hər bir insana su kimi, çörək kimi lazımdır. Yaxşı ki, atamdan qalmış bu plantasiyaya sahiblik hüququm var. Yoxsa məni də bir lazımsız əşya kimi, bəli, əşya kimi heç itiribaxta ran da olmazdı. Elə danışma, arvad, Sentiyə də, bizə də çox böyük xoşbəxtlik üz verib. Senti Paris gimnaziyasının hüquq fakültəsinə qəbul olub. Əlbəttə ki, taleyi yar olsa, Senti XVIII əsr Fransasının məhkəməsində ola bilər. Təxminən altmış yaşına qədəm qoymuş bu ağsaçlı, gümrah bədənli enlikürək kişinin danışığında o qədər inam var idi ki, dediklərinin hökmən olacağına şübhə yeri qalmırdı. Liza ərinin sözlərindəki inamın təsirindən oğlunu gözlərinin qarşısında gimnaziyanın hüquq fakültəsini qurtarmış bir gənc kimi canlandırdı və ucadan bir ana qüruru ilə: – Ah Allah, nə böyük xoşbəxtlik olardı. Mən Sentini bir məhkəmə kimi görsəydim. Amma yox, mənim Sentim keşiş liyə layiq oğuldur. Kaş, o keşiş olaydı, özü də burada göz lərimin qarşısında. Oxuyaydı da, yazaydı da, keşiş də olaydı. Mən Sentimi belə görmək istəyirəm, Pentan. Pentan arvadının oğluna qarşı nəvaziş və qayğısından razı qaldığını və ona qarşı minnətdarlığını mehriban bir gülüşlə arvadına çatdırdı. O, həm də yaxşı oğul böyüdüb ərsəyə çat dırmış bir ata qüruru ilə dedi: 10 – Liza, mənim xanımım, Senti hansı sənətin sahibi olursa olsun, təki savadlı olsun. Savadsız adamı tez aldadırlar, tez yoldan çıxarırlar. Senti savadlı olsa, öz plantasiyama vərəsəlik hüququnu ona etibar edə bilərəm. Ölsəm də, rahat ölərəm ki, sərvətim etibarlı və doğma əllərdədir. Lizanın öz qadın qəlbinin dərinliklərində baş qaldıran han sısa bir hissin təsirindən doğan həyəcandan gözləri yaşardı və o, ərinə sədaqətli, ona həmdəm, hər cür istəyini, arzusunu öz ərində tapan bir qadın kimi dilləndi: – Arvad ərinin sadiq məsləhətçisi olmalıdır. Mən bütün qadınlıq qürurumla həmişə bu vəzifəni sədaqətlə gözləməyə çalışmışam. İndi də Sentinin Parisdə oxumasına etiraz edə bilmərəm. Bir halda ki, sən gözümün işığını savadlı görmək istəyirsən, mən də öz Sentimə xoşbəxtlik arzulayıram, ilahi! Pentan gözləri yaşarmış arvadının başını sığalladı, ona ta nış təmaslarla yanaqlarından öpdü və öz ömürgün yoldaşına açıq bir ürəklə baxıb dedi: – Bilirəm, bu vaxta qədər sən mənim əksimə getməmisən, Liza. Əminəm ki, Sentinin oxumasına da mənim kimi şadla nacaq və sevinəcəksən. Liza ərkyanalıqla: – Mənim yaxşı oğul böyüdən bir ana kimi də sevinməyə haqqım vardır. Pentan dərindən ah çəkərək, bir az təəssüf doğuran sözlərlə arvadına bildirdi: – Amma ki, bu işlə əlaqədar biz bəzi məsələləri də unutma malıyıq. Liza düzü bir az təəccübləndi və heç də öz təəccübünü gizlətmədən sual dolu nəzərlərlə ərinə baxdı və soruşdu: – O hansı məsələdir, kişi? Pentan astaasta başını yırğaladı və qismən hiss olunacaq kədərlə: – Sentinin Parisdə yaşaması üçün pul lazımdır axı? Biz onun adi bir tələbə həyatını pulla təmin etməliyik. 11 Pentan gözlərini pəncərədən çölə, naməlum bir istiqamətə zilləyərək qıydı. Liza onun bu görünüşündən belə başa düşdü ki, o, nəyisə hesablayır. Bəli, o yanılmamışdı. Pentan Sentiyə göndəriləcək pulların onun kapitalına dəyəcək təsirini təqribi hesablayırdı. Birbirinə məhrəm olan kəslər bəzən özləri də hiss etmədən belə, biribirilərinin nə düşündüklərini duyurlar. İndi Liza da belə bir vəziyyətdə idi. Odur ki, sükutu pozmaq və ərinin bu işə münasibətini bilmək üçün yalnız qadınlara məxsus bir qı lıqla dedi: – Biz Sentiyə göndəriləcək pulu plantasiyamızın illik gəlirindən verə bilmərik ki? Bu sual Pentanı, qocaplantasiya sahibini öz fikirlərindən ayırsa da onun görünüşü demək olar ki, dəyişmədi. O, yenə də əvvəlki kimi naməlum nöqtəyə baxabaxa arvadının sualı na cavab verdi: – Verə bilərik, lakin biz pulları ona göndərərkən elə etmə liyik ki, aybaay yığdığımız kapitalın üzərinə yenə əvvəlki qədər gəlir gəlsin. Liza bu cavabı bir qədər ləng başa düşdü. Ona görə də bü tün hisslərini oğlu barədə gedən söhbətə doğru sahmanlayıb ərinə müraciətlə dedi: – Savadsız olsam da anlayıram ki, işlər dediyin kimi olsa yaxşı olar. Amma belə bir vəziyyət üçün çıxış yolu varmı? Pentan çal qaşlarını çatdı. Onun alnında zamanın getdikcə iz saldığı qırışlardan yaranan şırımlar daha aydın nəzərə çarpdı. O öz uzun illik təcrübəsindən bilirdi ki, kapitalizm mühitində əlavə, artıq xərclərə pul sərf etmək nə deməkdir və bu, nə ilə nəticələnə bilər. Odur ki, o, bir işbaz – plantasiya sahibi kimi arvadına belə cavab verdi: Yüklə 2,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|