Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)



Yüklə 5,04 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə66/121
tarix13.11.2017
ölçüsü5,04 Kb.
#10058
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   121

133 
 
Adaptasiya  oluna  bilmədikdə  tədricən  konflikt  dərinləşir  və  onlar  ayrılırlar.  Adaptasiya,  eləcə  də 
ailə  mühitinin  formalaşması  tərəflərin  psixoloji  hazırlığı  və  mədəni  səviyyəsindən  də  asılıdır. 
Problem yarandıqda belə ailələrdə tərəflər başqa variant, başqa çıxış yolu axtarırlar.  
 
Məryəmin nümunəsində fikrimizi əsaslandıraq. Məryəm 3 ildir ailə qurub. 2 yaşında qızları 
var. Əri ilə münasibətlərində tez-tez gərginlik yaşanır. Məryəm bunlarla bağlı belə deyir: “Əvvəllər 
ərimlə  mübahisə  edir,  onun  hər  bir  hərəkətinə  reaksiya  verirdim.  Dava-dalaş  salır,  evdən 
gedəcəyimi bildirirdim. İndi daha ağıllanmışam. Xasiyyətini öyrənmişəm. Əsəbi olanda ona heç nə 
demirəm. Sakitləşəndən sonra fikirlərimi ona çatdırıram” .  
 
 Gənc  ailələrdə  ailədaxili  psixoloji  mühitin  formalaşmasında  kommunikativ  ünsiyyət 
mühüm ol  oynayır. Kommunikativ ünsiyyət  tələbatı özünün bir sıra xüsusiyyətləri ilə diqqəti  cəlb 
edir. Bura əks tərəfin müstəqilliyinə hörmət, simpatiya, antipatiya və s. aiddir. 
 
İnformasiya qıtlığı da ailədaxili münasibətlərə təsir göstərir. İlk növbədə ona görə ki, hər kəs 
hadisəyə öz bildiyi  kimi  şərh verir. Bu isə psixoloji  maneəyə səbəb olur. Bu psixoloji  situasiyanı 
öyrənmək üçün 58 nəfər qadınla sorğu keçirdik. Anketdə qoyulmuş sual belə idi: “Təsəvvür edin ki, 
Siz ağır bir sumka  götürürsünüz. Əriniz də  yanınızla əliboş gedir, lakin sizə kömək etmək ağlına 
gəlmir. Belədə Siz nə edərdiniz? “ 
 
Anket sorğusuna cavab verənlər anketdə göstərilən cavablardan birini seçə bilərdilər: 
1)
 
Deyərdim ki, kömək etsin
2)
 
Heç nə deməzdim, lakin narazı qalardım; 
3)
 
Eyham vurardım ki, kömək etsin; 
4)
 
Çalışardım elə bir üsul tapım ki, özü başa düşsün; 
5)
 
Heç nə etməzdim. 
Sorğu aparılan qadınlardan 26%-i “Deyərdim ki, kömək etsin” , 36%-i “Heç nə deməzdim, 
lakin narazı qalardım” , 11%-i “Eyham vurardım ki, kömək etsin” , 9%-i “Çalışardım elə bir üsul 
tapım ki, özü başa düşsün” , 16%-i “Heç nə etməzdim” – cavabını vermişlər.  
Verilən  cavablar  ailədə  kommunikativ  ünsiyyətlə  bağlı  müəyyən  fikir  formalaşdırır. 
Cavablardan  da  göründüyü  kimi,  bəzi  ailələrdə  kommunikativ  ünsiyyət  problemi  var.  36%  qadın 
fiziki gərginliyə dözməyi daha üstün tutur, nəinki ərinə müraciət etməyi. Bu, eyni zamanda göstərir 
ki, bu ailədə ən azı birtərəfli qaydada ünsiyyətdən qaçmaq var. Təbii ki, belə diskomfort vəziyyət 
ailədaxili münasibətlərə də təsir göstərir. 16% “Heç nə deməzdim” bildirənlərdə isə vəziyyət daha 
da dramatikdir. Bu cavabı verənlərlə sonrakı söhbətlər göstərdi ki, burada motivlər fərqlidir. Belə 
ki, bu cavabı verən 10 nəfər qadından 4-ü buna vərdiş etdiyini və artıq bu vəziyyəti norma hesab 
etdiyini bildirdi. 3 nəfər ərinin onsuz da kömək etməyəcəyini, 3 nəfər isə ərinə deməkdənsə, yükü 
daşımağı daha rahat bildiyini söyləmişdir. İstənilən halda 52% qadının bu və ya digər səbəbdən əri 
ilə kommunikativ ünsiyyətdən qaçmasını normal hal hesab etmək olmaz. Təbii ki, burada subyektiv 
amillər də rol oynayır. Yəni qadının xarakteri, ərinə münasibəti və s.  
 
 Ailədaxili  konfliktlərin  təhlili  göstərir  ki,  belə  vəziyyətdə  kommunikativ  ünsiyyətin  qıtlığı 
başlıca rol oynayır. Aynanın vəziyyətində ünsiyyət tələbatı əri ilə bağlıdır. Əvvəlcə, əri ev işlərində 
ona  kömək  edirdi.  Eyni  zamanda  Aynanın  əziyyətini  qiymətləndirirdi.  Daha  sonra  ev  işlərindəki 
yorğunluq, uşağa qulluq etmək və dəyərləndirilməmək Aynanı əsəbləşdirir, özündən çıxarır. Lakin 
problem ondadır ki, Ayna bunları özü çəkir, gözləyir, lakin ərinə izah etmir. Halbuki, o, bunları izah 
edə bilərdi.  
 
Ailə  həyatında  ailə  quranadək  tərəflərin  ailə  ilə  bağlı  təsəvvürləri,  təxəyyüllərində 
yaratdıqları  ilə  reallıqda  yaşadıqları  ailə  həyatı  arasında  bir  bağlılıq  var.  Başqa  sözlə,  təxəyyüldə 
yaradılanlarla  reallıqda  olanlar  arasında  uyğunsuzluq  olduqda  ziddiyyət,  konflikt  baş  verir.  O  da 
məlumdur  ki,  təxəyyüldə  yaradılanlar  çox  güclü  təsirə  malik  olur  və  uzun  müddət  hafizədən 
silinmir.  Biz  reallıqda  olan  ailə  vəziyyəti  və  təxəyyüldəkilərin  arasında  olan  asılılığı  öyrənmək 
məqsədilə 90 nəfər qadınla sorğu keçirdik. Onların ailə həyatı 5 ilə qədərki dövrü əhatə edir. Anket 
sorğusu belə idi: “Sizin ailə həyatı quranadək təxəyyülünüzdə canlandırdığınız ailə ilə, indiki real 
ailə həyatınız arasında fərq varmı? “  
Sorğuya  cəlb  olunan  qadınlardan  25  nəfəri  ali  təhsillidir,  həm  də  işləyirlər.  17  nəfər  ali 
təhsilli qadın işləmir, 20 nəfəri orta məktəbi qurtarıb işləyir, 28 nəfəri orta məktəbi bitirib işləmir. 


134 
 
Sorğu nəticəsində məlum oldu ki, sorğu keçirilən qadınların 58%-nin təxəyyüllərində yaratdığı ailə 
həyatı ilə real ailə həyatı arasında xeyli fərq var. Onlar daha ideal həyat fikirləşirmişlər. 23% qadın 
təxəyyüldəki ilə reallıq arasında əsasən oxşarlıq olduğunu bildirirdilər. 19% isə real ailə həyatından 
çox razı olduqlarını bildirdilər.  
Ailə həyatından daha çox narazılıq edənlər ali təhsilli olub işləməyənlərdir. Onların 29%-i 
daha yaxşı həyat arzuladıqlarını, lakin reallıqda ona nail ola bilmədiklərini bildirdilər. 23%-i əsasən 
uyğun gəldiyini bildirdi. 21%-i ailə həyatından tam razı qaldığını qeyd edirdi. 35%-i nisbətən narazı 
olduqlarını göstərirdi.  
Ali  təhsilli  və  işləyən  qadınların  38%-i  ailə  həyatından  razı  olduğunu,  36%-i  əsasən  razı 
olduğunu,  16%-i  tamamilə  narazı  olduğunu  bildirmişdir.  28%-i  tam  razı  olduğunu,  20%  nisbətən 
narazı olduğunu bildirmişdir.  
Orta təhsilli işləyənlərin 36%-i ailə həyatından razı olduğunu, 22%-i əsasən razı olduğunu, 
15%-i  narazı  olduğunu,  27%-i  nisbətən  narazı  olduğunu  bildirmişdir.  Orta  təhsilli  işləməyənlərin 
32%-i  həyatından  tam  razı  olduğunu,  36%-i  əsasən  razı  olduğunu,  12%-i  narazı  olduğunu,  26%-i 
nisbətən narazı olduğunu bildirmişdir.  
Razılıq  və  narazılıq  edənlərin  motivləri  də  fərqlidir.  Bəziləri  hesab  edirlər  ki,  onlar  daha 
yaxşı  yaşamağa  layiqdirlər,  digərləri  iqtisadi  çətinlikdən  narazılıq  edir,  başqaları  isə  müstəqil 
yaşamaq, sərbəst olmaq istədiklərini, lakin qaynana, qaynata ilə birlikdə yaşadıqlarından narazılıq 
edirdilər. Razılıq edənlərin də motivləri fərqli idi.  
Ailə  həyatı  quranadək  təxəyyülündə  yaratdığı  ailə  obrazı  ilə  reallıqdakı  ailələri  arasındakı 
fərq və ya uyğunluq 
Cədvəl 2.2 
№   
Sorğuya cəlb olunanlar 
Razı olanlar  Nisbətən 
razı olanlar 
Narazı 
olanlar 
Nisbətən 
narazı olanlar 
1  Ali təhsilli, işləyənlər 
28 
36 
16 
20 
2  Ali təhsilli, işləməyənlər 
21 
29 
19 
31 
3  Orta təhsilli işləyənlər 
36 
22 
15 
27 
4  Orta təhsilli işləməyənlər 
32 
30 
12 
26 
5  Cəmi: 
29,0 
29,0 
16,0 
26,0 
 
Cədvəldən də göründüyü kimi, gənc ailələrdə istər-istəməz müəyyən problemlər yaşanır. Onun 
da  çoxsaylı  səbəbləri  var.  Daha  çox  özünü  biruzə  verənlər  psixoloji,  iqtisadi  və  sosial  səbəblərdir. 
Psixoloji  səbəblərin  özünü  də  müxtəlif  qruplara  ayırmaq  olar.  Bunlardan  ilkin  olanı  psixoloji 
adaptasiyadır.  İstər  oxşar,  istərsə  də  fərqli  mühitdə  böyüdüklərindən  birgə  yaşayış  zamanı  müəyyən 
fərqlər meydana çıxır. Müəyyən dövr ərzində onlar bir-birlərində olan mənfi və müsbət xüsusiyyətləri 
öyrənir, onun bəzilərini islah etdirir, bəzilərində güzəştə gedir, bəzilərini qəbul edirlər. Eləcə də hər bir 
tərəf  özünün  üzərində  də  korreksiya  işi  aparır.  Bunlar  alınmadıqda  konflikt  başlayır.  Digər  bir 
psixolojiproblem  təxəyyüldə  yaradılanla  reallıq  arasında  olandır.  Adətən  təxəyyüldə  yaradılan  daha 
cəlbedici  olur.  Ümumən  təxəyyüldə  yaradılanla  reallıq  arasında  uyğunluq  nisbəti  çox  az  hallarda 
mümkün  olur.  Başqa  bir  psixoloji  səbəb  müxtəlif  vasitələrdən  istifadə  etməklə  ailədə  liderlik 
problemidir.  
Nəhayət  başqa  və  daha  ciddi  səbəblərdən  biri  də  dünyagörüşü  və  mədəni  səviyyə  ilə 
bağlıdır.  Mədəni  səviyyəsi  yüksək  olan  şəxs  həm  nəyi  və  necə  güzəştə  getməyi  bacarır,  həm  də 
məqamı, zamanı düzgün dəyərləndirir.  
Göründüyü kimi ali təhsilli, orta təhsilli, işləyən və işləməyən gənc ailəli qadınların 29%-i ailə 
həyatından  tam  razıdır.  Lakin  diqqəti  cəlb  edən  cəhət  ondan  ibarətdir  ki,  ali  təhsillilərin  25%-i  ailə 
həyatından tam razı  olduqları halda, orta təhsillilərin 34%-i ailə həyatından tam razıdır. İşləməyən ali 
təhsillilərlə,  işləyən  ali  təhsillilər  arasında  da  ailəsindən  tam  razı  olmaq  sahəsində  müəyyən  fərqlər 
vardır. Bu rəqəm işləyənlərdə 28%, işləməyənlərdə 21%-dir. Bu, bir də ondan irəli gəlir ki, onların bir 
qisminə  ərləri işləməyə  icazə  vermir. Ona  görə  də ailəsindən nisbətən  narazı qalanların içərisində ali 
təhsilli işləməyənlərin faiz nisbəti daha yüksəkdir. Onlarda bu rəqəm 31% təşkil edir. Narazı qalanların 
da faiz nisbəti digərləri ilə müqayisədə daha yüksəkdir.  


Yüklə 5,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   121




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə