Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

236 
 
monumental  qapı,  qapı  girişindən  sonra  yanlarında  şagird  otaqları,  eyvanlar,  orta  qisimdə  isə  üstü 
yüksək bir qübbə ilə örtülü bağlı qisim var (24, s.44). 
Nəticə.  Ərəbcə  “dərs”  sözcüyündən  törəyən  “Mədrəsə”  İslam  sənətində  geniş  yayılmış  bir 
quruluş növüdür. Mədrəsələrdəki dörd məshəbin qəbul edildiyi görülür. Başlanğıcda tamamilə dini 
təhsilin verildiyi mədrəsələrdə daha sonra fənn elmləri, xüsusən astronomik dəsrlər olaraq verildiyi 
məlumdur. Girişin qarşısında olan böyük eyvanın müdərris otağı olduğu digər eyvanlar arasında isə 
şagird  hücrələrinə  yer  verildiyi  görülər.  Osmanlı  dövrünə  qədər  külliyən  bir  işçisi  olaraq  işləyən 
mədrəsələr  Osmanlı  dövrünün  kalassik  mərhələsi  ilə  birlikdə  külliyyən  planlaşdırılmada  iştirak 
etməyə başlayır. 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. Bozkurt N. Medrese- İslam Ansiklobedisi, C.28,TDV Yayın ve Matbacılık, Ankara, 2003  
2. Demiral Y. Erken Dönem Osmanlı Medreseleri (1300-1500), Ankara,1999 
3.  Pakalin  M.Z.  Osmanlı  Tarih  Deyimleri  ve  Terimleri  Sözlüğü,  C.Z.MEB  Basımevi  İstanbul, 
1983. 
4.  Gündoğdu  H.  Geçmişten  Günümüze  Erzurum  ve  Çevresindeki  Tarihi  Kalıntılar-“Şehr-i 
Mübarek Erzurum”. Ankara, 1989 
5. Kuran A. Anadolu  Medreseleri ,  C: I, TIK Yayınları, Ankara,1969 
6. Halaçıoğlu Y. Osmanlılarda İlim, Din ve Sosyal Messeseleri;Doğuştan Günümüze     Büyük 
İslam Tarihi, C.12 TIK Yayınları, Konya, 1994 
7. Ulusoy A. Kuruluşundan 17.Yüzyıla Kadar Osmanlı Medreselerinde Eğitim Öğretim   
     Faaliyetleri (yayınlanmış yüksek lisans tezi) Selçuklu Üniversitesi  Sosyal Bilimler Enstitüsü  
İlköğretim Ana Bilim Dalı Sosyal Bilgiler, Eğitim Bilim dalı. 2007 
8.  Atay  H.  Osmanlılarda  Yüksek  Din  Eğitimi  (Medres  Programları,  İcazetnâmeler,  Islahat 
Hareketleri ), Dergâh Yayınları, İstanbul, 1983 
9.  Gül  A.  Osmanlı  Medreselerinde  Eğitim  Öğretim  ve  Bunlar  Arasında  Dâru’l  Hadisleri  Yeri, 
TTK, Ankara, 1997 
10. Kazıcı Z. Osmanlı da Eğitim Öğretim Bilge Yayınları İstanbul, 2004. Kazıcı  Z. Ana    
      Hatlarıyla İslam Eğitim Tarihi,M.Ü.İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1995 
11. Ünal R.H. Çifte Minareli Medrese (I.Baskı).Ankara: Kültür  Bakanlığı,1989. Ünal R.H. Çifte   
       Minareli Medrese ve Yakutıye Medresesi’nin Tanıtılması, Çeşitli Konular, Atatürk   
       Üniversitesi  Kuruluşunun XX. Yılı Armağanı, Ankara, 1978 
12. Sarşkaya Y. Medreseler ve Moderneşme, İstanbul, 1997 
13. Ünal  R. H.  Les Monuments İslâmiques Anciens de la Ville d’Erzurum et de sa Region,   
      Paris, 1968 
14. Ünal R. H. Erzurum İli Dahilindeki İslami Devir Anıtları  Üzerine Bir İnceleme , Atatürk  
      Üniversitesi  Edebiyat Fakültesi  Araştırma Dergisi S. 6, Erzurum, 1974 
15. Ünal R. H. Osmanlı Öncesi Anadolu Türk Mimarisinde Taçkapılar, İzmir: Ege Üniversitesi  
      Yayınlar, 1982 
16. Özkan H. XI-XIII. Yüzyılda Anadolu Türk Mimarisinin Oluşumunda Doğu Anado- lu’nun  
      Rolü Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktura   
      Tezi, Erzurum, 2000 
17. Hızlı M. Osmanlı Klasik Döneminde Bursa Medreseleri, İz Yayınları, İstanbul, 1998.  
      Hızlı M. Kuruluşundan Osmanlılara Kadar Medreseler, 1987 
18. Baltacı C. Fatih Sultan Mehmed Devri İlim Hayatı ve Sahn-ı Semən Medreseleri, İstanbul    
      Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1995. Baltacı C.   
      XV-XVI Asırlarda Osmanlı Medreseleri, Teşkilat Tarih, İstanbul, 1976 
19. Akgündüz H. Klasik Dönem Osmanlı Medrese Sistemi (Amaç,Yapı, İşleyiş) Ulusal     
     Yayınları, İstanbul, 1997 
20. Asani E. Makedonya’daki Medreseler ve İsa Bey Medresesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans  
      Tezi). Uludağ Ünivaesitesi,  Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim  
      dalı, 2010. 

---

237 
 
21. Kazıcı Z.Osmanlı da Eğitim Öğretim Bilge Yayınları İstanbul, 2004 
22. Yatkaya M. Tanzimat’tan Evvel ve Sonra Medreseler. İstsnbul, 1940 
23. Sözen M. Anadolu  Medreseleri.   İstanbul, 1970 
24. Aslanapa O. Orta Çağın En Eski Yatılı İlim ve Kültür Messeseleri. Ankara,  Türk  Kültürü,  
      s.12, 1963 
25. Səfərli, F. Naxçıvanda İctimai, Siyasi və İdeologiya Mərkəzləri. Bakı, 2003 
26. Gündoğdu H., Ali Bayhan A., Arslan M. Sanat tarihi açısından Erzurum. Erzurum, 2010 
 
ABSTRACT 
Gulnara Kanbarova 
Upbringing and educational hearths in Islamic history – medresas 
The  word  medresa  has  been  used  in  the  meaning  of  “education  hearth  ruled  with  the 
traditional methods in Islamic countries”. Generally, medresas are the educational establishment the 
Subyan  school  graduates  brought  up.  Being  the  science  hearth  the  mesresas’  forming  and 
organizing by the help of state and being the education free with the help of foundation are the labor 
of  Saljuks.  Being  analogues  of  Nizamiyye  medresas  (459-1065)  begun  working  in  Baghdat  by 
Saljuks  we can also  denote the medresas  built  in  the cities of Marv, Herat,  Isfahan,  Balkh,  Basra, 
Mosul,  Amuli,  Tarebistan.  First  of  all  in  the  IV-X  centuries  the  medresas  occured  in  Eastern 
territories  of  Islamic  territoies  as  Bukhara,  Nishapur,  Khorasan  are  confered  to  be  spresd  to  the 
other Islamic countries as Baghdat, Syria, Egypt, Tunis and Endulus. But in Anatolia medresas have 
been built  in  different  places  in  XII  century for the first  time in  Saljuks and Beyliks  period being 
taken  as  a  sample  from  Syria  and  Baghdat  medresa.  The  first  medresa  samples  built    by  turks  in 
Anatolia belong to the middle period of the XII century. Building medresas had more widely spread 
in  Ottomans  period.  Although  medresas  were  the  highest  educational  hearths  of  Ottomans  state  a 
few part of these can remained to our time. 
РЕЗЮМЕ 
Гюльнара Ганбаров
 
Медресе-очаги воспитания и овразования в Исламской истории 
Слово  медресе  в  исламских  странах  использовалось  как  учебное  заведение, 
испольняющее  традиционные  методы.  Вообще,  медресе-это  учебное  заведение  которое 
воспитывало  выпускников    Субьянской  школы.  Будучи  очагом  науки,  медресе,  в  широком 
смысле, построены и организованы со стороны государства и были бесплатными, благодаря 
Сельджукам.  Начавшая  свою  деятельность  в  Багдаде  со  стророны  Сельджуков  Низамие 
медресе  (459-1065),  имела  подобные  медресе,  построенные  в  городах:  Марва,  Герат, 
Исфахан, Балх, Басра, Мосул, Амули, Таберистан. Начало выхода медресе в Исламском мире 
на  Востоке  в  Бухаре,  в  Нишапуре,  в  Хорасане  приходится  к    IV-X  векам.  Отсюда  медресе 
распространились  в  другие  исламские  страны  как  Багдад  (Ирак),  Сирия,  Египет,  Тунис  и 
Эндулус. В Анадолу медресе в первый раз построены во времена Сельджуков и Княжеств и 
примером для таких медресе брались Сирийские и Багдадские, которые строились в разных 
местах. В Анадолу первые медресе, построенное турками, относится к XII  веку. Еще более 
распространилось строение медресе во времена Османов. Если даже медресе были высшими 
учебными заведениями Османского государства, их малая часть дошла до наших дней. 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim etdi: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə 
doktoru, dosent İ.Məhərrəmova 
 
 
 
 

---