29
Nikolay: Lakin cənab Bekkendorf, A.S.Puşkin rus xalqı
üçün nə qədər əziz, əsərləri nə qədər sevilə-sevilə oxunan
bir sənətkar ola da mənim üçün inqilabi əhval-ruhiyyə
toxumu səpən bir əkinçi timsalındadır. Öz əsərləri ilə xalq
arasında inqilabi əhval-ruhiyyəli fikirlər yayan, xalqı öz
yolundan sapındırmağa çalışan bir şair bizə lazım deyil-
dir. Belə bir əhval-ruhiyyəli şairi ya mərkəzdən tamamilə
uzaqlaşdırmaq, ya da ki, onu məhv etmək lazımdır. Özünün
qeyd etdiyi kimi, əgər Puşkin Rusiyasız yaşaya bilməsə,
onda biz onu məhv edərik. O zaman Rusiya Puşkinsiz yaşa-
ya bilər. Öz nəzakətsiz hərəkətləriylə, hökmdar qarşısında
cəsarətli sözləri ilə varlığı bəlli olan bir kəs məhv olmalı-
dır. Cənab Bekkendorf, unutmayın ki, bu Nikolayın fikridir.
Lakin bir şərtlə, bu işi imkan daxilində elə görmək lazımdır
ki, az qala Rusiyanın yarısını əhatə edən Puşkinpərəstlər
bu işdən qəzəblənib, öz hiddətlərini müəyyən vasitə ilə
bildirməsinlər.
Bekkendorf: Əlahəzrətin göstərişlərini həmişə can baş-
la yerinə yetirməyə hazırıq. Biz öz hərəkətlərimizlə sübut
edərik ki, Rusiya Puşkinsiz də elə həmin Rusiya olaraq qa-
lacaq və yaşayacaqdır. Özü də bu işi imkan daxilində, heç
kəsi şübhələndirmədən, heç kəsi başqa səbəb düşünməyə
vadar edən bir iz qoymadan edərik.
Uvarov: Əlahəzrətin məsləhətləri çox doğru və müdrik-
dir. Puşkini məhv etməklə biz Rusiyada yetişməkdə olan
bir qrup inqilabçılar nəslinə də zərbə endirmiş olarıq. Bu,
bizim üçün hərtərəfli mənfəət verə biləcək bir variantdır.
Nikolay: Yox, Rusiya artıq əvvəlki Rusiya deyildir. Get-
dikcə bu mənə daha çılpaqlığı ilə aydınlaşmaqdadır. Ölkənin
müxtəlif yerlərində tez-tez baş verən iğtişaşlar, ədəbiyyatda
özünə yer açmaq istəyən inqilabi əhval-ruhiyyəli fikirlər
30
bir daha aydın sürətdə göstərdi ki, Rusiya artıq əvvəlki
Rusiya deyildir. Bir hökmdar kimi isə mən qətiyyən belə
bir vəziyyətə dözə bilmərəm. Bu barədə ciddi düşünmək,
mühakimə yürüdüb tədbir görmək lazımdır. Elə etmək
lazımdır ki, rus cəmiyyətinin daxilində çar taxt-tacı üçün
qorxu törədə biləcək inqilabçılar nəsli yetişməsin. Bəli, Ni-
kolayın hökmdarlıq etdiyi Rusiya belə bir Rusiya olmalıdır.
Cənab Bekkendorf, ölkənin daxili vəziyyəti bizdən tələb
edir ki, bir-birimizlə daha sıx birləşək, əlaqələrimiz daha
möhkəm olsun. Çünki ölkənin daxilində baş qaldıran inqi-
labi əhval-ruhiyyəli şəxslərə qarşı birgə mübarizə aparmaq
lazımdır. Düzdür, onların qüvvəsi bizə nisbətdə o qədər də
böyük deyildir, lakin hər halda biz heç vəchlə ehtiyatı əldən
verməməliyik. Əks təqdirdə, sonrakı peşmançılığımız üçün
əzab çəkmiş olarıq.
Bekkendorf: Əlahəzrətin hər bir qeydi bizim üçün
hökm dür. Mən çalışaram ki, Rusiyanın hal-hazırkı vəziy-
yəti barədə hər gün məlumat alıb əlahəzrətə çatdırım.
Ru si yada inqilabi əhval-ruhiyyəli axın hərəkətdədir. Biz
bu axının qarşısını almaq üçün yalnız öz qüvvələrimizi
birləşdirməliyik. Yoxsa dekabr üsyanından da daha güclü bir
üsyanın təkanına məruz qalarıq. Bundan başqa, ədəbiyyat
da bu üsyanın yaranmasına zəmin hazırlayan vasitələrdən
biridir. Ədəbiyyatda baş verən hadisələr barədə də hər vaxt
məlumatımız olmalıdır.
Nikolay: Cənab Bekkendorf çox haqlı olaraq qeyd etdi
ki, ədəbiyyatda baş verən hadisələr barədə də hər vaxt mə-
lu matımız olmalıdır. Zamanla daha tez ayaqlaşan, kütlələr
içərisində daha tez yayılan ədəbiyyat üzərində hər vaxt daha
sərt və ciddi nəzarətimiz olduqca lazımlı şərtlərdən biridir.
Ədəbiyyat üzərində ciddi nəzarət qoymaq, onu istədiyin
31
istiqamətdə inkişaf etdirmək elə həmin ədəbiyyatla mənəvi
cəhətdən qidalanan xalqın özünün inkişafını istədiyin inki-
şafa yönəltmək deməkdir. Cənab Uvarov, rus ədəbiyyatında
hər bir xırda yenilik barədə mənə sərasər məlumat vermə-
lisiniz. Bu sizin üçün Rusiyanın hökmdarı Nikolayın və
o cümlədən mənafeyini müdafiə etməyə çalışdığınız kü-
bar cəmiyyətin nümayəndələrinin tapşırığıdır. Siz bu tap-
şırığı yerinə yetirməklə mənə və mənim simamda kübar
cəmiyyətin nümayəndələrinə öz rəğbətinizi bildirmiş ola-
caqsınız.
Uvarov: Əlahəzrətin verdiyi tapşırıqla əlaqədar olaraq
mən bacardığım qədər çalışaram ki, Rus ədəbiyyatında baş
verən ən xırda yeniliklərə qədər müntəzəm surətdə çara
məlumat verəm, əlaqələrimizi daha da möhkəmləndirəm.
Bekkendorf: Bizim bir-birimizlə əlaqələrimizin möh-
kəmlənməsi birinci növbədə çarla əlaqə saxlamağımız,
onun müdrik məsləhətlərini dinləməyimiz, hər cür inqilab,
fəaliyyətdə olan şəxslərə qarşı dəhşətli zərbə endirə biləcək
qədər bir qüvvəyə malikdir. Xüsusilə biz öz qüvvələrimizi
ədəbiyyat sahəsində daha da möhkəmləndirməliyik. Çün-
ki ədəbi əsərlər xalq kütlələri içərisində daha tez yayılır və
xalqa mənəvi cəhətdən çox təsir göstərir. Ona görə də daha
səylə çalışmalıyıq ki, ədəbiyyat yalnız kübar cəmiyyətin
mənafeyini müdafiə edən əsərlərə istiqamətlənsin və
təşəkkül tapsın. Çünki yalnız bu yolla biz kütlələr içərisində
öz təbliğatımızı müəyyən səmtə istiqamətləndirə bilərik.
Əks təqdirdə, bizim üçün böyük rol oynaya bilən ən əsas
sahələrdən birini itirmiş olarıq.
Uvarov: Cənab Bekkendorf, bu iş nə qədər məsuliyyətli
iş olsa da, bir o qədər də çar taxt-tacı qarşısında şərəfli bir
işdir. Biz bu işi həyata keçirməklə çar taxt-tacının müdafiəsi
Dostları ilə paylaş: |