17
323
6
0
39´
13
0
23´
20
0
04´
26
0
00´
35
0
26´
42
0
59´
48
0
29´
30
40
100
50
40
40
20
6.6572
3.3315
2.2462
1.7584
1.3295
1.1306
1.0295
6.6519
3.3223
2.2406
1.7584
1.3296
1.1306
1.0295
011
022
027
040
055
0.0.18
400
Ortorombik,
a=4.1180Å,
b=7.0336Å,
c=20.3508Å,
fəz.qr.
2
2
D
-P222
1
V=589.448Å
3
ρ=6.968 q ⁄ sm
3
373
6
0
38´
13
0
22´
20
0
02´
25
0
59´
35
0
24´
42
0
57´
48
0
26´
30
40
100
50
40
40
20
6.6745
3.3357
2.2508
1.7596
1.3307
1.1315
1.0307
6.6515
3.3278
2.2417
1.7596
1.3303
1.1315
1.0303
011
022
027
040
055
0.0.18
400
Ortorombik,
a=4.1212Å,
b=7.0384Å,
c=20.3670,
Z=12,fəz.qr.
2
2
D
-
P222
1
,V=590.779Å
ρ=6.947 q ⁄ sm
3
Otaq temperaturunda difraksiya yazılışlarından sonra, kristalın istiqamətini dəyişmədən
sobanı işə salırlar və 323, 373, 405, 423, 473, 523 və 573K temperaturlarda yazılış aparırlar.Hər
bir yazılışdan əvvəl 30 dəq. müddətində sobanın temperaturunu sabit saxlayırlar.Bu halda
aşağıtemperaturlu ortorombik modifikasiyaya məxsus olan bütün difraksiya qayıtmaları yox
olur, elementar özəyinin parametri a=5.836Å olan yüksəktemperaturlu SMK modifikasiyasına
məxsus olan əvvəlki bucaq intervalında (111), (222) və (333) indeksli difraksiya qayıtmaları
qeyd olunur.
Otaq temperaturunda yəni 295K-də AgCuSe-in kristallik külçəsindən 4x4x1 mm
ölçüsündə ixtiyari istiqamətli nümunə kəsirlər.Bu nümunədə 10
0
≤2θ≤90
0
bucaq intervalında 11
dəqiq difraksiya qayıtmaları qeyd olunur(cəd. 2).Cəd.2-də göstərildiyi kimi bütün qeyd olunmuş
difraksiya qayıtmaları, tozların rentgenoqrammasından olan qayıtmalarla üst-üstə düşür.
Otaq temperaturunda difraksiya qayıtmalarının yazılışından sonra sobanı işə salırlar və
hər 50K-dən bir nəzarətedici yazılışları aparırlar.Nümunənin temperaturu hər bir yazılışdan əvvəl
40 dəqiqə müddətində sabit saxlanılır.Otaq temperaturunda yazılmış 11 difraksiya qayıtması
495K-ə qədər sabit qalır.
Cədvəl 2.
Müxtəlif temperaturlarda AgCuSe kristalının rentgenoqrafik xarakteristikaları.
T
təcr.
K
I ⁄ I
0
d
təcr.
Å
Ortorombik
Qəfəsin parametrləri
d
hes.
Å
hkl
1
2
3 4
5
6
295
40
70
90
80
100
20
40
3.154
2.890
2.625
2.485
2.132
2.052
1.866
3.155
2.890
2.627
2.482
2.131
2.052
1.864
002
150
151
112
152
200
113
18
1
60
10
10
60
40
2
1.578
1.468
1.341
1.205
3.161
3
1.577
1.468
1.341
1.204
3.160
4
004
114
084
115
002
5
6
345
395
70
90
80
100
40
60
10
10
10
60
40
60
90
70
100
40
60
10
10
10
60
2.899
2.629
2.491
2.135
2.055
1.868
1.580
1.470
1.342
1.208
3.169
2.906
2.642
2.495
2.141
2.058
1.871
1.583
1.471
1.348
1.209
2.896
2.633
2.486
2.135
2.055
1.867
1.580
1.471
1.343
1.206
3.168
2.905
2.641
2.492
2.141
2.057
1.871
1.584
1.474
1.347
1.209
150
151
112
152
200
113
004
114
084
115
002
150
151
112
152
200
113
004
114
084
115
Ortorombik
a=4.104Å
b=20.350Å
c=6.310Å
Z=10
fəz.qr. P4 ⁄ nmm
ρ=7.888q ⁄ sm
3
Ortorombik
AgCuSe-də aşağı və yüksəktemperaturlu modifikasiyalar arasındakı tarazlıq
temperaturunu təyin etmək üçün difraktometrin sayğacı ortorombik modifikasiyanın (152)
müstəvisindən qayıtma intensivliyinin maksimumuna qoyulur, o da SMK modifikasiyaya tam
çevrilmədə yox olur və əksinə soyutmada bərpa olunur. Bu üsul 504±1K -ə bərabər olan
çevrilmə temperaturu dəqiqləşdirilmişdir.AgCuSe-də çevrilmə dönəndir və monokristal-
monokristal tipi üzrə baş verir.
ƏDƏBİYYAT
1.M.Khansen, K.Anderko. Structure dvoynikh spralov, 1962, tom 1.(in Russian)
2.Yu.G.Asadov, G.A.Jabrailova, V.I.Nasirov, İzv. AN SSSR, Neorganicheskie materialı 1972,
t.8, №6, s.1144, (in Russian).
3.Yu.G.Asadov, G.B.Jabrailova, G.B.Gasimov. İzv AN SSSR, Neorganiçeskie materialı, 1972,
№12, s.2208