Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
37 Çox ellər dolaşaraq, Dağlarda qurdum dəyə, Gəldim sizi görməyə… Şeirin sonrakı bölümlərində Şaxta babanın uşaqlara xurcunundan yeni il hədiyyəsi paylaması, sonra isə onlarla vidalaşaraq getməsi təsvir olunur. Ümumiyyətlə, “Şaxta baba” şeiri ideya-bədii mükəmməlliyi ilə təsirli sənət əsəridir. Əhməd Cəmilin 1968-ci ildə uşaqlar üçün yazdığı “Təzə il” şeiri də dəyərli bədii nümunədir (1, s.251-252).Əsərin əvvəlində “bağça uşaqlarına” qeydi vardır. Uşaq ədəbiyyatımızın populyar örnəklərindən olan bu şeirdə balacaların yeni il arzuları özünün dolğun, həm də sadə, təbii ifadəsini tapmışdır. Şeirdəki kolorit, məişət lövhələri ilə bağlı düşüncələr də diqqəti çəkir: Təzə il! Gəzə-gəzə! Gəl bizim eli bəzə! Yağış gətir,qar gətir, Günəşli bahar gətir. Taxılçı taxıl əksin, Suçu düzə su çəksin. Bağ salsın qoca bağban, Bar qonsun budaqlara… Haraylasın gənc çoban Sürünü otlaqlara… Şairin uşaqlar üçün qələmə aldığı şeirlərin bir qismi də bilavasitə vətənpərvərlik mövzusundadır. Belə nümunələrdə şair böyüməkdə olan nəsilləri vətənə məhəbbət ruhunda tərbiyə etməyi bir məqsəd olaraq önə çəkmişdir. Bu baxımdan 1940-cı ildə yazdığı “Vətən” şeirinə nəzər salmaq yerinə düşər (1, s.55). Şeirdə bir tərəfdən doğma yurdun təbii gözəllikləri tərənnüm olunmuş, digər tərəfdən də vətənə bəslənilən böyük məhəbbət özünün bədii təqdimini tapmışdır: Ey Vətən, ana Vətən, Heyranam, sənə,Vətən! Dupduru göllərin var, Yamyaşıl çöllərin var, Dağların baş-başadır, Düzlərin tamaşadır… Nə gözəldir qucağın, Doğma odun, ocağın!.. Sən dünyanın gözüsən! Taleyimin özüsən! Sevirəm bayrağını, Öpürəm torpağını! 1945-ci ildə qələmə aldığı “Bizim düşərgə” şeirində isə (1, s.108-110) Əhməd Cəmil yay tətili günlərində dağ döşündəki düşərgədə istirahət edən balaca məktəblilərin həyatından maraqlı lövhələr yaratmışdır. Əsərdə iki cəhət ön planda dayanır. Müəllif bir tərəfdən doğma vətən təbiətinin əsrarəngiz gözəlliklərini,bu yerlərin ulu keçmişini misralara düzümləyir, bu yolla məktəblilərə müvafiq bilgi vermək məqsədi daşıyır. Digər tərəfdən də hər şeyi öyrənməyə, bilik dairəsini zənginləşdirməyə can atan çalışqan balaların fəallığını diqqət mərkəzinə çəkir: Çiçək, böcək, mamır, daş- Harda nə tapır hərə. Adıyla, nişanıyla Tez qeyd edir dəftərə. Kimini düşündürür Dağların dərin qatı. Kimi kənddə toplayır Nağıl, qoşma, bayatı… Gəzirik,öyrənirik 38 Hər gün bu yerləri biz. Sevimlidir, gözəldir, Səfalıdır ölkəmiz! Bütünlükdə bu şeir uşaqlarda doğma yurda məhəbbət hissləri aşılayan dəyərli bədii nümunədir. O zaman Azərbaycanda uşaqlar üçün nəşr olunan “Göyərçin” jurnalı kiçikyaşlı məktəblilər tərəfindən böyük sevinclə qarşılanırdı. Balaca oxucular onun səhifələrində maraqlı bədii nümunələrlə, diqqətəlayiq yazılarla tanış olurdular. 1957-ci ildə bu jurnalın nəşrə başlamasını alqışlayan Əhməd Cəmil onun ilk sayının çapdan çıxması münasibəti ilə “Göyərçin” adlı şeir yazmış (1, s.173-174), balaca oxucuların sevinc hisslərini bədii şəkildə ümumiləşdirmişdir: Göyərçinim, ağ quşum, Gəl qoşa uçaq, quşum! Bakının göylərindən, Xəzərin üzərindən, Gəl, uçaq uzaqlara, Qoşulaq uşaqlara… Hər zəmidən bir sünbül, Hər bağçadan qızılgül Toplayıb qucaq-qucaq, Gəl, uçaq,uçaq,uçaq!.. Əhməd Cəmil sonralar da bu mövzuya müraciət etmiş, “Göyərçin” jurnalının nəşrə başlamasının iyirmi illiyi ilə əlaqədar eyniadlı şeir yazmışdır (1,s.328). Həmin şeirdə də uşaqların bu jurnala sevgisi özünün müvafiq bədii təcəssümünü tapmışdır: “Göyərçin”, ay “Göyərçin”! Sözü təzə “Göyərçin”! Uç gəl hər ay, “Göyərçin”! Uç, günəşli nağıllar Gətir bizə, “Göyərçin”! Əhməd Cəmilin uşaqlar üçün yazdığı əsərlər sırasında 1977-ci ildə qələmə aldığı “Nigar” adlı iki şeiri də özünəməxsus yer tutur (1, s.303-304). Birinci şeir nəvəsini dərin məhəbbətlə sevən. onun hər nazı ilə oynayan babanın dilindən verilmişdir: Nigar mənim nəvəmdir, Mən onun babasıyam. Nigara don almışam, Papış da alasıyam. Nigar təzə oturur, O, yaxşı bardaş qurur. Əlindən yapışanda Ayaq üstə də durur… İkinci şeir isə nənənin dilindən verilməklə bir el adətinin bədii təcəssümünü də özündə əks etdirir. Bəllidir ki, qədimdən bəri uşaq yenicə diş çıxaranda hədik qoyarlar. Ə.Cəmil də bu şeirdə diş çıxaran balaca Nigar üçün hədik qoyulmasını təbii boyalarla təsvir etmişdir: Nənə deyir: - Bu Nigar Gündə bir təzə oyun, Gündə bir iş çıxarır. Yox, deyirəm, nənə, yox! Buğda tök, hədik bişir, Balamız diş çıxarır. Əlbəttə, Əhməd Cəmilin uşaq ədəbiyyatı sahəsindəki əsərləri bunlarla məhdudlaşmır və daha geniş tədqiqat tələb edir. Biz burada bir sıra səciyyəvi nümunələrə toxunmaqla kifayətlənirik. Bütövlükdə istedadlı şair Əhməd Cəmil Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı tarixində özünəməxsus mövqe 39 tutur. Onun uşaqlar üçün yazdığı şeirlər mövzu əlvanlığı, ideya aydınlığı, bədii kamilliyi ilə səciyyələnir və bu gün də əhəmiyyətini itirməmişdir. ƏDƏBİYYAT 1. Cəmil Ə. Əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1988, 336 s. 2. Əhmədov B. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı: mərhələlər,istiqamətlər, problemlər. Bakı, Elm və təhsil, 2015, 552 s. 3. Hüseyn M. Əsərləri, 10 cilddə, 9-cu cild. Bakı: Yazıçı, 1979, 634 s. 4. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı, iki cilddə, 1-ci cild. Bakı, Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2007, 504 s. 5. Namazov Q. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı. Bakı, Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2007, 444 s. 6. Nəbiyev B. Kamalın təntənəsi. Bakı, Yazıçı, 1981, 407 s. ABSTRACT Nadir Ismailov Ahmed Jamil and children’s literature Ahmed Jamil (1913-1977) is one of the most prominent represantatives of the Azerbaijani literature of XX century. His poetry is rich with deer humanistic sences and qualities. The article has been dedicated to the lyrics of Ahmed Jamil. In this paper attention is directed to the various phase’s of literary activities Ahmed Jamil’s . There stages are investigated on the basis of those examples, facing a poet and made appropriate conclusions. There have been analysed charakteristic works, their idealogial-literary features have been clarified. There are have been telis opinions about his poetic style and on the examples of verse are exposed main features of his poetry. РЕЗЮМЕ Надир Исмаилов Ахмед Джамил и детская литература Ахмед Джамил (1913-1977) является одним из выдающихся представителей азер- байджанской литературы двадцатого века. Его поэзия пронизана гуманизмом, глубокими чувствами. Статья посвящена лирике известного поэта Ахмеда Джамила. В статье рассматриваются разные этапы творчества поэта. Здесь на основе примеров исследуются темы, к которым обращался поэт на этих этапах, и сделаны некоторые вводы. В статье анализириуются характерные произведения, связанные с темой, выявляются их идейно-художественные особенности. Здесь высказываются мнения о поетическом стиле поэта, а также выявляются главные особенности его поэзии на стихотворных примерах. НДУ-нун Елми Шурасынын 23 sentyabr 2016-cı ил тарихли гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). Məqaləni çapa təqdim etdi: Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor H.Həşimli Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|