Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)



Yüklə 5,04 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/121
tarix13.11.2017
ölçüsü5,04 Kb.
#10058
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   121

13 
 
                                              Zümrüd baharı 
                                              Qışı qızıldan  
                                              Elə bil torpaq  
                                              Günəşə təndir 
                                              Bura Vətəndir. 
 
T.Mütəllibov  uşaq  şeirlərinin  mövzusunu  həyatımızın  müxtəlif  sahələrindən  almışdır. 
Göründüyü  kimi,  bu  şeirdə  uşaqların  vacib  arzuları,  ictimai  faydalı  işlərə  həvəsi,  ölkəmizə 
bəslədikləri məhəbbəti onun təbii sərvəti yaşıllıq və gözəlliklərini qorumaq eşqi ifadə olunmuşdur.  
 
“Kəpəz  necə  də  gözəldir”,  “Qızıl  torpaq  kimi”  şeirləri  öz  bədii  dəyəri  silqəti  ilə  seçilir. 
Aydındır  ki,  uşaqlarda  saf  nəcib  duyğular  oyatmaqda  ətraf  mühit  haqqında  onların  biliklərini 
zənginləşdirmək  təbiət  gözəlliklərini  öyrətmək  fikirləri  əhəmiyyətli  və  misilsizdir.  Təbiətin 
yaratdığı can verdiyi güllər çiçəklər kiçik yaşlı uşaqlara tanışdır, onlarda bu aləmə maraq oyatmağa 
çalışmışdır.  
 
Şairin  “Qızılgülün  nağılı”  şeiri  müasir  mövzuda  qələmə  alınsada  burada  folklor  motivləri 
açıq  şəkildə  özünü  biruzə  verir.  Gözəl  ətrə  malik  olan  qızılgülün  poetik  təsviri  şairin  qələmində 
daha təravətli və ətri ilə təsvir olunur.  
 
“Qızılgülün nağılı” şeirindən bu parçaya diqqət edək.  
Güllər dəstəbə-dəstə
Güllər ləçəkbələçək... 
Sanki dilə gəlirlər: 
-Görəsən kim dərəcək? 
Elə bil düşüb Vüqar 
Qızılgül dənizinə 
Zümrüd kollar toxumu 
Əllərinə, dizinə. 
Ətirlənib bu yerin 
Dağı, daşı, meşəsi... 
Elə bil təbiətin 
Sınıb ətir şüşəsi 
Bu şeirdə təbiətin ecazkar gözəlliyi sonsuz məhəbbətlə tərənnüm olunur.  
 
Şairin  yaradıcılığında  uşaqların  sirli  dünyasının  poetik  təsviri  daha  geniş  yer  tutur.  Bu 
şeirlərdə  yenicə dünya gerçəkliyini dərk etmək istəyində olan, bəzən isə bu gerçəkliyi özü bildiyi 
kimi  başa  düşən  və  bu  haqda  fikir  söyləyən  qəhrəmanlara  rast  gəlirik.  Bunlardan  “Anam  işdən 
gələcək”,  “Çinarə  qorxmur  daha”,  “Gülşən  şəkərsən”  müxtəlif  xarakterə  və  anlam  səviyyəsinə 
malik  olan  uşaqların  həyatından  bəhs  olunur.  “Anamın  sözləri”  şeirində  və  bir  uşağın    başqa  bir 
yerdən çiçəklər yığılıb anasına verməsi və  bu işin yanlış olduğu uşağa başa salınır (7, səh. 89).   
 
Bu şeirdə əsasən uşağın tutduğu mövcud ədəb qaydalarına əməl etməməsi, ananın haqlı iradı 
uşağı düşünməyə bir də belə səhvə yol verməyə səsləyir.  
 
Tofiq  Mütəllibov  kiçik  yaşlılar  üçün  bir  sıra  maraqlı  poemalar  yazmışdır.  “Ceyhun”, 
“Arzusu dağdan uca”, “Yaxşılığa yamanlıq”, “Tez yudu əl-üzünü”, “Sədrəddin” poemalarında şair 
müxtəlif uşaq obrazları yaratmışdır. 
 
Milli qəhrəman, jurnalist Salatın Əsgərovanın oğlu Ceyhuna həsr etdiyi  eyni   Ceyhun adlı 
poemada anasını vaxtsız itirmiş uşağın anasız keçirdiyi günləri, duyğu və hisslərini poetik misralara 
təsvir etmişdir.  Salatının qəhrəmanlıq səlnaməsi övlad üçün fəxr duyulacaq bir hissdir.  Ceyhunun 
gələcək həyatını nikbin notla tamamlayır.   
 
Şairin  “Sədrəddin”  adlı  poeması  fədakar  bir  məktəblinin  göstərdiyi  qəhrəmanlığa  həsr 
edilmişdir. Daşqın zamanı suda boğulan uşağı xilas edən Sədrəddin obrazı şairin qələminin qüdrəti 
ilə  daha  canlı    nəzərə  çarpır.  Öz  həyatını  təhlükədə  qoyan  bir  bəşər  övladını  çaşmış,  burulqanlı 
qəzəbli  çayın  pəncəsindən  xilas  etməyə  çalışan  Sədrəddin  göstərdiyi  şücaət  balaca  oxucuları 
düşündürür, onu əzəmətli, qəhrəmanlığı  həyat ideallarına sədaqəti üçün dərin iftixar hissi keçirirlər. 
 
“Yaxşılığa  yamanlıq”  poeması  hind  nağılı  əsasında  qələmə  almışdır.  Bu  əsərdə  əsasən 
yaxşılıqla  yamanlıq  qarşılaşdırılaraq  müdafiə  edilir.  Hətta  belə  bir  mövzuya  “Kəlilə  və  Dimnə 
”əsərində də rast gəlirik.  
 
“Kəlilə  və  Dimnə”  əsərində    ovçu  və    ilandır,  “Yaxşılığa  yamanlıq”  əsərində  isə  qoca  ilə 
pələng  göstərilir. Ovçuların əlindən canını qurtarıb  qocaya dil tökərək  un kisəsinə girib  gizlənən 
pələng  qorxu  qurtardıqdan  sonra  kisədən  çıxıb  yırtıcılıq  xüsusiyyətindəki  xislətinə  sadiq  qalır. 


14 
 
Qocanı  bu  çətinlikdən  bir  tülkü  azad  edir.  bu  da  kiçik  yaşlı  uşaqların  yaxşılıq  və  pislik  kimi 
xüsusiyyəti təhlil etmək və düzgün nəticə çıxarmaq fikrinə gətirir. 
          Tofiq  Mütəllibovun  “Arzusu  dağdan  uca”  poemasında  əsasən  üç  uşaq  haqqında  danışılır 
onların  xarakterik  xüsusiyyətləri göstərilir.  Zirvəyə qalxmaq üçünündə arzusudur. Lakin  biri daha 
inamlıdır. O İlqardır. Səhər və Xankişidə cəhd etsələrdə qorxaqlıqları, inamsızlıqları onları yüksəyə 
qalxmaq  arzularına  qalib  gəlir.  Lakin  İlqar  onları  arxada  qoyaraq  yüksək  zirvəni  fəth  edir.  Bu  da 
kiçik yaşlı uşaqlarda  özünə inam artırır qorxmaz və şücaətli olmağa səsləyir.  
 
“Tez  yudu  əl-üzünü”  poemasında  Tofiq  Mütəllibov  tənbəl  və  pinti  uşaqlardan    bəhs  edir. 
Qorxmaz    sudan  qorxur  deyə  əl-üzünü  yumur.  Bu  uşağın  pintiliyini  göstərməklə  müəllif  əsasən 
məsələni  daha  qabarıq  şəkildə  yəni  təmizliyin  insan  üçün  necə  önəmli  olduğunu  söyləyir.  Tofiq 
Mütəllibovun həm şeir, həm poema həm də dramaturji yaradıcılığı Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının 
inkişafında özünəməxsus  yerlərdən birini tutur. Poetik və obrazlıq baxımından  yüksəkdə dayanan 
şairin yaradıcılıq ustalığı sənətkarlıq məharəti onun əsərlərinin uzun ömürlülüyünə zəmanət verir. 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Hacıyev A. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı tarixi. Bakı, 2004 
2.
 
Xəlil Z. Uşaq ədəbiyyatı (rus dilində).  Moskva,  1987 
3.
 
Namazov  Q.  Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatı  Ali  məktəb  üçün  dərslik.  Bakı,  Bakı  universiteti 
nəşriyyatı, 2007 
4.
 
Vurğun S. Böyük sənət uğrunda. Bakı, 1970 
5.
 
Yusifoğlu R. Ömrün  işqlı xatirəsi. Ədəbiyyatı qəzeti 28 oktyabr 2011-ci il 
6.
 
Yusifoğlu R., uşaq ədəbiyyatı, Bakı, 2006 
7.
 
Zahid  Xəlil,  Fuzuli  Ələsgərli.  Uşaq  ədəbiyyatı    Ali  və  otra  ixtisas  məktəbləri  üçün  dərslik. 
ADPU-nun nəşriyyatı, 2007, səh. 490 
 
РЕЗЮМЕ 
                                                                                        Назакят Исмаилова 
Идейно –художественная характеристка детских 
произведений   Тофига Муталлибова 
 
В  этой  статье  Т.Муталлибова  были  изучены  и  проанализированы  произведения 
Т.Муталлибова,  написанные  для  детей  .  Творчество  Т.Муталлибова,  начавился  с  поэзии, 
богата  и      незабываема.  Он  поэт  произведения  koторого  дети  читают  с  удовольствием  и 
очень  любят  Т.Муталлибов  испытал  свое  перо  и  в  поезии    и  в  драматургии    и,  добился 
успемных  результатов.  Он  также    привлекает    внимание  своими  преводами  из  литературы 
других народов. 
 
Творчество  Т.Муталлибова  привлекало  и  ряд  композиторов  и  на  его  стихи    были 
сочинeны десятки песни.  Основная тема его приятных  стиховмир  природы. 
Творчество  Т.Муталлибова и в поезии, и в поэме, также в   драматургии занимает   одно из 
особых мест  в разивитии  Азербайджанской детской литературы. 
ABSTRACT 
                                                                                          Nazakat Ismayilova  
Tofiq Mutalibov children's works ideological and artistic features 
 
It works by examining the scientific article written Tofiq Mutalibov children were analyzed. 
The poetry is rich in poetry as well as the creative mind of starting Tofiq Mutalibov rest. Children 
gladly  read  and  loved  poets.  He  tried  to  pen  in  the  field  of  poetry  and  drama,  has  achieved 
successful results. He is also the artistic interpretation of the nations of the world literature attracts 
attention. 
Since  it  is  in  the  interest  of  a  number  of  art  Tofiq  Mutalibov  composers  wrote  songs  for 
dozens of poems. The main theme of his poetry lies in the heart of the realm of nature. 
         Tofiq Mutalibov the poem, and the poem, drama and children's literature in the development of 
creativity is one of a kind.  
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Filologiya  üzrə  elmlər  doktoru, 
professor  H.Həşimli 


Yüklə 5,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   121




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə