Əlizadə Əsgərli
Fərdi üslubun poeziyası
«Vektor» Beynəlxalq Nəşrlər Evi
Bakı/Azərbaycan - 2017
2
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Bakı Dövlət Universiteti
Filologiya fakültəsi Elmi Şurasının 26 dekabr 2016-cı il
tarixli iclasının (protokol № 3) tövsiyəsi ilə çap olunur.
Elmi redaktor:
Tofiq Hüseynoğlu
filologiya elmləri doktoru, professor
Rəyçi:
Vaqif Sultanlı
filologiya elmləri doktoru, professor
Texniki redaktor:
Şükufə Əhmədli
Monoqrafiyada Paşa Qəlbinurun yaradıcılıq
poetikasının bədii üslub: ənənə və yenilik, obraz və
ideya-məzmun, vəzn və janr, təsvir və ifadə özəllikləri
tədqiq olunub.
Китаб мцяллифин «ВЕКТОР» Бейнялхалг Елmlər
Akademiyasının
Шащмар ЯКБЯРЗАДЯ адына
Бейнялхалг Ядябиййат мцкафатына лайиг эюрцлмяси
мцнасибятиля «ВЕКТОР» БEA тяряфиндян няшр едилир.
«ВЕКТОР» БЕЙНЯЛХАЛГ ЕЛМLƏR AKADEMİYASI, 2017
3
Ön söz əvəzi
Paşa Qəlbinur XX əsr Azərbaycan şeirimizin
poetik söz sahiblərindəndir. Onun poeziyası heca və
sərbəst şeirimizin gələnəkləri ilə möhkəm bağlıdır.
P.Qəlbinur bədii qidasını, əsasən, Mikayıl Müşfiq,
Rəsul Rza, Əli Kərim, Fikrət Qoca və Vaqif
Səmədoğludan alıb. Bununla belə o, Nazim Hikmət,
Verxarn, Uolt Uitmen, Vladimir Mayakovski,
Sergey Yesenin, Qarsia Lorka və Anna Axmatova
şerinə də yad olmayıb. Belə götürəndə, onun
poeziyası ümumən ədəbi-fəlsəfi cərəyanlarla nə
qədər ilgilidir sualı da alınır. Şairin poetik fikrində
modernizm– bəzən sürreal, bəzən ekzistensial
qavrayış təsirləri duyumlanandır. Onun poetik
düşüncələri Anna Axmatova, Vaqif Səmədoğlu
poeziyasında
olduğu
kimi,
akmeizm
xüsusiyyətlərindən də xali deyil. Hətta, “obrazlılıq
70-ci illərdə ədəbiyyata gələn və 60-cı illərin
əvvəllərindən baş verən ədəbi islahatların, hətta,
mən deyərdim, ədəbi çevrilişin davamı sayıla
biləcək xüsusi bir mərhələnin təmsilçilərindən olan
P.Qəlbinurun
poeziyadakı
işıq
axtarışlarını
əlamətləndirən
əsas
keyfiyyətlərdəndir.
Yəni
təfəkkür tərzinin, forma məxsusluğunun orijinal
ifadəsinə əsaslanan bu şeirlər yapon xokkularının
poetik strukturuna da yaxındır. Və hər cür
vəziyyətdə hansı ədəbi ənənəyə əsaslanmasından
asılı olmayaraq işıq, rəng çalarları, bənzətmə,
təşbeh, metafora və poetik detalları əlamətləndirən
4
aparıcı amillərdəndir”
1
. Təbiidir ki, müasir poeziya
dünya ədəbi fikri və onun üslub dəyərləri ilə
qovuşandır. Paşa Qəlbinuru da bunsuz təsəvvür
etmək olmaz. Bununla belə, şair daha çox milli
poetik düşüncənin yetirməsidir. Bu baxımdan
P.Qəlbinurun sərbəst şeirlərinin özümlüyü güclüdür.
O, mövcud “qəliblərdən” qaçan şairimizdir, daha
çox yenilikçidir. O, həmişə yeni sözə, poetik
axtarışlara can atır. Bunu şeirlərinin əlyazması da
aydın
göstərir. P.Qəlbinurun şeiriyyəti
həm
poetikdir, həm də fəlsəfi fikir və düşüncə ilə
birlikdədir. Əyani olsun deyə, biz də Paşa Qəlbinur
poeziyasına ümumi elmi-nəzəri təhlil üsulu ilə yox,
daha çox şeirlərinin imkan verdiyi qədər adekvat
təhlil üsulu ilə yanaşdıq ki, şairin poetik fərdiyyəti
daha çox duyulsun. Bu baxımdan kitabda, əsasən,
sitatlardan
qaçdıq,
məqalələr,
monoqrafiyalar
ardınca getmədik.
Sənətkar haqqında Tofiq
Hacıyev,
Rafael
Hüseynov,
Kamil
Vəli
Nərimanoğlu,
Məhərrəm
Qasımlı,
Altay
Məmmədov, Mirəli Seyidov, Vaqif Bayatlı Odər,
Rüstəm Behrudi, Yusif Səmədoğlu, Vilayət
Quliyev, Nəriman Həsənzadə, Ramiz Rövşən,
Fikrət Sadıq, Arif Abdullazadə, Məmməd Aslan,
Aybəniz Əliyeva, Vaqif Səmədoğlu, Qabil, Musa
Yaqub, Nurəngiz Gün, Vaqif Yusifli, Şamil
Salmanov, Məmməd İsmayıl və başqaları yazıb.
Altay Məmmədov “Qəlbinur poeziyası XXI əsrin
astanasında”, Aybəniz Əliyeva “Paşa Qəlbinur”
1
Arif Abdull azad ə. “R əngli g ö
z yaşl arı ” / Alt ay M
əmm ədov
Q əlbi nur poezi yası XXI
əsri n ast anası nda. Bakı: “G əncli k ”,
1999, s. 200