Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

208 
 
12. Xalq rəssamı Hüseynqulu Əliyev "Hüseyn Cavid və demonizm", kağız, tuş. HCM-3028. 
13.Akif Qazıyev "Hüseyn Cavid", büst-gips. HCM-986. 
14.Xalq rəssamı Ömər Eldarov "Hüseyn Cavid" büst-gips. HCM-5506. 
15.Akif Əsgərov "Hüseyn Cavid" heykəl, gips. HCM-3667. 
16. Hüseyn Cavidin 100 illik yubileyinə buraxılmış zərf. HCM-3760. 
17. Hüseyn Cavidin 100 illik yubileyinə buraxılmış döş nişanı. HCM-3771. 
18. Hüseyn Cavidin 100 illik yubileyinə aid dəvətnamə və proqram. HCM-3771. 
19.Foto. Hüseyn Cavid, Mişginaz Cavid və Ərtoğrol Cavid. 1922. HCM-3664. 
20. Foto. Hüseyn Cavid. 1923-cü il, 1926. HCM-3662, 3661. 
21. Foto. "Ailə fotosu". 1926. HCM-3663. 
22. Foto. Mişginaz Cavid, Hüseyn Cavid. 1912. HCM-3665, 3660. 
 
Cəmşid Naxçıvanski ev muzeyi 
Biblioqrafiyadan nümunələr 
Giriş 
Görkəmli  sərkərdə  Cəmşid  Naxçıvanskinin  Naxçıvan  şəhərində  ev  muzeyi  1982-ci  ildə  ulu 
öndərimiz  Heydər  Əliyevin  Cəmşid  Naxçıvanskinin  85  illik  yubileyi  münasibətilə  imzaladığı 
sərəncama əsasən yaradılmışdır. 
Muzeyin  yaradılmasında  məqsəd  Cəmşid  Naxçıvanskinin  həyatı  və  fəaliyyəti,  onun  keçdiyi 
döyüş  yolu  haqqında  materiallar  toplamaq,  insanları-xalqı  məlumatlandırmaq,  eyni  zamanda 
Naxçıvan xanlığı, Kəngərli generalları haqqında məlumat əldə etmək olmuşdur. 
300 eksponatla 1987-ci ildə fəaliyyətə başlayan muzeydə 2014-cü ilə olan məlumata əsaslanıb 
deyə bilərik ki, 6000-ə yaxın eksponat mövcuddur. 
Fond  və  ekspozisiyalarda  eksponatlar  xronoloji  ardıcıllıqla  tərtib  edilərək  muzeyə  gələn 
tamaşaçılara təqdim olunur. 
Muzeyin  salonlarında-ekspozisiyalarda  Kəngərlilər  nəslinin  nümayəndələri  I  Kalbalı  xan,  II 
Kalbalı  xan,  İsmayıl  xan,  Hüseyn  xan,  III  Kalbalı  xan,  Ehsan  xan,  Cəmşid  xan  Naxçıvanskilər 
haqqında  qiymətli  sənədlər,  fotolar,  şəxsi  əşyalar,  müxtəlif  sənədlər,  xatirə  əşyaları  və  başqa 
qiymətli və gərəkli materiallardan ibarət ekspozisiyalar, guşələr, sərgilər, stendlər nümayiş olunur. 
Muzeyin  elmi  heyəti  muzeyə  gələn  hər  bir  şəxsə,  hərbçilərə,  məktəblilərə,  tələbələrə  bu 
görkəmli nəslin nümayəndələri haqqında məlumatlar, bilgilər verirlər. 
Muzeyin  tematikasının  əsas  cəhətlərindən  biri  adamlarımızda,  xüsusilə  gənclərimizdə  hərbi 
vətənpərvərlik  keyfiyyətlərinin  tərbiyə  edilib  formalaşdırılması,  görkəmli  hərb  xadiminin  həyatı, 
keçdiyi şərəfli illəri araşdırmaq, məlumatlar toplayıb adamlara çatdırmaqdır. 
Ümummilli  liderimiz  hələ  Naxçıvanda  yaşadığı  illərdə  (1990-cı  il  10  avqust)  görkəmli 
sərkərdənin  ev  muzeyində  olmuş,  sərkərdənin  heykəli  önünə  çiçək  dəsti  qoymuş,  muzey  işçiləri, 
tamaşaçılarla  səmimi  söhbət  etmişdir.  O  demişdir:  "...Cəmşid  Naxçıvanski  peşəkar  hərbçi 
olmuşdur.  Bütün  mənalı  həyatını,  ömrünü,  qüvvə  və  bacarığını  xalqın  səadəti  naminə  sərf 
etmişdir.  Onun  xidmətləri  layiqincə  qiymətləndirilmişdir.  Doğma  Naxçıvanda  görkəmli 
sərkərdənin ev muzeyi yaradılmışdır" (8). 
Muzeyin fondlarından və ekspozisiyasından  
biblioqrafik nümunələr 
1. Foto.  Cəmşid Naxçıvanskinin  qızı Aliyə Naxçıvanski tərəfindən hədiyyə  edilib,  1 ədəd, 
40 x 25 sm. 1983. NEM-8. 
2. Foto. Cəmşid Naxçıvanskinin ailəsi tərəfindən hədiyyə edilib, 1 ədəd, 1983. NEM-10. 
3.  Foto.  Cəmşid  Naxçıvanskinin  ailəsi  tərəfindən  hədiyyə  edilib,  6  ədəd,  müxtəlif  foto-
şəkillər. 1983. NEM-11, 12, 13, 14, 15, 16. 
4. Foto. Cəmşid Naxçıvanskinin müxtəlif formatda foto-şəkilləri. NEM-44, 49, 50, 52. 
5.  Foto.  Cəmşid  Naxçıvanskinin  fotosu.  Azərbaycan  Dövlət  Arxiv  İdarəsi  tərəfindən  daxil 
olub. 18 x 12 sm. 1983. NEM-88. 
6.  Foto.  Cəmşid  Naxçıvanskinin  müxtəlif  vəzifələrdə  və  müxtəlif  ölçülərdə  foto-şəkilləri. 
NEM-94, 436, 460. 

---

209 
 
7. Sənədlər. Cəmşid Naxçıvanskinin attestasiya sənədləri, kağız 3 ədəd, 28 x 30 sm. 1983. 
NEM-37, 38, 39. 
8. Cəmşid Naxçıvanskinin 1933-cü il istintaq işinin sənədi, 1 ədəd, 2006-cı il. NEM-2790. 
9.  Cəmşid  Naxçıvanskinin  güllələnməsi  haqqında  SSRİ  Xalq  Daxili  İşlər  Komissarlığının 
xüsusi şöbəsi, 26 avqust 1938-ci il tarixli arayışı (sənədin fotosu), 2 ədəd. NEM-3002. 
10.  Portret.  Cəmşid  Naxçıvanskinin  anasının  portreti,  rəsm  əsəri,  kətan  20  x  90  sm.  Xalq 
rəssamı Hüseynqulu Əliyev, 1983. NEM-114. 
11.  "Görkəmli  sərkərdə",  rəsm  əsəri,  kətan,  yağlı  boya,  103  x  70  sm.  Rəssam  N.Əliyev, 
1989. NEM-903. 
12. "Sərkərdənin gəncliyi", rəsm əsəri, kətan, yağlı boya, 114 x 77 sm. 1991. NEM-905. 
13. Cəmşid Naxçıvanskinin həyat yoldaşı və qızının portretləri. Rəssam Qədirulla Bağırov. 
1991-ci . NEM-910, 911. 
14.Xatirə əşyaları. Cəmşid Naxçıvanskinin ailə albomu. 2011. NEM-3091. 
15. Cəmşid Naxçıvanskinin şəxsi foto aparatı. 1898. ABŞ istehsalı. NEM-849. 
16. Cəmşid Naxçıvanskinin popiros qabı. 1987. NEM-623. 
17. Cəmşid Naxçıvanskinin şəxsi əşyası-lupa (böyüdücü). NEM-847. 
18.  Qeyd:  Cəmşid  Naxçıvanskinin  haqqında  mətbuatda  dərc  olunmuş  müxtəlif  illərə  aid 
kitablar, jurnallar, qəzetlər... 1983-2010. 
Qeyd:  Elmi  tədqiqat  yenidir,  indiyədək  işlənməmişdir.  Gələcəkdə  bu  qəbildən  olan  digər 
muzeylərimizin fəaliyyəti də tədqiq olunacaqdır. 
Müəllif  peşəkar  muzey  işçisi  kimi  50  ilə  yaxındır  ki,  mədəniyyət-muzey  işi  sahəsində 
fəaliyyət  göstərir.  30  ildən  artıq  C.Məmmədquluzadə  adına  Naxçıvan  MR  Ədəbiyyat  Muzeyinə 
rəhbərlik  etmişdir.  Muxtar  respublikamızda  muzeylərin  yaranması  və  fəaliyyətinə  elmi-metodik 
köməkliklər göstərilmişdir(8). 
"Heydər  Əliyev  muzeylərimizin  yaradıcısı  və  memarıdır"  elmi-metodiki  kitabın  müəllifi 
olmaqla (Naxçıvan "Əcəmi" nəşriyyatı, 2003) 5 kitab və kitabçanın, elmi-metodiki, ictimai-siyasi, 
ədəbi-bədii jurnallarda, mətbuatda mədəniyyət, muzey işinə aid yazılarla çıxışları olmuşdur(7. s. 9). 
 
ƏDƏBİYYAT 
1. Heydər Əliyev. Müstəqillik yolu, Bakı, 1997 
2. Həyat yolu, 1923-2003, Naxçıvan, 2008 
3. Həyat yolu, 1923-2003, Naxçıvan, 2009 
4. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, Azərbaycan Elmi Mərkəzi, Bakı, 2007 
5. Naxçıvanda görkəmli şəxsiyyətlərin muzeyləri, Mədəni-maarif işi jurnalı, 2008, № 8 
6. Naxçıvanda görkəmli şəxsiyyətlərin muzeylərinin fond və ekspozisiya materialları. 
7. Heydər Əliyev muzeylərimizin yaradıcısı və memarıdır, Sübhi Kəngərli, Naxçıvan "Əcəmi", 2003 
8. İsmayıl Hacıyev,  Şükür  Məmmədov. Naxçıvan və naxçıvanlılar. Elm, 2001 s 42 
9. Naxçıvanda  Heydər Əliyev, Cəlil Məmmədquluzadə, Hüseyn Cavid,  
Cəmşid  Naxçıvanski muzeylərinin fond və ekspozisiya materialları.  
 
ABSTRACT 
Subhi Kengerli 
Scientific- bibliographic research of museum funds in the independence years 
(On the basis of museum materials of the prominent personalities in Nakhchivan) 
The  museums  play  an  important  and  efficient  role  in  further  improvement  of  cultural-
scientific  level,  ideological-political  and  aesthetic  education  of  personality,  every  human,  and,  on 
the whole, of all members of the society, as well as,  in the formation of their outlook in the years of 
independence in our republic. 
We  come  to  the  conclusion  that  existence  and  activity  of  museums  serve  our  development, 
improvement and progress of our people and country. 
Modern  museums  are  temples,  artistic  creation  centers  and  scientific  and  cultural  and 
educational  institutions  which  were  created  and  preserved  by  our  people,  contain  our  national- 

---