Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

31 
 
 
ABSTRACT 
M.Ahmadova 
“The role of Mammad Araz poetry in eduction of teenagers in the spirit of the love for 
motherland” 
 
The actuality of  the topic is “The role of Mammad Araz poetry in eduction of teenagers in 
the spirit of the love for motherland”. It is noted that in Mammad Araz activity each citizen should 
strictly fight for protecting his  motherland, freedom of nation, integrity of the lands like the apple 
of the eye. The aim of the poet was to bring up patriot, brave man defending his nation, having the 
confidence for fighting against enemies, being always ready for protecting his lands from strangers 
and ready for sacrificying his life for the homeland. 
 
It  is  obvious from  the articl,  the poet  indoctrinates the  younger  generation educational  and 
spritual  qualities  like  affection  to  nation,  homecountry,  lands  and  these  poems  lead  them  to  the 
spritual purisim and richness.It is noted that these poems are of great importance in the education of 
heroism and patriotismof the younger generation even during the ongoing wars in our lands today. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
М.Ахмедова 
«Роли стихотворений Мамеда Араза в воспитании подрастающего поколения 
в духе любви к родине» 
 
 
Актуальность  темы  составляет  вопрос  о  «Роли  стихотворений  Мамеда  Араза  в 
воспитании подрастающего поколения в духе любви к родине». Обосновывается мысль, что 
каждый  гражданин  в  духе  поэтики  Мамеда  Араза  должен  строго  вести  борьбу  за  свободу 
родины  и  народа,  беречь  его  территориальную  целостность  как  зеницу  ока.  Утверждается, 
что цель поэта заключалась в воспитании настоящего патриотического гражданина, который 
достойно защитил бы родину, выступал бы в борьбу против врага, с честью берег бы родные 
земли от иноземных захватчиков, был бы готовым всякий час умереть за родину.  
 
На основе патриотической поэтики Мамеда Араза автор статьи утверждает, что поэт 
прививает  подрастающему  поколению  такие  морально-нравственные  качества,  как 
привязанность  граждан  к  своему  народу,  своей  родине,  к  родной  земле,  что  его  стихи 
призывает  молодых  к  моральной  чистоте,  нравственному  богатству.  Заключается,  что 
сегодня, когда независимый Азербайджан находится в военном положении, поэтическая сила 
и  мощь  патриотической  поэзии  Мамеда  Араза  имеют  важную  роль  и  огромное  значение  в 
героическом и патриотическом воспитании молодого поколения.        
 
 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Filologiya  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor  H.Həşimli 
 
 
 
 

---

32 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
GÜNAY BABAYEVA 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:82;398 
NAXÇIVAN FOLKLORUNUN DİL-ÜSLUB XÜSUSİYYƏTLƏRİ 
(bayatılar əsasında) 
Açar sözlər: bayatı, folklor, 
üslub xüsusiyyətləri 
Key words: bayati, folklore, style features 
Ключевые слова: фольклор,
 баяты,
 стилевые особенности
 
 
Folklor  örnəkləri  dilimizin  tarix  və  özəlliyini  əks  etdirmək  baxımından  böyük  əhəmiyyətə 
malikdir. Bundan başqa, həmin nümunələrdə köhnəlmiş söz və dialektlər də müəyyən qədər yer tutur ki, 
bu  da  dilimizin  müxtəlif  mərhələlərdə  öyrənilməsinə  imkan  verir.  Azərbaycanın  ayrı-ayrı  bölgələrinə 
xas  olan  ağız  ədəbiyyatı  örnəkləri  vardır.  Bu  anlamda,  Naxçıvan  folkloru  da  öz  zənginliyi,  janr 
müxtəlifliyi  və  dil-üslub  xüsusiyyətləri  ilə  seçilən  maraqlı  qaynaqlardandır.  “Azərbaycanın  qədim 
Naxçıvan torpağında yayılmış el sənəti nümunələri böyük və zəngin bir tarixi mərhələni, mədəni inkişaf 
dövrünü  əhatə  edir.  Qədim  sivilizasiyaya  və  müasir  mədəni  inkişafa  layiqli  töhfə  olan  bu  yaradıcılıq 
nümunələri  xalqımıza  xas  milli  xüsusiyyətləri  və  xarakteri,  adət-ənənələri,  həyat  və  məişət  tərzini 
özündə cəmləşdirərək müasir dövrdə parlaq şəkildə nümayiş etdirir” (3, 4). 
 
Naxçıvan folkloru ümumxalq dilinin zənginliyini, dadını-duzunu, şirinliyini özündə yaşadan 
böyük bir mənəvi sərvətdir. Bu baxımdan, bayatılar diqqəti çəkən janrlardan biridir. 
 
 
 
 
 
Görünür hürü dağı,  
Duman, gəl, bürü dağı. 
Ölü dağı çəkilər, 
Çəkilməz diri dağı (2, 312). 
 
Bu  bayatıda  bədii  ifadə  vasitəsi  kimi  antonim  sözlərin  özünəməxsus  üslub  keyfiyyəti 
dərinliyi ilə fərqlənir. Burada təzadın realaşmasında iki vasitə özünü göstərir: 
1.
 
Anlam baxımından bir-birinə zidd olan sözlər (ölü-diri). 
2.
 
Eyni felin həm təsdiq, həm də inkar formada işlənməsi (çəkilər-çəkilməz). 
Hər  iki  vasitənin  bir  araya  gəlməsi  təzadın  qatılaşmasına  və  beləliklə  də,  bədiiliyin 
güclənməsinə səbəb olur, tərənnüm yolu ilə hiss və həyəcanın təsiri də çoxalır.  
Naxçıvan  folklorunda  elə  bayatılar  vardır  ki,  onlar  sanki  ipə-sapa  düzülmüş,  misra-misra 
qoşulan atalar sözləridir. Belə ki, həmin bayatılarda aforistik fikirlər çox güclüdür və bunlar həmin 
bayatıların atalar sözləri məzənnəsində olmasını əsaslandırır: 
  
 
 
 
Bahar qədrin gül deyər, 
  
 
 
 
Eşq atəşin dil deyər, 
  
 
 
 
Ömrün, günün mənasın 
  
 
 
 
Ay dolanar, il deyər (2, 316). 
  
 
 
 
Mən aşiq, gördüyünə, 
  
 
 
 
At oxu gördüyünə. 
  
 
 
 
Namərddə sirr əylənməz, 
  
 
 
 
Mərd deməz gördüyü nə (2, 319). 
Naxçıvan  bayatılarında  xalqımızın  tarixi  hadisələri  ilə  bağlı  bir  sıra  faktlar  da  öz  əksini 
tapmışdır. Məsələn: 
  
 
 
 
Mən aşıx, gəlmədilər, 
  
 
 
 
Dözüm yox, gəlmədilər. 
  
 
 
 
Vətən, səni bölənnər 
  
 
 
 
Yerli yox, gəlmədilər (2, 318). 
Bu  bayatıda  Azərbaycanın  İran  və  Rusiya  tərəfindən  bölünməsindəki  mühüm  bir  fakt  –  bu 

---