Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

65 
 
Şəkil  1.  0,1  N  HCl  məhlulundan  ibarət  sistemdə  qlisinin  iştirakında  (  100  mq.l
-1
    )  və  iştirakı 
olmadan ( 0 ) C
t
  -3 markalı polad üçün Nyuqist  diaqramları 
 
 Şəkil  2.  0,1  N  HCl  məhlulundan  ibarət  sistemdə  qlisinin  iştirakında  (  200  mq.l
-1  )
  və  iştirakı 
olmadan ( 0 ) C
t 
-3 markalı polad üçün Nyquist diaqramları 
 

---

66 
 
Şəkil  3.  0,1  N  HCl  məhlulundan  ibarət  sistemdə  alanının  iştirakında  (  100  mq.l
-1
  )  və  iştirakı 
olmadan ( 0 ) C
t
-3 markalı polad üçün Nyuqist diaqramları 
 
 
 
Şəkil 4. 0,1 N HCl məhlulundan ibarət sistəmdə alaninin iştirakı ( 200 mq.l
-1 
) və iştirakı olmadan ( 
0 ) C
t
-3 markalı polad üçün Nyuqist diaqramları 
 

---

67 
 
Şəkil  5.  0,1  N  HCl  məhlundan  ibarət  sistemdə  leysinin  iştirakı  (  100  mq.l
-1
  )  və  iştirakı 
olmadan ( 0 ) C
t
-3 markalı polad üçün Nyuqist diaqramları 
 
Şəkil 6 .0,1 N HCl məhlulundan ibarət sistemdə leysinin iştirakı ( 200 mq.l
-1
) və iştirakı olmadan ( 
0  )  C
t
-3  markalı  polad  üçün  Nyuqist  diaqramları  məsələn,  birləşmələrin  100  mq.  l 
-1 
qatılığında 
həmin  kəmiyyətin  qiyməti  178  Om-dan  I  birləşmənin  təsirindən    420  Om-a  (2,36  dəfə),II 
birləşmənin təsirindən 386.6 Om-a (2.17 dəfə), III birləşmənin təsirindən isə 375 Om-a (2.11 dəfə) 
yüksəlir.  Birləşmələrin  200  mq.l
-1   
qatılığında  isə  R
t
-  nin  qiyməti  178  Om  –dan  I  birləşmənin 
təsirindən  399  Om-a  (  2,24  dəfə  ),  II  birləşmənin  təsirindən  389,5  Om-a  (  2,19  dəfə  ),  III 
birləşmənin təsirindən isə 385,03 Om-a ( 2,16 dəfə ) yüksəlir. Həmçinin görünür ki, metal-məhlul 
sərhəddində  yaranan  ikiqat  elektrik  təbəqəsinin  elektrik  tutumunun  qiyməti  C
it 
isə  müəyyən 
dərəcədə azalır. Məsələn, tədqiq edilən birləşmələrin 100 mq.l
-1 
qatılığında həmin kəmiyyət 4,22 ˑ 
10
-4 
F-dan I birləşmənin təsirindən 1,22 ˑ 10
-4 
 F-a ( 3,44 dəfə ) , II birləşmənin təsirindən 1,32  ˑ 
10
-4 
  F-a  (  3,2  dəfə  ),  III  birləşmənin  təsirindən  isə  1,26ˑ  10
-4 
F-  dək  (3,35  dəfə)  azalır.  Həmin 

---

68 
kəmiyyətlərə əsasən hesablanmış mühafizə effektinin qiymətləri müvafiq olaraq 75,60 % , 68,72%  
və 70 , 14% təşkil edir. Birləşmələrin 200 mq.l
-1
 qatılığında isə C
it 
–nin qiymətləri 4,22 ˑ 10
-4 
F-dan  
I birləşmənin təsirindən 1,21ˑ10
-4  
F –a ( 3,49  dəfə ), II birləşmənin təsirindən 1,25 ˑ10
-4
 F-a ( 3,38 
dəfə ) , III birləşmənin təsirindən isə 1,27ˑ 10
-4
  F-a qədər azalır ( 3,32 dəfə ). Yuxarıda göstərilən 
təcrübə nəticələrindən aydın olur ki, tədqiq edilən maddələrin molekulları metal səthində adsorbsiya 
olunaraq    mühafizə  pərdəsi  (çox  da  davamlı  olmayan)  əmələ  gətirir  və  bununla  da  metalı  ətraf 
mühitin aqressiv təsirindən qismən mühafizə edir. Göründüyü kimi birləşmələrin molekulunda eyni 
zamanda  –NH
2 
və  -COOH  funksional  qruplarının  iştirakı  onların  metal  səthində  adsorbsiya 
prosesinə  səbəb olur. Effektivliyin çox da yüksək olmaması qeyd edilən funksional qrupların bir-
birinə yaxın yerləşməsi ilə izah edilə bilər. Belə ki, bu hal metal səthində molekulların adsorbsiyası 
zamanı  fəza  çətinliyinin  yaranmasına  səbəb  olur  ki,  bu  da  sonda  bütöv  mühafizə  pərdəsinin 
yaranmasına  maneçilik  törədir.  Çox  güman  ki,  göstərilən  birləşmələrin  effektivliyinin  yüksək 
olmaması bu amillə bağlıdır. Cədvəldəki rəqəmlərin müqayisəsindən  o da görünür ki, tədqiq edilən 
hər üç birləşmənin korroziya inhibitoru kimi 0,1 N HCl məhlulundan ibarət sistemdə C
t
-3 markalı 
poladın  ALMAMKT-nın  iştirakında  (  100  və  200  mq.l
-1
  )  və  iştirakı  olmadan  impedans 
ölçmələrinin xüsusi proqramla təhlilindən alınmış elektrokimyəvi parametrlər  
Cədvəl 
 
İnhibitor 
Qatılıq mq.l
-1
  R
t1 
Om 
C
it1
F 
η
c
% 
İnhibitorsuz 
000 
178 
4,22 ˑ 10
-4
 
 
IQlisin  CH
2- 
(NH
2
)-
COOH 
100 
420 
1,22 ˑ 10
-4
 
75,60 
IQlisin  CH
2  -
(NH
2
)-
COOH 
200 
399 
1,21 ˑ 10
-4
 
71,37 
IIAlanin 
CH
3-
CH(NH
2
)-
COOH 
100 
386,6 
1,32  ˑ 10
-4
 
68,72 
IIAlanin 
CH
3-
CH(NH
2
)-
COOH 
200 
389,5 
1,25 ˑ10
-4
 
70 ,42 
III 
Leysin 
CH
3
-CH 
(CH
3
)-
CH(NH
2
)-
COOH 
100 
375 
1,26ˑ 10
-4
 
70,14 
III 
Leysin 
CH
3
-CH 
(CH
3
)-
CH(NH
2
)-
COOH 
200 
385,03 
1,27ˑ 10
-4
 
69,90 
 
effektivliyi  bir-birindən  kəskin  fərqlənmir.  Çox  güman  ki  ,  bu  hal  həmin  birləşmələrin 
molekullarının quruluşunun da bir-birindən kəskin fərqlənməməsi ilə bağlıdır. 
     Beləliklə,  ALMAMAKT-nın  üç  nümayəndəsinin    0,1  N  HCl  məhlulundan  ibarət  sistemdə  EİS 
üsulu  ilə  C
t
-3  markalı  poladın  korroziya  prosesinə  təsiri  tədqiq  edilmiş  və  onların  inhibitor 
xassəsinə malik olduğu aşkar edilmişdir. Göstərilmişdir ki , birləşmələrin tərkibi və quruluşundakı 
yaxınlıq  onların  mühafizə  effektinin  də  bir  –birinə  yaxın  olmasına  səbəb  olur.  Həmçinin 

---