Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

155 
 
Ənənəvi qiymətləndirmə 
Müasir qiymətləndirmə 
Qiymətləndirmə şagirdə qiymət yazmaq kimi 
qəbul  olunurdu,  şagird  yalnız  qiymət  almaq 
xatirinə oxuyurdu 
Qiymətləndirmə  təhsilin  keyfiyyətinin  yüksəl–
dilməsinə  yönəldilir  və  onu  idarə  edən  vacib  amil 
kimi meydana çıxarır 
Cari qiymətləndirmə formalizmə yol verilirdi. 
Qiymətləndirilmə müəllimin subyektiv rəyinə 
əsaslanırdı. 
Cari 
qiymətləndirilmənin 
aradan  qaldırılması 
məzmun 
standartlarının  bütövlükdə  mənim-
sənilməsini  və  qiymətləndirmənin  obyektivliyini 
təmin edir 
Tədris  prosesinin  yalnız  müəyyən  bir 
hissəsində tətbiq edilirdi 
Tədris prosesinin bütün mərhələlərində tətbiq edilir 
Əsasən bilik səviyyəsi qiymətləndirilirdi. 
Şagirdin 
nailiyyəti 
(qazanılan 
dəyərlər) 
qiymətləndirilir, inkişafı sistemli şəkildə izlənilir 
Qiymətləndirmə standartları mövcud deyildi. 
Məzmun 
standartlarının 
mənimsənilməsi 
səviyyəsini 
ölçmək 
üçün 
qiymətləndirmə 
standartları müəyyənləşdirilmişdir 
 
Anlayışlar (açar söz)  Ənənəvi qiymətləndirmə 
Müasir qiymətləndirmə 
Məqsədlər 
Bilik, 
bacarıq, 
vərdiş. 
Biliklərin  inkişafına  yönəlmiş. 
Reallıqda 
əsasən 
bilik 
səviyyəsi qiymət–ləndirilirdi 
Bilik, 
bacarıq, 
vərdiş, 
dəyərlər. 
Şəxsiyyətin  inkişafına  yönəlmiş.  Şagirdin 
nailiyyəti 
(qazanılan 
dəyərlər) 
qiymətləndirilir,  inkişafı  sistemli  şəkildə 
izlənilir. 
Rol və vəzifələr 
Qiymətləndirmə 
şagirdə 
qiymət  yazmaq  kimi  qəbul 
olunurdu,  şagird  yalnız  qiymət 
almaq 
xatirinə 
oxuyurdu. 
Tədris 
pro–sesinin 
yalnız 
müəyyən bir his–səsində tətbiq 
edilirdi 
Qiymətləndirmə 
təhsilin 
keyfiyyətinin 
yüksəldilməsinə  yönəldilir  və  onu  idarə 
edən  vacib  amil  kimi  meydana  çıxır. 
Tədris  prosesinin  bütün  mərhələlərində 
tətbiq edilir. 
Növlər 
Cari və yekun qiymətləndirmə 
Diaqnostik,  formativ  (holistik,  analitik), 
summativ qiymətləndirmə 
Xüsusiyyətlər 
Daha 
formal, 
qeyri-dəqiq, 
müəllimin  subyektiv  rəyinə 
əsaslanırdı, sistemsiz 
Standart  əsasında  qurulur.  Daha  obyektiv, 
dəqiq, adekvat, sistemli 
Meyarlar, 
göstəricilər 
Mövzulara əsaslanan 
Qiymətləndirmə standartlarına əsaslanan 
Üsul və vasitələr 
Məhdud  və  qeyri-çevik  (şifahi 
cavab, yoxlama işləri, testlər) 
Daha  müxtəlif  və  çevik  (müsahibə,  söhbət, 
müşahidə, 
rubriklər, 
tapşırıqlar, 
valideynlərlə  və  digər  fənn  müəllimləri  ilə 
əməkdaşlıq,  şagirdlərin  şifahi  cavabları, 
şagirdlərin  yazı  işlərinin  təhlili,  test 
tapşırıqlarının nəticələri) 
 
Formativ qiymətləndirmədə tövsiyə olunan üsul və vasitələr. 
Üsullar: Müşahidə, şifahi sual-cavab, tapşırıqvermə, valideynlərlə və digər fənn müəllimləri 
ilə  söhbət  oxu,  yazı,  layihə,  rubrik,  şifahi  və  yazılı  təqdimat,  test,  qiymətləndirmə.  Bu  üsullara 
uyğun  olaraq  ardıcıl  vasitələr:  Vasitələr:  Müşahidə  vərəqi,  Şifahi  nitq  üzrə  qeydiyyat  vərəqi, 
Çalışmalar,  Söhbət  və  müəllimin  sorğu  vərəqi,  Dinləmə  vərəqi,  oxu  vərəqi,  Yazı  bacarığının 
qeydiyyar  vərəqi,  Şagirdin  təqdimatı  vəmüəllimin  meyar  cədvəli,  Nailiyyət  səviyyəsi  üzrə 
qiymətləndirmə, Meyar cədvəli, Test tapşırıqları, Özünü qiymətləndirmə vərəqləri. 
Summativ qiymətləndirmədə tövsiyə olunan üsul və vasitələr aşağıdakı kimidir. 
Üsullar:  yoxlama  yazı  işləri,  layihə,  şifahi  sorğu,  test,  tapşırıqvermə,  yaradıcılıq  və  əl 
işləri:Uyğun olaraq vasitələr aşağıdakı kimidir: 
Vasitələr:  Yoxlama  vərəqi,  Şagirdlərin  təqdimatı  və  müyyar  cədvəli,  şifahi  sorğu  vərəqi, 
test tapşırıqları, tapşırıq, çalışma vəlabarator işləri, fənnə uyğun əl işləri (2,5) 
   
Araşdırmalardan  məlum  olmuşdur  ki,  respublikanın  orta  ixtisas  təhsil  sistemində   
qiymətləndirilmənin təkmilləşdirilməsinin  səmərəli  təşkili üçün  aşağıda göstərilən bir neçə təhsil   

---

156 
 
probleminin  vaxtında   həll etmək tələb olunur: 
 -  respublikada  fəaliyyət  göstərən  pedaqoji  yönümlü  orta  ixtisas  təhsili  müəssisələrində 
kreditli təlimin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar qiymətləndirmənin də təkmilləşdilməsinə də  ehtiyac 
vardır; 
 -təhsilin  keyfiyyətinin  yüksəldilməsi,    nəzarətin    mexanizminin  yeniləşdirilməsi    və  təhsil 
müəssisələrində təlim keyfiyyətinin  tənzimlənməsi məqsədilə yeni qiymətləndirilmə və  monitorinq  
modelinin tətbiq olunması vacibdir;  
 -müəllim  hazırlığında  təhsilin  məzmununa  və  kompetensiya  səviyyəsinə  qoyulan  tələblərə, 
kredit  sisteminin  və  dövlətin  müasir  tələblə  uzlaşan  mütəxəssis  hazırlığına  qoyduğu  minimum 
tələbləri ödəyəcək qabiliyyətinə malik olan təhsil standartlarının və məzmun standartlarının yenidən 
hazırlanması məqsədəuyğundur ( 1,7). 
Göstərilənlərdən  belə  məlum  olur  ki,  tələbələrə  verilən  fərdi  tapşırıqlar  onların  elmi 
səviyyəsinin  yüksəldilməsində  və  maarifləndirilməsi  prosesində  istifadə  edilən  öyrətmə  üsulu  və 
onların  bilik  səviyyəsini  müəyyən  edən  ölçü  meyyarıdır.  Müəllimlər  tərəfindən  tələbələrin 
öyrədilməsi  üçün  verilən  fərdi  tapşırıqlar  aşağıda  göstərilən  məqsədlərin  həyata  keçirilməsi  üçün 
tətbiq edilir. 
-
 
tədris  olunan  mövzulara  aid  seçilən  suallar  və  verilən  çalışmaların  daha  yaxşı 
mənimsədilməsi; 
-
 
tədris  olunan  təlim  materialına  dair  çalışmaların  yerinə  yetirilməsi  sahəsində  öyrənənlərdə 
müvafiq vərdişlərin və təhliletmə qabiliyyətinin formalaşdırılması; 
-
 
öyrənənlərin  əldə  etdikləri  nəticələrin  və  bacarıqların  səmərəli  tətbiq  edə  bilmə 
qabiliyyətinin vaxtında qiymətləndirilməsi; 
Hal  hazırda  respublikada  fəaliyyət  göstərən  pedaqoji  təmayüllü  kolleclərdə  tələbələrin  tədris 
fəailiyyətlərinin  qiymətləndirilməsi  kredit  sisteminin  tələblərinə  uyğun  yerinə  yetirilir.  Tələbələrin 
biliklərinin  qiymətləndirilməsində  bəzi  kənara  çıxma  hallarına  rast  gəlinsədə  onların  kiçik  summativ 
qiymətləndirilməsində  aşağıda  göstərilən  meyarlara  uyğun  yerinə  yetirilir.  Bunları  aşağıdakı  kimi 
aydınlaşdıraq. Əgər tələbə bir semestr ərzində  dərsə davamiyyətdən, bir fənn üzrə hər ayda ən azı bir 
dəfə keçirilən kollekvumlardan aldığı formativ qiymətləndirmə zamanı topladığı balların cəmi 34 olarsa 
həmin tələbə semestr imtahanına buraxılır. Əgər tələbə semestr ərzində hər hansı bir fəndən məlum 34 bal 
toplaya bilmirsə həmin tələbə semestr imtahanına buraxılmır. Həmin fənn tələbə üçün borc hesab edilir 
və tələbə həmin fənn üzrə təkrar olaraq dərsdə iştirak edərək borcu ləğv edə bilər. Semestr imtahanında 
bir fəndən keçirilən  yazılı  yaxud şifahi imtahandan tələbə  ən azı 17 bal toplamalıdır ki, onun topladığı 
balların cəmi 34+17=51 bal, yəni keçid balına uyğun olsun. Əgər tələbə 51 keçid balını toplaya bilmirsə 
onun fəaliyyəti beş ballı qiymətləndirmə sistemində “2” qiymətlə yəni E işarəsi ilə qiymətləndirilir.Əgər 
tələbənin fəaliyyəti 0-balla qiymətləndirilirsə yəni tamamilə bal toplaya bilməmişsə onda həmin tələbənin 
fəaliyyəti  D  işarəsi  ilə  qiymətləndirilir.  Tələbə  34  balı  toplamışsa  və  semestr  ərzində  keçirilən 
imtahanından müəyyən bal toplamaqla cəmi 51-70 arasında bal toplaya bilmişdirsə onun fəaliyyəti “3” 
yəni  C-ilə  qiymətləndirilir.  Uyğun  olaraq  tələbənin  fəaliyyəti  71-85  arasında  bal  toplamışdırsa  onun 
balı  ”4”  qiymətlə  yəni  B  ilə  qiymətləndirilir.  Tələbənin  topladığı  bal  86  baldan  yuxarı  olduqda  onun 
fəaliyyəti “5” qiymətlə yəni A işarəsi ilə qiymətləndirilir. Semestr imtahanına buraxılmayan yəni semestr 
ərzində 34 balı toplaya bilməyən tələbələr həmin fənni yenidən öyrənmələri üçün yay semestrində iştirak 
etməli  və  imtahan  verməlidirlər.  Yay  semestrinin  keçirilməsinin  məqsədi,  xüsusiyyətləri,  keçirilmə 
qaydaları və bu semestrin təşkilinə və keçirilməsinə qoyulan tələblər qaydalarda ətraflı verilir. Kolleclərdə 
tələbə  fəaliyyətinin  qiymətləndirilməsinin  və  imtahanın  təşkilinin,  keçirilməsinin  və  imtahanda 
şəffaflığının  təmin  edilməsinin  təkmilləşdirilməsi  məqsədilə  aşağıdakıların  imtahan  prosesində  və 
tələbələrin fəaliyyəti ilə əlaqədar balların çıxarılması işinə tətbiq olunmasını məqsədə uyğundur (8 ). 
1.  Davamiyyətə  görə  balların  hesablanmasında  ən  minumum  balın  miqdarının  seçilməsi  və 
müəyyənləşdirilməsi  məsələsi  kolleclərin  pedaqoji  şuranın  iclaslarında  müzakirə  edilərək 
müəyyənləşdirilməsini məqsədə uyğun hesab edirik. 
 2.  Gündəlik  qiymətləndirmə  (kiçik  summativ  qiymətləndirmədə)  zamanı  tələbələrə  yazılı 
imtahan üçün verilən suallar fənnin məzmununu əhatə etməklə bərabər həm də uyğun olaraq beş sualla 
yox sualların sayının müəyyən edilməsi (artırılması və yaxud azaldılması) ) və sadələşdirilməsi yaxşı 
olardı.  
 3.  Kredit  sisteminin  tələbinə  uyğun  olaraq  kollec  tələbələrinin  tədris  fəaliyyətinin  və  biliyinin 
qiymətləndirilməsi öyrənilən bütün fənlər üçün ancaq yazılı surətdə aparılmasını məqsədəuyğun hesab 
edirik. 
 Məqalənin  elmi  yeniliyi.  Məqalədə  pedaqoji  təmayüllü  kolleclərdə  təhsil  alan  tələbələrin 
kurikulum  tələblərinə  uyğun  aparılan  qiymətləndirmə  üsul  və  vasitələrin  müqayisəli  təhlilinin 
öyrənilməsi və qarşıya çıxan problemlərin həlli üçün təkliflərin verilməsidir. 
Məqalənin aktuallığı. Pedaqoji yönümlü kolleclərdə təhsil alan tələbələr həm öz təhsil aldığı 

---