Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)



Yüklə 5,04 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə58/121
tarix13.11.2017
ölçüsü5,04 Kb.
#10058
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   121

117 
 
əsas  iştirakçısı  olan  Mirzə  Əliqulunu  gördükdə:  “Bu  kafir  oğludur  bizim  dinimizə  gülüb, 
şeyxlərimizi biabır edən, budur babı oğlu, babı!” - deyərək şairi döyüblər. Mirzə Əliqulunu Tiflisə 
göndərməli olduq” (4, səh.32). 
 
Mollanəsrəddinçi  maarifçilər  Azərbaycanda  milli  teatrların  həm  açılması,  həm  də  teatrın 
təbliğ  edilməsi  sahəsində  böyük  zəhmət  sərf  edərək  xalqın  maariflənməsi  naminə  məh-
rumiyyətlərdən belə qorxmamışlar.  Mollanəsrəddinçilərin teatr haqqında olan fikirləri və  görüşləri 
bizə  belə  bir  fikir  söyləməyə  əsas  verir  ki,  onlar  öz  dövrünün  qabaqcıl  maarif  xadimi  kimi xalqın 
tərəqqisini yüksəltmək uğrunda yorulmadan, usanmadan ciddi mübarizə aparmışlar. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
“Molla Nəsrəddin” jurnalı (1906-1931) 
2.
 
Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə. II cild. Bakı: Lider nəşriyyat, 2005, 408 s. 
3.
 
Kazımova F. Azərbaycan ədəbiyyatının “Cüvəllağı”sı. Bakı: Mütərcim, 2012, 324 s. 
4.
 
Mərdanov M. Əlli il Azərbaycan səhnəsində. Xatirələrim. Bakı: 1959, 125 s. 
 
ABSTRACT 
Kamal Jamalov 
On the role of mollanasraddinists in strugle for progress of national press 
 
This paper deals with the activities of mollanasraddinists in strugle for progress of  national 
press.  It  is  noted  that  mollanasraddinists  considering  newspaper  as  the  mirror  of  the  world 
intervened  coragely  into  all  pedagogical  problems  of  that  time,  critisized,  ironized,  laughed  but 
thought as well about the ways out of illiteracy bog day  and night. The pedagogical problems that 
mollanasraddinists  paid  more  attention  to  consisted  of  the  followings:  conduct  of  education  in 
mother tongue, establishment of new national  schools, preparation of textbooks  in mother tongue, 
nationalization  of  content  of  education,  application  of  new  educational  methods,  definition  of 
purpose and content of education. These ideas lay as the essence of activities of mollanasraddinists. 
 
 
 
 
 
 
           
РЕЗЮМЕ 
 
Кямал Джамалов 
Взгляды просветителей молланасреддинцев по отношению воспитательной роли 
театров 
В статье привлекаются анализу проводимая борьба просветителей молланасреддинцев 
(Джалиль Мамедгулузаде, Омар Фаик Неманзаде, Абдуррахим Бей Хаквердиев), связанная с 
воспитательной ролью, прогрессом и идейной чистотой искусства. Подчеркивается, что мол-
ланасреддинцы  подвергались  нападениям,    не  только  высмеивая  ложь,  лицемерие  моллы, 
ахундов в сатирических стихотворениях, фельетонах, но и создавая театральные сцены под-
вергались  преследованию,  издевательству,  критике,  унижению,  угрозе,  оскорблению,  и  др. 
Несмотря на все это молланасреддинцы не сбились с пути, до конца остались верными своим 
целям и идеям. 
 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim  etdi: Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, 
professor E.Maqsudov 
 
 
 


118 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
 
VÜSALƏ İSMAYILOVA 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:37.01 
MƏNƏVİ TƏRBİYƏNİN FƏLSƏFİ  ƏSASLARININ ARAŞDIRILMASI 
 
Key words: Morality, nurturing, philosophy, analysis, ideas 
Ключевые словаНравственность, воспитание, философия, анализ, идея. 
 
 
Yetişən  nəslin  mənəvi  tərbiyəsinin  aktuallaşdırılması,  onun  nəcib  sifətlərə  yiyələnmək 
ruhunda  tərbiyə  edilməsi  günün  vacib  tələbinə  çevrildi.  Mənəvi  insan,  mənəvi  zənginlik, 
mənəviyyatlı  olmaq  səyləri  bütün  dövrlərdə  insanlar  tərəfindən  yüksək  qiymətləndirilmişdir.  Bu 
gün  ölkənin  bütün  vətəndaşları  müstəqillik  yolu  ilə  inamla  irəliləyən,  dərin  sosial  -  iqtisadi 
dəyişikliklər  dövrü  yaşayan,  dünyada  gedən  proqressiv  proseslərə  fəal  şəkildə  qoşulan 
Azərbaycanın gələcəyi və onun gəncləri haqqında düşünmək məcburiyyətindədir. 
Bəs mənəvi tərbiyə nədir? Onun pedaqoji, psixoloji əsasları ilə yanaşı fəlsəfi əsasları nədən 
ibarətdir?  
Araşdırma  və  təhlillərimiz  göstərir  ki,  mənəvi  tərbiyə  anlayışının  ifadə  etdiyi  məna  və 
məzmuna  münasibətdə  pedaqoji  ədəbiyyatda  dəqiqləşdirilməmiş,  ziddiyyətli  görünən,  bəzən  də 
ümumiləşdirilib  tamamlanmamış  fikir  və  mülahizələr  vardır.  Tədqiqatlardakı  belə  bir  uyğunsuzuğu 
pedaqoji  elmlər  doktoru  Ləzifə  Qasımova  da  diqqətə  çəkərək  yazır:  «Azərbaycanda  nəşr  olunmuş 
bəzi pedaqoji ədəbiyyatlarda nədənsə  «mənəviyyatla əxlaq» və  «mənəvi tərbiyə ilə əxlaq tərbiyəsi» 
məfhumları eyniləşdirilir. Əxlaq tərbiyəsi mənəvi tərbiyə kimi, mənəviyyat əxlaqın tərkib hissəsi kimi 
qələmə  verilir.  Hətta  yaxşılıq,  xoşbəxtlik,  milli  mənlik  şüuru,  doğma  yurda,  Vətənə  məhəbbət, 
əməksevərlik, vətənpərvərlik, beynəlmiləlçilik əxlaq kateqoriyaları kimi qiymətləndirilir”  (1, s. 13).
 
Məlumdur  ki,  «mənəvi»,  «mənəviyyat»  ərəb  mənşəli  sözdür  və  hərfi  mənası  mənaya, 
məzmuna  aid  olan,  maddi  olmayan,  fikri,  ruhi  olan  deməkdir.  Nədənsə  bu  anlayışın  mahiyyəti 
barədə məqalə Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasına salınmamışdır. Dövrü üçün çox mötəbər nəşr 
sayılan  ensiklopediyada  yalnız  istehsalatla  bağlı  mahiyyətdə  «Mənəvi  aşınma»  və  hüquqi  əsasda 
«Mənəvi  zərər»  anlayışlarının  mahiyyətinə  aid  məqalələr  verilmişdir  (2,  s.  508).  Bu  məfhum 
«Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində belə ifadə olunur: «Mənəviyyat - insanın mənəvi keyfiyyətləri, 
normaları,  yüksək  əxlaq,  yüksək  mənəviyyat  -  mənəvi  insanın  daxili,  ruh  aləmi  ilə  bağlı  olan 
mənəviyyatla əlaqədar, batini, qeyri - cismani, qeyri –maddi” (3, s. 94). 
Bilmək  lazımdır  ki,  insanın  mənəvi  dəyərləri  əsrlər  boyu  işlənib  hazırlanmış,  bizim 
dövrümüzə  qədər  gəlib  çatmışdır.  Bu  mənəvi  dəyərlər  insanlığın  həyat  fəaliyyətinin  müxtəlif 
dövrlərində  təzahür  etmiş  dini  təlimlər,  müdriklərin  mənəvi  axtarışları,  xalqın,  etnosun  adət  - 
ənənələri əsasında formalaşmış sosial davranış qaydalarıdır. Bu təsadüfi deyildir ki, insanın düşüncə 
vasitələri və həyat fəaliyyətinin əsasında duran dəyərlər mənəvi nöqteyi - nəzərdən, həyat simvolu 
kimi düşünülmüş, necə deyərlər, nəsli mühafizə işinə xidmət etmişdir.  
Mənəvi  tərbiyə  problemi  fəlsəfənin  də  tədqiq  etdiyi  problem  olduğu  üçün      pedaqoji, 
psixoloji əsasları ilə yanaşı fəlsəfi əsasları da araşdırılmışdır. Bəs mənəvi tərbiyənin fəlsəfi əsasları 
və məzmunu haqqında filosofların fikri nədən ibarətdir? 
Mənəvi  tərbiyə  məsələləri,  şəxsiyyət  problemi  fəlsəfi  fikrin  bütün  tarix  boyu  mütəfək–
kirlərinin  diqqət  mərkəzində  duran  mövzulardandır.  Keçmişdə  filosoflar  belə  hesab  edirdilər  ki, 
insan həyatının norma və dəyərlərini anlamadan insan təbiətini dərk etmək mümkün deyil.  
Zərdüştiliyin  mənəvi  prinsipləri  Humata  (xeyirxah  fikir,  düşüncə),  Huxta  (xeyirxah  söz), 
Hvarşta  (xeyirxah  əməl)  sülhü,  əmin-amanlığı  qorumaq,  əməksevərlik,  qənaətçillik,  xeyirxahlıq, 
ədalətlilik tələblərini ifadə edirdi. Zərdüştilik sosial fikir tarixində məhz bu arzu, təklif və tələblər 


Yüklə 5,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   121




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə