204
Heydər Əliyevin respublikamıza rəhbərlik etdiyi illər ərzində (1969-2003 illər) yeni
muzeylərin yaradılması, onların maddi bazasının möhkəmləndirilməsi haqqında imzaladığı çox
dəyərli qərarlar, tövsiyələr Naxçıvan Muxtar Respublikasında da muzey işinin yenidən qurulması,
zəngin eksponatlarla komplektləşdirilməsi, zənginləşməsi məsələsinə əsaslı təsir göstərmişdir.
Ümummilli liderimiz görkəmli şəxsiyyətlərin adlarının əbədiləşdirilməsi məqsədilə xatirə,
ev muzeylərinin, xatirə komplekslərinin və ansambllarının yaradılmasını əhəmiyyətli bir məsələ
kimi qarşıya məqsəd qoymuşdur.
Hazırda Naxçıvanda fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev muzeyi, C.Məmmədquluzadə,
H.Cavid, C.Naxçıvanski, B.Kəngərli, M.S.Ordubadi, Y.Məmmədəliyev, M.Araz, M.T.Sidqi,
Şahtaxtinskilər muzeyi, Xan sarayı, Dövlət Tarix-Memarlıq Muzeyi və bu qəbildən digər muzeylər
mövcuddur. Müstəqillik illərində bu
iş daha da təkmilləşdirilir, fəaliyyət dairələri genişləndirilir.
"Müstəqillik illərində muzeylərin fondlarının elmi-biblioqrafik tədqiqi" (Naxçıvanda
görkəmli şəxsiyyətlərin muzeyləri) mövzusunun tədqiqata götürülməsində əsas məqsəd həmin
muzeylərin fəaliyyəti, xüsusilə fond və ekspozisiyalarda iş, fondların komplektləşdirilməsi,
fondlarda ayrı-ayrı görkəmli şəxsiyyətlərə yaradılmış "Şəxsi fondlar", biblioqrafiya işi muzeyə
gələnləri tanış etməkdir. Çünki müasir şəraitdə hər adamın fondda mövcud materiallarla,
eksponatlarla bilavasitə tanış olması vacib məsələlərdəndir. Bu məqsədlə hər bir eksponat
pasportlaşdırılır, kataloqlaşdırılır, şəhadətnamələr yazılır, inventarlaşdırılaraq muzeyə gələn hər bir
tamaşaçıya ətraflı məlumat verilir. Muzeylərdə təşkil edilən "Açıq qapı günləri", "Fondlardan
istifadə günləri", "Fond yenilikləri" məlumat biblioqrafik tövsiyələr də əhəmiyyətli rol oynayır.
Mövzu ilə əlaqədar olaraq müəllif elmi-tədqiqatda Naxçıvan şəhərində mövcud ümummilli
liderimiz "Heydər Əliyev Muzeyi", C.Məmmədquluzadə, H.Cavid, C.Naxçıvanski ev muzeylərinin
bu sahədə gördüyü işlərlə yaxından tanış olmaq, öyrənmək məqsədilə muzeylərdə olmuş, fondlarla
yaxından tanış olmuş, muzey əməkdaşları ilə işgüzar söhbətlər edilmişdir.
Bütün bu işlər, xüsusilə fondlarda görülən digər işlər imkan verir ki, fondda və
ekspozisiyalarda mövcud eksponatlarla muzeyə gələnlər ətraflı məlumata sahib olmaqla fondların -
əsas eksponatların biblioqrafiyasından istifadə etsinlər.
Onu da qeyd etməyi lazım bilirik ki, son illərdə ali və orta ixtisas, orta məktəb təhsilli tələbə
və şagirdləri, elmi, mədəni-maarif müəssisələri, eləcə də müxtəlif qrup əhali arasında aparılan
söhbətlərdən, müsahibələrdən məlum olur ki, muzeylərə, tarixi-mədəniyyət abidələrinə, sərgi
salonlarına maraq əhəmiyyətli dərəcədə artmış, muzeylərdə, digər mədəniyyət müəssisələrində
insanlara göstərilən mədəni xidmət işinin səviyyəsi də yüksəlmişdir. Naxçıvan Dövlət
Universitetində "Muzeyşünaslıq" ixtisaslı kadrların hazırlanması da bu tədbirlərin əhəmiyyətinə bir
daha kömək göstərir.
Mövzu ilə əlaqədar belə qənaətə gəlmək olar ki, muzey fondlarının elmi-biblioqrafik təhlili
və tədqiqini aşağıdakı qaydada tərtib edib başa çatdırmaq olar.
Heydər Əliyev muzeyi
Biblioqrafikadan nümunələr
Giriş
Xalqımızın ümummilli lideri, ulu öndərimiz Heydər Əliyev Muzeyi Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 1999-cu il 18 fevral tarixli 21-01/S nömrəli sərəncamına əsasən
Naxçıvan şəhərində yaradılmış, 1999-cu il mayın 10-da fəaliyyətə başlamışdır.
Sərəncamda göstərilir:
-"Bu gün iftixarla fəxr edirik ki, qədim tarixə malik Naxçıvan özünün yetişdirdiyi böyük
mütəfəkkir və şəxsiyyətləri ilə tanınır. Məhz belə şəxsiyyətlərdən biri də dünya siyasətçiləri
sırasında öz dəsti-xətti, öz yeri, hörməti və sözü olan Azərbaycan xalqının lideri möhtərəm Heydər
Əliyevdir".
Bu muzey ümummilli liderimizin şərəfinə Azərbaycan Respublikasında yaradılmış ilk
muzeydir. Naxçıvanda yaradılmış Heydər Əliyev Muzeyinin ölkəmizin digər bölgələrində yaradılan
muzeylərdən fərqli cəhəti ondan ibarətdir ki, ulu öndərimizin həyatı və fəaliyyətindən bəhs edən bu
muzey onun anadan olduğu, boya-başa çatdığı, əmək fəaliyyətinə başladığı torpaq olmaqla, həm də
205
dahi şəxsiyyətin haqqında çox zəngin və nadir materiallar-eksponatların kifayət qədər olmasıdır.
Ekspozisiya ilə tanış olduqca dediklərimizin şahidi oluruq.
Muzeyin ekspozisiyaları, eksponatları, guşələri, sərgiləri, stendləri və digər görüntüləri ulu
öndərimizin yaşadığı şərəfli həyat yolunu və amalını əks etdirir.
Ümummilli liderimizin həyat yolundan bəhs edən bu zəngin və çox dəyərli materiallar
əsasında yaradılan muzey naxçıvanlıların, muxtar respublikamıza gələn qonaqların, yüksək
səviyyəli tədbirlərin iştirakçılarının ziyarət etməsi, ekspozisiyalarla tanış olması mütəmadi xarakter
daşıyır. Məktəblilər və tələbələr, mədəniyyət və elm adamları, hərbi hissə qulluqçuları, ziyalılar,
gənclər və veteranlar muzeyə gələrək ekspozisiyalarla tanış olur və dahi rəhbərimiz haqqında
zəngin və hərtərəfli məlumatlar əldə edirlər.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri hörmətli Vasif Talıbovun muzeyin
yaradılması, ədəbi-bədii elmi cəhətdən tərtibatı, zəngin eksponatlarla komplektləşdirilməsində
xüsusi qayğı və diqqəti bizim hamımızın ürəyindən olmaqla əsl vətənpərvərlik nümunəsi kimi
əzəmətlə səslənir.
Muzeyin qarşısında ucalan ümummilli liderimizin əzəmətli heykəlini hər gün yüzlərlə adam,
şəhərimizin qonaqları
ziyarət edir, muzeyin ekspozisiyası ilə tanış olurlar.
Nəticə olaraq deməyi lazım bilirik ki, müstəqil respublikamızın qurucusu və memarı,
xalqımızın böyük azərbaycanlısı Heydər Əliyevin həyatı, ictimai-siyasi, dövlətçilik fəaliyyətindən
bəhs edən muzeyin yaradılması və fəaliyyəti muxtar respublikamızın həyatında, onun gələcək
inkişafında çox mühüm yolgöstəricidir.
Ümummilli liderimizin 85 illik yubileyinə həsr edilmiş "Həyat yolu 1923-2003" kitabında
oxuyuruq: "...Qüdrətli siyasi və dövlət xadimi olan Heydər Əliyev hələ sağlığında canlı əfsanəyə
çevrilmiş, Azərbaycan xalqı tərəfindən ümummilli lider adlandırılmışdır".
Ümummilli liderimizin, zəmanəmizin böyük azərbaycanlısının dediklərindən: "Hər bir insan
üçün milli mənsubiyyət onun qürur mənbəyidir. Mən həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm
ki, mən azərbaycanlıyam".
"Azərbaycan müstəqil dövlətdir. Azərbaycanın müstəqilliyi tarixi hadisədir, Azərbaycan
xalqının tarixi nailiyyətdir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi dönməzdir, əbədidir və bizim
borcumuz dövlət müstəqilliyini, əldə etdiyimiz milli azadlığı daim qoruyub saxlamaqdır. Bizim
borcumuz bu müstəqilliyi möhkəmləndirməkdən və gələcək nəsillərə müstəqil, qüdrətli Azərbaycan
dövləti çatdırmaqdan ibarətdir".
"Milli ənənələrimizin nə qədər dəyərli olduğunu dünyaya gələn yeni nəsillərə çatdırmaq və
onları bu ənənələr əsasında tərbiyə etmək üçün muzeylər lazımdır"(7. s 9).
Heydər Əliyev Muzeyi fondunda və ekspozisiyasında mövcud
eksponatların biblioqrafiyası (nümunələr)
1. "Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev". Əməkdar rəssam Rəfael Abbasov, kətan, yağlı boya,
2009, ölçüsü 139 x 104,5 sm. HƏM - 3927/R-9.
2. "Ulu öndərin dekorativ portreti". Rəssam Akif Həsənov, 2010. HƏM - 21152/T-24.
3. "Portret janrında işlənmiş xalça". Heydər Əliyevin 75 illiyinə həsr edilib, ölçüsü 247 x 153
sm. HƏM - 3478/T-19, 1996.
4. "Tarix"-xalça. Rəssam Səlahəddin Mahmudov, ölçüsü 221 x 136 sm. 2000, HƏM - 73/T-2.
5. "Yüksəkliyə doğru həyat yolu"-xalça. Rəssam Səlahəddin Mahmudov, ölçüsü 244 x 148 sm.
1999, HƏM - 74/T-1.
6. "Heydər Əliyev - 80 il". Xüsusi hazırlanmış dekorativ məruzə qovluğu, ölçüsü 30,5 x 21,8
sm. HƏM - 292/T-5.
7. Heydər Əliyevin 75 illiyinə buraxılmış "Qızıl qol saatı", ölçüsü e.d.-3,8 sm. HƏM - 289/T-3.
8. Heydər Əliyev Naxçıvanda Ali Məclisin Sədri işlədiyi illərdə iş otağında istifadə etdiyi
"Yantar" sütunlu saat, ölçüsü hündürlüyü 21 sm. HƏM - 2228/SA-26.
9. "Sönməz günəş". Yağlı boya ilə çəkilmiş portret. Əməkdar rəssam Telman Abdinov, ölçüsü
100 x 70 sm. HƏM - 97/U-2.
10.Ümummilli liderimizin rəngli muncuqlarla işlənmiş portreti. Rəssam Tahirə Cəlilova, ölçüsü