Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

48 
  
Coğrafi arealı  Bütün avropa, Monqolstan, Şimali Amerika,  Orta Asiya, Qafqaz və s. 
Avropada  təsvir olunmuşdur. 
 
3.A.eriantha Dur. Fl.Türkmənstan, I,105 (1934), A.fatua ssp. meridionalis. Malz.,Yulaf və 
vələmir,  304  (1930  )  Fl.Azərb.  205.  (1934),  S.Musayev  (1976),  İ.Sadıqov  (1984)-Tüklü  vələmiri. 
Gövdəsi  tamam  tüklüdür,  hündürlüyü  100  sm,  Alt  yarpaqlarının  qınları  daha  tüklüdür,  yarpaqları 
xətvarti sivridir, yastıdır, eni  7 mm-ə qədərdir, kənarları kələ-kötürdür, əsas yarpaqlarının kənarları  
kirpikçiklidir; dilcik  4-5 mm uzunluğundadır. Süpürgəsi  30-40 sm uzunluğunda bir qədər qısa və 
ya bir az qollu-budaqlıdır. Sünbülləri  2-3  çiçəklidir; bürün çiçəkləri qılçıqlıdır. Sümbül pulcuqları  
enli-neştərəbənzərdir, sivridir, demək olar ki eynidir, uzunluğu  25-28 (30) sm –dir. Sünbül oxu  alt  
çiçəklərin    altı  çılpaqdır,  digərlərinin  altında  isə    sıx  tüklüdür.;  inkişafdan  qalmış    çiçəklərin  
gövdəsi  tüklüdür. Alt  çiçək pulcuğunun  uzunluğu  20-25  mm-dir, təpə hissəsdə, təə hissəsdə iki 
qısa, uzunluğu 2 mm olan  sivri dişçik yerləşir. Arxada buğumlu qılçığın  uzunluğu  40-45 mm-dir. 
Orta hissəyə qədəruzun tüklü  və ya çılpaqdır, əsası  qısa (1-2  mm) və ya  uzun  (3-5 mm) tüklüdür. 
Coğrafi  arealı:  Aralıqdənizi,  İran,  Şimali  Amerika,  keçmiş  SSRİ-də;  Orta  Asiya  Qafqazda  
(qafqazyanı, Şərqi  və cənubi  Zaqafqaziyada), İravan zonasında  və s. Qafqazda  növ  olaraq təsvir 
edilmişdir. 
 
4.A.Persica    Steud.-Şərq    vələmiri    əsasən  SSRİ-də  alaq  bitkisidir  I  206(1934)-A.fatua 
subsp. macrantha  Malzev, yulaf və vələmir, 309(1930)—Bu Şərq vələmiri də adlanır.  S.Müsayev 
1976 .i.Sadiqov  1983-cü ildə, “Naxçıvan MR-nın  taxılları”  1984-cü ildə verilmişdir. 
 
Çılpaq  bitkidir,  gövdəsi  yüksələndir,  hamardır,  hündürlüyü  60-100  sm-dir.  Yarpaqları  
xətvari, yastıdır; dilciyi iridir, uzun süpürgəlidir, bir qədər  birtərəflidir, azacıq əyridir, sümbülləri  
2-3  çiçəklidir,  aşağı  çiçəkləri  adətən    buğumludur  və  ya    bir  qədər  bükülmüş    qılçıqlıdır,  və  ya  
bütün çiçəklər qılçıqsızdır; sümbül oxu çılpaqdır; bütün çiçəklər dağınıqdır. Sünbül pulcuğu 30 mm 
uzunluğundadır.Aşağı çiçək pulcuğu uzun neştərvaridir,uzunluğu 20-25 mm-dir, arxası sıx tüklüdür 
və  ya  çılpaqdır,  əsası  bir  qədər  tüklüdür.  Naxçıvan  Muxtar  Respublikanın  Ordubad,  Kəngərli 
rayonlarının Bist, Qarabağlar, Çalxanqala  kəndləri ərazisində  otlu, daşlı-qumlu  ərazilərdə tək tək  
rast gəlinir. 
 
Coğrafi arealı: Balkan-Kiçikasiya, İran, keçmiş SSRİ-də; Qafqazda (Cənubi Zaqafqaziyada)  
Növ ilk dəfə İranda təsvir olunmuşdur. 
 
5.A.sativa L. –Sp. Pl.73 (1753), Malsev,Yulaf və Vələmir 333 (1930)-əkinVələmiri. 
 
Çılpaq  bitkidir.  Gövdələri  (budaqlıdır),  düzduruşludur,  hamardır,  50-100  sm  
hündürlüyündədir. Yarpaqları xətvari, yastıdır, eni 10 mm-ə qədərdir, kələ-kötürdür; dilciyi  enlidir, 
parçalanmış  haldadır,  10  mm-ə  qədər  uzunluğu  var.  Süpürgəsi  20-25    mm  uzunluğunda  olub,  bir 
qədər qollu-budaqlıdır, bir qədər  sıxdır. Sünbülləri  2-3 çiçəklidir, yalnız aşağıdakı çiçəklər qılçıqlı  
və ya  qılçıqsızdır, hamısı bir-birinə sıx bağlanmış  vəziyyətindədir, sünbül oxu  çılpaqdır. Sünbül  
pulcuğu    enli-neştərəbənzərdir,  sivridir,  bir  qədər  fərqlidir,  uzunluğu    22-  25  mmdir.  Aşağı  çiçək 
pulcuğu 17-20 mm uzunluğundadır; neştərəbənzərdir, çılpaq və ya əsası bir qədər tükludür, təpədə 2 
qısa dişiciyi yerləşir. Mədəni bitkidir. Əsasən  coğrafi arealı  və vətəni Asiyadır. 
 
Yemlik dəyəri var, Naxçıvan şəhəri ətraflarında otluq, daşlı-qumlu yerlərdə rast gəlinir. 
 
 
 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Jessen,deutex, Grös  1949, Фл.  СССР ,1, 270 
2.
 
Гроссгейм  А.А. 1952, Фл.Кавказа, 1, 205 
3.
 
Черепанов С.К..1995, Сосудистые растения и сопредудьных государств:240 
4.
 
Карягин, И.И.   1955, Фл.Азербайджана  1; 203 
5.
 
Линнеаус  Ж, 1953, спежиес Плантарум ,167 
6.
 
Мусаев С.Г, Садыхов  И.А.1984, Конспект  зылаков Нахчыванской АССР  
7.
 
Цвелев  Н.Н, 1976, Злаки  СССР, 236                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              
 

---

49 
ABSTRACT 
  Ismayil Sadigov 
Huseyn Novruzov 
Species structure of  oats kind (Avena L) of Nakhchivan flora 
    In  the  article  systematic  analysis  of    the  followinq  species  of  oats  kind  met  in  the  
Nakhchivan  Autonomous  Republic  florawas  given:  A.barbata  Pott  ex  Link  in,  A.fatua    L.  
A.eriantha Dur, A.persika Stenud, A.sativa L. 
  The  morphological  features  of  the  noted  species    during  research  are  differed  from,  each  
other  in  some  features.  It  was  defined  that  trunks  of  the  A.barbata  Pott  Lingin  species  are 
flat,articulated and smooth. 
  The height of  the trunk is  40-100 sm broom is 12-23 sm,ear is  of 2-3 bloomed, being, in 
20-28 mm length  ear scale has  write  edge parts it has beard shared appearance.  The trunk of the 
A,sativa L.srecies is flat or articulated. The scabbard of upperpart  leaves is downy, the length of its 
tipis  2-4  mm.  The  length  of  its  broom    is  17-30  sm,ears  areof  2-3  bloomed.  The  trunk  of    the. 
A.eriantha  Dur  species  is  absolutely  downy,  the  length    of  the  broom  is  30-40  sm,  the  species 
A.persica Steud is a nude plant, the leight of its trink is  60-100 sm, is of  2-3 bloomed, upperpart  
blossoms  are  articulated,  beingin  30  mm  length  ear  scale  is    fluffy.  The    broom  of  the  A.fatua 
L.species is  19-30 sm, ear scale  is  20-25 mm. Empty oats waswidely spread. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
 
 
 
 
       Исмайыл  Садыхов 
Гусейн  Новрузов 
Состав вида овсяного (AVENA. )рода вофлореНахичеванской А.Р. 
 
Встатье  дан  систематический    анализ  вид  рода  овес,  встречающиеся  во  флоре   
Нахчеванской  Автономнной  Республики:  А.barbata  Pot  ex  Link  in,A.Fatua  L.A.eriantha. 
DurA. persika  Steud, A.sativa L. 
 
При  исследовании    морфолологических  признаков  выше  показанных  видов  овес, 
отличаются друг от друга по нескольким признакам. Было выявлено, что вид A.barbata pott 
Linqin имеет прямой, сочлененный и гладкий стебель. Высота стебля 40-100 см, метелка  12-
23  см  ,колоски  2-3  –ех  цветковые,колосковые  чешуи  длиной  20-28  мм,  края  белого    цвета, 
Напоминает бороду. 
 
A.sativa  L-овес  посевной.  Стебель  волосками  прямостоячий,  нижние  листья 
влагалищные,  шороховатые ,длина язычка2-4  мм, метелка 17-30 см, в колоске  2-3 цветка. 
A.eriantha  Dur-Стебель  весь  покрыт  волоскам,  метелкадлиной  30-40  c  .A.persika  Steud-
стебель  гладкий,  высотой  60-100  см,  2-3-ех  цветные,  нижние  цветки  сочлененные,  дилина 
чешуи  колоска 30 мм немного покрыта волосками,   -A.fatua L.- овес пустой. Метелка  19-30 
см чешуя колоска -25  мм. Овес пустой,широко  распространен. 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  26  aprel  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09) 
       
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---