Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

91 
 
Akademiyasında 2014 və 2015-ci illərdə Məhtimqulu  yaradıcılığına həsr edilmiş elmi konfranslar 
keçirilmiş, Azərbaycan və türkmən alimlərinin iştirakı ilə “Türkmən ədəbiyyatı antologiyası” kitabı 
nəşrə  hazırlanmışdır.  Eyni  zamanda  mən  şahidəm  ki,  İsa  müəllim  Məhtimqulunun  Bakıdakı 
əlyazma  nüsxələrini  nəfis  şəkildə  hazırlatmış  və  2014-cü  il  may  ayının  14-16  may  2014-cü  il 
tarixində Türkmənistan Elmlər Akademiyası Milli Əlyazmalar İnstitutunun təşkilatçılığı ilə Aşqabat 
şəhərində Məhtimqulu Fəraqinin anadan olmasının 290 illik yubileyinə həsr olunmuş “Məhtimqulu 
Fəraqi və ümumbəşəri mədəni dəyərələr” adlı beynəlxalq konfransda iştirak edərkən həmin əlyazma 
nüsxələrinin  fotosurətini  Türkmənistan  Elmlər  Akademiyasının  prezidenti  professor  Mezilova  
Azərbaycan  xalqına    məxsus  böyük  məhəbbətlə,  sayqı  ilə,  iftixar  hissilə  təntənəli  şəkildə  təqdim 
etdi.  Onu  da  qeyd  edək  ki,  həmin  tədbirdə  akad.  İ.Həbibbəyli  böyük  türkmən  şairinin  ədəbi  irsi 
haqqında dərin məzmunlu bir məruzə də etdi (3). 
Kitabda filologiya elmləri doktoru Paşa Kərimov “Məhtimqulu divanının yeni nüsxəsi” adlı 
yazısında  böyük  şairin  Füzuli  adına  Əlyazmalar  İnstitutunun  fondunda  saxlanılan  nüsxəsinin 
poliqrafik  xüsusiyyətlərindən,  burada  Məhtimqulunun  189  şeirinin  verilməsindən,  onların 
bəzilərinin  Türkmənistan  nəşrində  olmadığından  ətraflı  şəkildə  bəhs  etmişdir.  Alim  çox  doğru 
olaraq  qeyd  edir  ki,  bu  əlyazma  nüsxəsinin  Bakıda  nəşri  Azərbaycan  və  Türkmənistan  elm 
adamlarının əməkdaşlıq üfüqlərini  daha da genişləndirəcəkdir. 
Kitabın ərsəyə gəlməsində mətnşünas alim İsmixan Osmanlının da böyük əməyi vardır. Hər 
şeydən  əvvəl,  onu  qeyd  edək  ki,  hələ  2014-cü  ildə  o,  Azərbaycan  dilində  Məhtimqulu  Fəraqinin 
seçilmiş  əsərlərini  yüksək  səviyyədə  nəşr  etdirmişdir.  Bu  kitabda  da  divanın  dilimizə  tərcüməçisi   
İsmixan  Osmanlı  eyni  zamanda  izahlar  və  qeydlər  yazmış  və  burada  onun  “Məhtimqulu  Fəraqi 
divanının nüsxələri” adlı məqaləsi verilmişdir. 
Qeyd etmək lazımdır ki, Məhtimqulunun əsərlərinin avtoqraf nüsxəsi günümüzə qədər gəlib 
çatmamışdır.  Onun  divanının  dünyanın  müxtəlif  kitabxana  və  nuzeylərində  80-ə  yaxın  əlyazması 
olmasına baxmayaraq, bu nüsxələrin bir çoxu tarix etibarilə XIX əsrin sonlarına aiddir. Tərcüməçi-
alim  Məhtimqulu  divanlarının  tapılması,nəşri  və  tərtibi  prinsipləri,  poliqrafik  xüsusiyyətləri 
haqqında  ətraflı  məlumat  vermişdir.  O  eyni  zamanda  Azərbaycanda  saxlanılan  Məhtimqulu 
divanının  əlyazma  nüsxələrinin  Məhtimquluşünaslıqda  rolu  və  əhəmiyyəti  haqqında  geniş  bilgi 
vermişdir.  Kitaba  əlavə  edilmiş  təxminən  150  səhifəlik  divanda  işlənmiş  tarixi  şəxsiyyətlərin, 
coğrafi adların və başqa sözlərin qısa izahı, ərəb, fars və arxaik türkmən sözlərinin lüğəti, istifadə 
edilmiş ədəbiyyat siyahısı Məhtimqulu Fəraqi divanının akademik nəşrinin elmi əhəmiyyətini daha 
da artırmışdır. 
Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  divanın  ərəb  əlifbası  ilə  faksimlesi,  türkməncə 
transliterasiyası  və  Azərbaycan  dilinə  tərcüməsi  türkmən-Azərbaycan  ədəbi  əlaqələrinin 
tədqiqatçıları üçün geniş imkanlar açır. 
Türkmən şairlərindən biri xalqın Məhtimqulu sevgisini belə ifadə etmişdir: 
Xalqın sönməz çırağı 
Məhtimqulu Pırağı. 
Türkmən xalqının adını yaşadan, onu dünya mədəniyyəti səviyyəsinə qaldıran Məhtimqulu 
Fəraqi xalqlarımız arasında ədəbi körpü rolunu yerinə yetirməkdədir. 
Mütəfəkkir  şairin  seçilmiş  əsərlərindən  ibarət  olan  “Divan”ının  ilk  dəfə  nəşr  edilməsi 
yüksək səviyyədə inkişaf edən Azərbaycan- Türkmənistan ədəbi əlaqələrinə yeni töhfədir. 
Bütün  bu  qeyd  edilənlər  bir  daha  göstərir  ki,  müstəqilliyini  əldə  etmiş  keçmiş  Sovetlər 
İttifaqının  türk  respublikalarının,  türk  dünyasının  ədəbi-mədəni  əlaqələri  yeni  inkişaf  mərhələsinə 
daxil olmuşdur. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Nurməhəmməd Əndəlib. Şeirlər, poemalar, dastanlar, tərtib edən Ramiz Əsgər, Bakı: MBM, 
2011,  292  s.;  Abdulla  Şahbəndə.  Seçilmiş  əsərləri,  tərtib  edən  Ramiz  Əsgər,  Bakı:  MBM, 
2011,  104  s.;  Dövlətməhəmməd  Azadi.  Seçilmiş  əsərləri,  Bakı:  2012,282  s.;  Molla  Nəfəs. 
Seçilmiş əsərləri, Bakı: 2013, 296 s.  
2.
 
Hüseyin Haşimli. Türk halklarının edebiyat ilişkilerine dair araştırmalar. Ankara, 2009, 192 s. 
3.
 
 Габиббейли  Иса.  Жизнь  и  творчество  Махтумкули  Фраги/Махтумкули  Фраги  и 
общечеловеческие  культурные  ценности//  Материалы  международной  научной 
конференции, 14-16 май, Ашгабат, 2014 
4. Məhtimqulu. Şeirlər, Bakı, 2006, 590 s.; Elman Quliyev. Türk xalqları ədəbiyyatı, Bakı, 2014, 
690  s.;  Əhmədova  F.  Məhtimqulunun  sənət  aləmi,  B,  2006,  126  s.;  Məhtimqulu  Fəraqi. 
Seçilmiş əsərləri,  Çapa hazırlayan İ.Osmanlı, Bakı: Elm və təhsil, 2014, 604 s.; Məhtimqulu 
Fəraqi. Divan, elmi redaktoru və ön sözün müəllifi akad. İsa Həbibbəyli, Bakı: Elm və təhsil, 

---

92 
 
2015, 745 s. 
5.  Məhtimqulu  Fəraqi.  Divan,  elmi  redaktoru  və  ön  sözün  müəllifi  akad.  İsa  Həbibbəyli,  Bakı, 
Elm və təhsil, 2015,745 s. 
6. Əbülfəz Quliyev. Şəhid türkmən şairi Molla Nəfəsin ədəbi irsi// AMEA NB Xəbərləri,     
    Humanitar və ictimai elmlər seriyası, Naxçıvan, 2010, NO:1 
7. Türkmən şeiri antologiyası, tərtib edən Ramiz Əsgər, Bakı: MBM,2011, 400 s. 
8. Türkmən nəğmələri, Bakı, 1989,190 s. 
9. Türkmən hekayələri, Bakı, 1962, 210 s. 
 
 
ABSTRACT 
Abulfaz Guliyev 
Translation problems of turkman poetry into our 
 language during independence years 
 
Literary  social  relation  between  Azerbaijan  and  turkman  people  has  an  ancient  history. 
These  literary  relations  developed  more  during  XVIII-XIX  centuries.  The  Azerbaijanian  poets 
Nizami, Nasimi, Fuzuli have their special place among the turkman sources belong to this period. 
This  tradition  continued  along  the  centuries  and  in  the  national-spiritual  values  described  in 
Turkman  literature  every  time  has  a  kindred  to  Azerbaijan  readers.  Due  to  this there  have  a  great 
interest  the  translation  of  the  turkman  literature,  specially  poetry  to  our  language.  This  process  is 
improved during the independence  years. Classic turkman literary heritage began to  introduced to 
Azerbaijan  readers  with  the  translation  from  original  by  system.  The  article  deals  with  the 
development  of    Azerbaijan  –turkman  literary  relations,  translation  problems  of  classic  turkman 
poetry into our language. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Абульфаз Гулиев 
Проблемы перевода на родной язык классической туркменской поэзии при  
независимых годах 
 
Литературно-  общественные  отношения  Азербайджанских  и  Туркменских  народов 
относятся к древним периодам истории. Особенно тесные эти связи были в XVIII-XIX веках. 
В  этом  периоде  в  источниках  туркменских  поэзии  важные  места  занимались  поэзии 
Азербайджанских поэтов как Низами, Физули и Несими. Эта традиция продолжалась веками 
и  национально-духовные  и  моральные  сущности  описанной  в  Туркменской  поэзии  всегда 
были  родным  для  азербайджанских  читателей.  По  этому  были  большие  интересы  перевода 
на  родной  язык  туркменской  литературы,  особенно  в  поэзии.  В  независимых  годах  для 
расширения  связи  тюркского  мира  эта  плодородная  условия  широко  распространилась  на 
государственном  уровне.  И  так  начиналась  путём  систематичный  оригинальный  перевод  и 
представление  азербайджанским  читателям  классические  литературные  наследия 
туркменских  поэтов.  В  статье  рассматривается  связь  Азербайджанско-  туркменской 
литературы  и  её  развитие  в  независимых  годов,  и  проблемы  перевода  на  родной  язык 
классической туркменской поэзии. 
 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim etdi: AMEA-nın müxbir üzvü Ə.Quliyev 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---