Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №3 (77) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №3 (77)
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DBC- (Dynamic Brake Control )-tormozlamaya dinamiki nəzarət sistemi.
- EBAC (Engine Brake Assistant Control)-tormozlamaya mühərriklə yardım sistemi.
- MASTС
- EBD (Electronic Brake Distribution)-tormoz qüvvələrinin elektron paylayıcısı sistemi.
- EBV-tormoz qüvvələrinin elektron paylanma sistemi.
- EHB (Electro Hydraulic Brake) sistemi.
- SBC (Sensotronic Brake Control)-hər bir təkərin fərdi şəkildə tormozlanmasını təmin
50
yerdəyişməsini qeyd edən vericinin komandaları əsasında işə düşərək, tormozlarda mayenin mümkün olan maksimum təzyiqinin yaradılmasını təmin edir. Bir sıra mütəxəsislərin rəyinə görə bu sistemin praktiki əhəmiyyəti o qədər də yüksək deyildir. Ona görə ki, ABS ilə təmin edilmiş avtomobillərdə mayenin təzyiqinin artması təkərlərin bloklanmaması ilə məhdudlaşdırıldığı halda
belə sistem ancaq qəfl tormozlanmanın başlanğıcında mayenin maksimum təzyiqini yaratmaq iqtidarında olur. Buna baxmayaraq məsələn, Mercedes-Benz S sinifli avtomobilin 100 km/saat sürətində qəfl tormozlama zamanı onun tormoz yolunu 15% yüksəltmək mümkün olur. Deməli, bu sistemin tətbiqi ilə hadisə iştirakçılarından kiminsə həyatını qorumaq mümkün olur. Ona görə də belə sistem Mercedes-Benz avtomobillərindən başqa digər markalarda da tətbiq olunur. Yanlış rəylərə görə guya ВAS sistemindən fərqli olaraq ABS və ESP sistemləri tormoz yolunu azaltmayıb, əksinə yüksəldir. Həqiqətdə isə bu, yol örtüyünün tipi və vəziyyətindən asılı olur.
qəza vəziyyətlərində sürücülərin 90%-ə qədəri qəza tormozlanmasını aparmaq imkanında olmurlar. Bu zaman xarakterik cəhət ondan ibarətdir ki, onların çoxu pedalı sürətlə sıxmalarına baxmayaraq, lazımı qüvvə ilə sıxa bilmirlər. Tormoz pedalına ötürülən qüvvənin sonrakı artımı isə lazımı tormoz qüvvəsi yarada bilmir. Bu zaman tormoz qüvvəsinin ancaq bir hissəsindən istifadə olunduğundan, təhlükəli vəziyyətlərdə hadisənin qarşısını almaq üçün, çox qiymətli olan bir neçə metr tormoz yolu çatışmır.
intiqalında təzyiqin artması prosesini sürətləndirərək, kiçik tormoz yolunu təmin edir. Belə sistemdə qiymətləndirici kəmiyyətlər kimi təzyiqin və pedala təsir qüvvəsinin artma sürəti götürülür.
hidravlik sistem qəfl tormozlamalarda tormoz qüvvələrinin daha yaxşı və dəqiq hədlərini təmin edir.
sistem Mitsubishi şirkəti tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. О, dağlıq yerlərdə və böyük maillikli küçələrdə avtomobilin rəvan şəkildə, yana sürüşmədən tormozlanmasına mühərriklə kömək edir. Təkərlərdən hər hansı birində ilişmə zəif olduğunu aşkarlayan sistem MASTС sistemi ilə birlikdə həmin təkərdə tormoz qüvvəsini artırır.
hazırlanmışdır. O, 2005-ci ildən etibarən kütləvi şəkildə istehsal olunmağa başlamış və təhlükəsizlik sistemlərini proqnozlaşdıran Bosch CAPS (Combined Active and Passive Safety) sisteminin ilk nəslindən hesab olunur. Əgər adaptiv kruiz-nəzarət müəyyən etsə ki, avtomobil digər nəqliyyat vasitəsinə kritik yaxın məsafədə yerləşir və sürücü vəziyyətə reaksiya vermir, onda, bu sistemin köməyi ilə hiss olunmadan tormoz qəliblərini barabana yaxınlaşdıraraq, mümkün qəza tormozlanmasına hazırlıq görülür. Əgər qəflətən tormozlamaq lazım gələrsə, qəliblərin barabanlara öncədən yaxınlaşdırılması səbəbindən bir neçə millisaniyə udulduğundan avtomobilin dayanma yolu qısalacaqdır.
2006-cı ildən etibarən Audi Q7 modelində belə sistemin Predictive Collion Warning adlanan daha inkişaf etmiş variantlardan istifadə edilir. Belə variantda əgər, sürücü digər nəqliyyat vasitəsinə yaxınlaşdığını hiss etməsə və tormozlanma aparmasa, onda, təhlükənin yaxınlaşması haqqında sürücünü məlumatlandırmaq üçün yüngül tormozlama aparılır. Nəticədə sürücünün diqqəti məcburi surətdə yola yönəldilir və təhlükənin qarşısı sürücü tərəfindən tormozlama aparmaqla alınır.
sistem Mitsubishi şirkəti tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Tormozlama zamanı xarici və arxa
tərəfdəki tormoz qüvvələri optimallaşdırılır və maksimallığı təmin edilir. Avtomobildə bir nəfərdən 51
artıq adam olduqda EBD arxa təkərlərdəki tormoz qüvvəsini artıraraq, tormozlamanın səmərəliliyini yüksəldir.
sistem BMW şirkəti tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. O, müxtəlif yol şəraitlərində avtomobilin duracağa qoyulmasında sürücüyə kömək edir və hərəkətin təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə şərait yaradır. Duracaq tormozu müvafiq düyməni basmaqla işə salınır. «Duracaq tormozunun avtomatik funksiyası» müəyyən şəraitlərdə tormozlama prosesini avtomatlaşdırır. Məsələn, sürücü tez-tez dayanmalar rejimində işlədikdə yorucu tormozlama əməliyyatlarını yerinə yetirmək prosesindən azad edilir və bu funksiya avtomatik olaraq icra edilir. Duracaq tormozu yoxuşlarda yerindən tərpənmə zamanı avtomobilin arxaya sürüşməsinin qarşısını alır.
sistemlərinin tərkibinə daxildir. O, bütün təkərlərin bir-birinə nəzərən hərəkətlərinə nəzarət edir, elektronikanın köməyilə tormoz pedalının sıxılma dərəcəsi və avtomobilin yüklənməsindən asılı olaraq tormoz qüvvələri tənzimlənir. Sistemin iş prinsipi ondan ibarətdir ki, tormoz qüvvələri hər bir təkərə fərdi sürətdə və müəyyən edilmiş nisbətdə ötürülərək, hər bir təkər müstəqil sürətdə tormozlanır. Sistemin elektron vericiləri və mikroprosessor real vaxt miqyasında avtomobilin vəziyyətini çoxlu sayda parametrlərə görə müəyyən edərək, onun yana sürüşməsinin qarşısını alır, ixtiyari yol şəraitlərində, hətta tormoz pedalına maksimum qüvvə ilə təsir etdikdə belə, tormozlamanın ən yüksək səmərəliliyini təmin edir.
Avtomobilin arxa oxuna təsir qüvvəsi artarsa, sistem arxa təkərlərdəki tormoz qüvvələrini artıraraq, bu qüvvələrin düzgün tənzimlənməsini təmin edir. EBS (Electronic Braking System)- elektron tormozlama sistemi. EBS sistemində də tormoz pedalı tormoz sistemi ilə mexaniki əlaqədə olmur. Onun yerdəyişməsi elektrik siqnalına çevrilərək idarəetmə blokuna ötürülür. Müxtəlif vericilərdən daxil olan məlumatların analizinə əsasən elektronika tormoz sistemi nəzarətində təzyiqi nizamlayan icraedici mexanizmlərə müstəqil surətdə komandalar ötürülür.
mahiyyəti çox sadədir: tormoz pedalı hidravlik va ya pinevmatik tormoz sistemi ilə birbaşa əlaqəyə malik deyildir. Pedala sıxılma tormoz sisteminin idarəetmə bloku tərəfındən qəbul edilir və o, avtomobilin fəzadakı vəziyyəti, onun sürəti və yüklənmə dərəcəsi, yol örtüyünün keyfiyyəti, hava- iqlim şəraitləri və s. haqqındakı məlumatlar əsasında hər bir konkret təkər üçün lazımı tormoz qüvvələrini hesablayır. Bu, avtomobil aqreqatlarının idarə edilməsində rəqəmli sistemlərin rolunun məntiqi davamı və dərinləşdirilməsidir. Bu sahədə öncül olan Bosch şirkəti Brake by Wire sisteminin bir neçə variantını işləmiş və istehlakçılara təqdim etmişdir. Məsələn, EBS (yük avtomobilləri üçün elektropnevmatik) sistemi Scania və Mercedes-Actros magistral yük avtomobillərinin bir sıra modellərində artıq tətbiq edilmişdir. EHB (minik avtomobilləri üçün elektropnevmatik) sistemi isə Daimler Chrysler kompaniyasının yeni minik avtomobilləri modellərində geniş surətdə tətbiq olunmaqdadır. Yaxın perspektivdə Bosch şirkəti nə pnevmatik, nə də hidravlık tormoz intiqalının tətbiq edilmədiyi EMB-elektromexaniki tormoz sisteminin tətbiqini nəzərdə tutur. Belə sistemlərdə kompyuterlərlə sərt şəkildə idarəedilən tormoz qüvvəsi elektrik mühərriki tərəfindən yaradılacaqdır.
işlənib hazırlanmışdır. Standart tormoz sistemindən fərqli оlaraq, pedalın basılması haqqındakı siqnal elektrik sistemi vasitəsilə EHB-nin hidravlik qurğusunun elektron idarəetmə blokuna ötürülür. Blok tormozlama üçün lazım olan təzyiqi müəyyən edir. Sistemin tətbiqi ilə tormoz və dayanma yolları qısalır, avtomobilin dayanıqlığı və pedalın həssaslığı yüksəlir, qəza ehtimalı azalır və mövcud olan ABS, EBD, TCS, EPS, BA, ACC və s. sistemlərinə qoyulan bütün tələblər ödənilir.
Yüklə 1,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|