Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

9 
 
çarpmaqdadır.  Bəlkə  də,  bu,  katib  xətasıdır.  Yaxud  da  dildən-dilə  keçib  yayılan  qəzəlin  uğradığı 
dəyişiklikdir.  Xatırladaq  ki,  orta  çağlarda  qəzəllər    həm  də  əzbərlənir,  şifahi  şəkildə  yayılır,  musiqi 
məclislərində    də  oxunur,  bütün  bunların  gedişatı  boyunca  bəzən  dəyişikliklərə  də  məruz  qalırdı. 
Ehtimal etmək olar ki, Həsənoğlu qəzəlini Parisdə aşkarlanmış cüngdə yazıya alan şəxs belə dəyişikliyə 
uğramış varianta əsaslanmışdır... 
 
ƏDƏBİYYAT 
1. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi, 6 cilddə, 3-cü cild. Bakı, Elm, 2009 
2. Azərbaycan ədəbiyyatının tarixi poetikası, II kitab. Bakı, Elm, 2006 
3.  Barbara  Flemming.    Sultan  Gavri  Divanında  Bilinmeyen  Şiirler.  /  I.  Turk  Dili  Bilimsel 
Kurultayına Sunulan Bildiriler (27-29 eylul 1972), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları,1975, 
s.331-341   
4.  Ersen  Ersoy.  XIV-XVI.  yüzyıllar  arasında  yazılmış  bazi  şiirleri  ihtiva  eden  bir  mecmua    ve 
İbn-i Ömerin şiirleri/ Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature 
and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, p.249-266, ANKARA TURKEY). 
turkishstudies.net/DergiPdfDetay.aspx?ID=4375  
5. Əbdüləzəl Dəmirçizadə. Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi,  birinci hissə, Bakı: Maarif, 1979 
6. Əlyar Səfərli, Xəlil Yusifli. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Bakı, Ozan, 2008  
7.  Fərhad    Zeynalov.  Həsənoğlunun  azərbaycanca  yeni  şeiri.  “Ədəbiyyat  və  incəsənət”  qəzeti, 
Bakı, 25 noyabr 1972, №48 (1706) 
8. Hüseyn Həşimli. İzzəddin Həsənoğlunun ədəbi irsi. Bakı, Elm və təhsil, 2016,136 s. 
9.  Kemal  Yavuz,  Mustafa  Canpolat,  İsmet  Şanlı.    XIV-XV  yüzyıllar  türk  edebiyatı,  2.  Baskı. 
Eskişehir: 
Anadolu 
Universitesi 
web-ofset 
tesisleri, 
2013; 
https: 
//dilve 
edebiyat.files.wordpress.com/.../xiv-xv-yc3bczyillar-tc3bcrkedebiyati.pdf  
10. Nizami Xudiyev. XIII-XIV əsrlər Azərbaycan ədəbi dili. Bakı, ADPU mətbəəsi, 1992 
11.  Orhan  Yavuz.  Kansu  Gavrî’nin  Türkçe  Dîvânı  (metin-inceleme-tıpkı  basım).  Selçuk 
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Yayını: 2. Konya: Selçuk Universitesi Basım Evi, 2002  
12. Tofiq Hacıyev. Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi, birinci hissə.Bakı, Elm, 2012  
13. Yaqub Babayev. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (XIII-XVIII əsrlər). Bakı, Elm və təhsil, 2014                            
ABSTRACT 
                                                                            Huseyn  Hashimli  
About works of  Izzeddin Hasanoglu 
Izzeddin Hasanoglu (XIII c.) takes an important place in the history of  Azerbaijan literature. 
His poetry is rich with deer humanistic sences and qualities.  
The article has been dedicated to the  a ghazal of  Izzeddin Hasanoglu.  There are have been 
telis opinions about his poetic style and on the examples of verse are exposed main features of his 
poetry.There  have  been  analysed  charakteristic  works,  written  under  the  influence  of  Hasanoglu, 
their idealogial-literary features have been clarified. 
РЕЗЮМЕ
 
Гусейн  Гашимли 
Об одной газели Иззеддина Гасаноглы 
 Иззеддин  Гасаноглы  (XIII  в.)  занимается  значительное  место  в  истории  азербай-
джанской  литературы.  Его  поэзия  пронизана  гуманизмом,  глубокими  чувствами.  В  статье 
анализириуется одна газель  Иззеддина Гасаноглы, выявляются его идейно-художественные 
особенности. Здесь высказываются мнения о поэтическом стиле поэта, а также выявляются 
главные особенности его поэзии на стихотворных примерах.  
В  статье  также  анализириуются  характерные  поэтические  произведения,  написанные 
под влиянием этой газели Иззеддина Гасаноглы, выявляются их основные особенности.  
 
        НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
 
 

---

10 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
                                                                             
         
NƏZAKƏT  İSMAYILOVA 
                                                                                Naxçıvan Dövlət Universiteti                                                                                        
                                                    Email:nezaket.ismayı[e-mail] 
UOT: 82-053.2 
TOFİQ MÜTƏLLİBOVUN UŞAQ ƏSƏRLƏRİNİN 
 İDEYA-BƏDİİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ  
 
Açar sözlər:  şeir, yaradıcılıq, uşaq, ədəbiyyat, pyes 
 
Keywords: poetry, art, kids, literature, plays 
 
Ключевые слова: поэзия, искусство, дети, литература, пьесы 
  Bu  elmi  məqalədə  T.Mütəllibovun    uşaqlarla  bağlı  yazılmış  əsərləri  araşdırılaraq  təhlil 
olunmuşdur.  Şeirlə  yaradıcılığa  başlayan  T.Mütəllibovun    poeziyası  zəngin  olduğu  qədər  də  yadda 
qalandır.  Uşaqların  sevə-sevə  oxuduğu  və  çox  sevdiyi  şairlərdəndir.  O,  həm  poeziya  həm  də 
dramaturgiya  sahəsində  qələmini  sınamış,  uğurlu  nəticələr  əldə  etmişdir.  O  dünya  xalqları 
ədəbiyyatından etdiyi bədii tərcümələr ilə də diqqəti cəlb edir.  
 
T.Mütəllibovun  yaradıcılığı  bir sıra bəstəkarların  da marağına səbəb olduğundan şeirlərinə 
onlarla mahnılar bəstələnmişdir. Onun ürəyə yatan şeirlərinin başlıca mövzusu təbiət aləmidir. 
 
T.Mütəllibovun  həm  şeir,  həm  poema,  həm  də  dramaturgiya  yaradıcılığı  Azərbaycan  uşaq 
ədəbiyyatının inkişafında özünəməxsus yerlərdən birini tutur. 
 
Tofiq  Mütəllim  oğlu  Mütəllibov  Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatının  zəngiləşməsində, 
formalaşmasında inkişaf istiqamətində dəyərli töhfələrini  vermişdir. O, həm şeir, həm poema, həm 
də dramaturji yaradıcılığı ilə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatında özünəməxsus yerlərdən birini tutur. 
 
1929-cu  ildə  Naxçıvan  şəhərində  anadan  olmuş,  ilk  təhsilinidə    orada  almışdır.    Hələ  orta 
məktəbdə oxuyarkən şeir yazmaq vurğunu olmuş səkkizinci sinifdə oxuyarkən yazdığı “Zəfər” adlı 
ilk şeiri respublika müsabiqəsində ikinci yerə layiq görülmüş və mükafatlandırılmışdır. Həm də bu 
şeir “Azərbaycan pioneri” qəzetində dərc olunmuşdur. 
 
1958-ci ildə orta məktəbi bitirib Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil 
olmuş  və  oranı  müvəffəqiyyətlə  bitirmişdir.  Bu  illərdə  onun  “Bəxtəvər  uşaqlar”  (1953),  “Bağçada 
yolka” (1957), tələbəlik illərində isə “İşıq” (1959), “Görüş ” (1960), adlı şeir kitabları çap olunmuşdur.  
  Universiteti  bitirdikdən sonra ilk əmək fəaliyyətinə jurnalist  kimi  başlayan şair demək olar 
ki, ədəbi yaradıcılığını fasiləsiz davam etdirmişdir.  
  O  “Pioner”  jurnalında  məsul  katib,  Azərbaycan  Radio  və  Televiziya  verilişləri  komitəsində 
müxtəlif vəzifələrdə çalışmışdır. “Azərbaycan gəncləri” qəzetində ədəbiyyat, incəsənət və mədəniyyət 
şöbəsinin  müdiri  vəzifəsində  işləmişdir.  Onun  150-dən  artıq  şeirinə  mahnı  bəstələnmişdir.  Hələ  də 
uşaqların həvəslə sevə-sevə oxuduqları “Cücələrim” şeirinə bəstəkar Q.Hüseynlinin  musiqi bəstələdiyi 
mahnı dünya dillərinə tərcümə olunmuşdur. 
Uşaq  ədəbiyyatı  uşaq  şüuruna  nitqlər  yolu  ilə  deyil,  “uşaq  qəlbini  təbiətə  və  insana  məftun 
etmək yolu ilə getməlidir” (4, səh.39). 
Böyük sənətkarın irəli sürdüyü bu məqsədə çatmaqla (“uşaq qəlbini təbiətə” “məftun etmək “) 
vokativ sözlərin müstəsna əhəmiyyəti vardır. 
İsimlərin  müvəqqəti  vokativ  (xitab  vəzifəsində)  fellərin    isə  əmr  formasında  işlədilməsi  uşaq 
dünyasına məxsus emosionallıq ilə əlaqədardır. Sanki uşaq dilində və eləcə də uşaq şeirində sözlər daha 
artıq emotiv funksiya kəsb edir. Bu baxımdan Tofiq Mütəllibovun məşhur “Cücələrim” şeiri maraqlıdır. 
Beləki,  vokativ  sözlərin  çox  mühüm  bir  qismi  digər  canlılara,  hətta  nitqləndirilmiş  əşyalara  müraciət 
üçün formalaşmış olur və bunlar uşaq şeirində qüvvətli bədii ifadə vasitələrindən biri kimi çıxış edir. 
“Cücələrim  ”  sözü  müvəqqəti  vokativləşmiş  sözlərdəndir.  Burada  cip-cip  vahidi  isə  yalnız  vokativ 
funksiyaya  malik  vahiddir,  deməli,  sabit  vokativ  sözdür.  Beləliklə,  sabit  və  müvəqqəti  vokativ 
vahidlərin yanaşı gəlib, eyni obyektə aid edilməsi xitab-müraciətin emosionallığını şiddətləndirmiş olur: 
Cip-cip cücələrim 
Cip-cip, cib-cib cücələrim 
Gözləyirəm, tez gəliniz 

---