23
kimi tanınır, onun cəmiyyət içində hörməti olmaz. Tədricən
dostu, tanışı da ondan uzaqlaşar. Bu isə insanın qüsurudur,
onun mənfi keyfiyyəti deməkdir.
Demirəm hamıya ülfətin olsun,
Yəni ki, kimsəyə nifrətin olsun.
Çalış qədirbilən, safqəlbli ol ki,
Cəmiyyət içində qiymətin olsun.
Çox yaxşı haldır ki, tutduğu əmələ və ya işə görə
cəmiyyət içində hər kəsənin öz qiyməti vardır. Ona görə də
sən sadə ol, xeyirxah ol ki, təmiz ol bu əməllərin itməsin.
Mükafatın isə cəmiyyətin içərisində sadə, xeyirxah, gözəl
bir insan olmaq olacaqdır. Əks təqdirdə, vəziyyətin aşağı
dakı təmsildəki kimi olar.
Nar dedi: – Bar verəndə əyilir budaqlarım.
Barım yığılandasa qırılır yarpaqlarım.
Elə yaxşısı budur bar verməyim heç vədə,
Əyilsin budaqlarım, qopsun yarpağım nə də.
Sözünə əməl etdi daha bar vermədi nar,
Barsız görərək onu çıxardılar, atdılar.
Doğurdan da belədir, cəmiyyətə xeyri dəyməyənlərin
cəmiyyət içərisində yeri olmaz. Belə adamlar sadəlikdən
və təvazökarlıqdan həmişə uzaq olarlar. İnsanın mənliyi və
ləyaqəti onun daxili hisslərinin saflığı və mənəvi kamilliyi
ilə ölçülür. Başqalarının hərəkətlərini düzgün qiymətləndirə
bilməyən şəxs öz hərəkətlərini də düzgün qiymətləndirə
bilməz. İnsanın qiymətin onun tutduğu əməllərin, hiss və
ehtiraslarının müsbət və mənfiliyi ilə daha dürüst müəy
yənləşdirmək olar. İnsan gərək həmişə özünə, sözünə qiy
24
mət qoysun, öz şəxsiyyətini və mənliyini qorumağı bacar
sın. Özünə qiymət verməyi bacarmayan kəsi başqaları da
müsbət qiymətləndirməz. Çünki hər kəsin qiyməti onun
əməlinə görə bəlli olur.
Üzüyə qiymət ver qaşına baxıb,
Palıda arxalan yaşına baxıb.
Doğrunu, yalanı yoxlasan əgər,
Qiymət ver ilk təməl daşına baxıb.
Ey insan, əgər öz hörmətinin azlığından narazısansa, heç
kəsdən yox, özündən narazı ol. Çünki sənin şəxsiyyətinin
və mənliyinin qiyməti tutduğun əməllərin nəticəsi ilə ölçü
lür. Ataların gözəl bir misalı var, el gözü tərəzidir.
Kimsəyə uzat ki, kömək əlini,
Kimsə rədd etməsin sənin əlini.
Deyirlər həyatın o işi yaxşı,
Hər kəsə göstərir öz əməlini.
Doğurdan da, hər kəsənin qiymətini kənardan baxanlar
daha düzgün verirlər, bu təmsildə olduğu kimi.
Qırmızı üzlü bibar dişlərini ağartdı,
Elə bil ki, canından əyri tikan çıxardı.
Dedi: – Halın mübarək, qızarmısan pomidor,
Deyən sənin işinin içindən də çıxdı şor.
İndi kim deyə bilər həyasız tək bibərdir,
Üzdə məndən qırmızı pomidorlar da vardır.
Bunun ilə təsəlli tapdısa da al bibər,
Kənardan baxan üçün hər kəsin öz yeri var.
25
Yaxud da başqa bir təmsildə deyildiyi kimi.
Meyvələr arasında özün öyərək heyva,
Dedi: – Hamınız heçsiz süfrədə məndən səva.
Lakin o unutmuşdu bir el məsəlin bu an,
Hər kəsin öz qiymətin verir kənardan baxan.
Düzü belədir. Həmişə elmizin müdrikləri, ağsaqqalları
bizə sadə, təvazökar, məclislərdə öz yerimizi bilən olma
ğımızı tövsiyə ediblər. Bu fikirlərə əməl edən kəslər isə
həmişə bu tövsiyələrin xeyrini hiss ediblər. İnsan öz mövqe
yini öz hərəkət və davranışları ilə özü müəyyənləşdirir. İn
san öz hərəkət və davranışlarını elə istiqamətləndirməlidir
ki, ondan nə özünə, nə də başqalarına ziyan dəyməsin.
Əks təqdirdə, belə kəslərə heç vaxt etibar edilməz. Onların
cəmiyyət içərisində hörməti və qiyməti olmaz.
Çox nakəslər gördüm mən bu həyatda,
Qönçədən danışdı, gül qoxlamamış.
Ovçular yanında coşdu bir anda,
Ceyrandan danışdı, quş oxlamamış.
Ariflərlə cəngə girənlər də var,
Sözdən gül çələngi hörənlər də var.
Arxadan it kimi hürənlər də var,
Tutaram, söyləyir heç haqlamamış.
Pisliklə dostuna yanaşan gördüm,
Pul üçün insana dolaşan gördüm.
Sözün qiymətindən danışan gördüm,
Sözünün dəyərin heç yoxlamamış.
26
Çoxu nadanlıqdan bimaram dedi,
Haram bir tikə də yemərəm dedi,
Gördüyün heç kimə demərəm dedi,
Özünün sirrini heç saxlamamış.
Yaxud da başqa bir təmsilə nəzər salaq:
Çaqqal minib avtobusa göz süzdürdü hər yana,
Gördü hamı öz işində, baxan yoxdur heç ona.
Tez kassaya yaxınlaşıb çarxı fırlatdı azca,
O, bir bilet götürərək uzaqlaşdı da tezcə.
Bilmirəm fırıldağa nə üçün əl atdı o,
Bununla da mənliyini bir biletə satdı o.
İnsan daxilən saf, mənəvi cəhətdən kamil olmalıdır ki,
bu da onun xoşbəxtliyini təmin etsin. Bir şey ki, insanın
mənliyini, ləyaqətini ayaqlar altına atır, onun vicdanına
silinməyən qara ləkələr vurur, o şeyin ardınca getməyin
mənası yoxdur. Hər şey əksiklərin vəhdəti üzərində qurul
muşdur. Cisimlərin tamlığını təmin edən də məhz əksliklərin
vəhdətidir. Bu təbiətin əsas qanunlarından biri kimi daim in
kişafdadır və o, maddi cisimlərdən tutmuş xəyali aləmə qədər
hər şeyə nüfuz edir. Bir canlı varlığın inkişafında müsbət
cəhətlər nə qədər artsa mənfi hadisələri duymaq qabiliyyəti
də artır. İnsan nə qədər dərindən duysa, hər şeyi hiss eləsə,
o qədər də inkişafın yuxarı səviyyəsinə qalxmış olur. Lakin
bununla yanaşı, o, çox şeyi duyduğu üçün buna müvafiq in
sanın adına ləkə gətirə biləcək şeyləri də hiss edir və onlar
dan uzaq olmağa çalışır. Bu da əsil insanın ləyaqətinin qo
runmasına səbəb olur və onun cəmiyyət içərisində müsbət
qiymətinin qorunub saxlanılmasına kömək edir. Bu özü
də insançün bir növ xoşbəxtlikdir. Hər bir insan özündə
Dostları ilə paylaş: |