Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

91 
 
Hipotenziv  preparatlarla  müalicə  nəticəsində  3  xəstədə  “yaxşı”  effekt,  5  xəstədə  “kafi” 
effekt,  5  xəstədə  “cüzi  yaxşılaşma”,  2  xəstənin  vəziyyətində  kliniki  dəyişiklik  olmamışdır.  
           Yaxşı  effekt  müalicənin  onuncu  günü  əldə  edilmişdir.  Bu  xəstələrin  baş  ağrısı,  baş 
gicəllənməsi,  stenokardiya  ağrıları,  təngənəfəsliyi,  ritm  pozğunluğu  5-ci  gündən  sonra  azalmış 
onuncu  gün  isə  aradan  götürülmüşdür.  Görmə  qabiliyyəti  bərpa  olunmuş,  ürək  vurğuları 
sabitləşmişdir. “Kafi” effekt alınmış xəstələrdən xəstəliyin kliniki əlamətləri yalnız 9-10-cu gündən 
sonra azalmışdır. Lakin xəstələri tez-tez baş ağrısı,  ekstrasistola, ürək döyünməsi, nikturuya narahat 
etmişdir. “Cuzi yaxşılaşma” olan xəstələrdə AT çox az aşağı düşmüş, baş ağrısı, mədə bulanması, 
ekstrasistola,  daimi  olmuşdur.  Yuxu  pozğunluğu  bir  qədər  yaxşılaşsa  da,  ümumi  zəiflik  və  əmək 
qabiliyyətinin aşağı düşməsi davam etmişdir. 
 
Beləliklə,  böyrək  çatışmazlığı  ilə  ağırlaşmış  HX  zamanı  yalnız  hipotenziv  preparatlarla 
müalicə  AT-ni  yumşaq  hipertoniya  səviyyəsinə  qədər  aşağı  salır.  Lakin  hemodinamikanın  başqa 
göstəricilərində və kardiodinamikada, eləcədə böyrəklərin funksional vəziyyətində nəzərə çarpacaq 
müsbət  dəyişiklik  əmələ  gətirə  bilmir.  Ona  görədə  bu  qrupa  daxil  olan  xəstələrdə  HX-nin  kliniki 
gedişi,  QVDLŞ  və  QVDLŞ+MS-lə  müalicə  olunanlarla  müqayisədə  çox  ağırlaşmalarla  müşahidə 
olunurdu. Bu ağırlaşmalar hipotenziv terapiyaya çətin tabe olur, əksər hallarda isə heç tabe olmur. 
Ona görə də bu qrupda hipotenziv preparatların növü və miqdarını azaltmaq mümkün olmamışdır.  
 
Məlumdur ki, HX-nin əmələ gəlib, inkişaf etməsində böyrəklərin rolu inkar edilməz faktdır 
(1,5,7).  Xəstəliyin  hələ  ilk  vaxtlarından  uzun  müddət  və  həmişə  yüksək  olan  qan  təzyiqi  böyrək 
yumaqcıqlarının afferent damarlarının spazmına və böyrəklərinin işemiyasına səbəb olur. Nəticədə 
böyrəklərdə  funksional  dəyişikliklər  baş  verir  (1,4,5).  HX-nin  sonrakı  (II-III)  mərəhələlərində 
yumaqcıqların  afferent  damarında  quruluş  dəyişikləri  baş  verir.  Onların  genişləndirmək  üçün 
ehtiyyat  imkanı  tükənməyə  başlayır.  Kompensator  imkanlar  tükəndikdən  sonra  böyrəklərin 
filtirasiya  və  reabsorbisiya  funksiyası  pozulmağa  başlayıb.  Xəstələrdə  böyrək  büzüşməsi  və 
çatışmamazlığı  inkişaf  edir  ki,  bəzən  buna  “hipertonik  böyrək”  də  deyilir.  Əldə  etdiyimiz  kliniki 
nəticələr  və  bir  çox  tədqiqatçıların  (1,4,5)  məlumatları  göstərir  ki,  AT  səviyyəsini  vaxtında  və 
düzgün tənzim edib, proqressivləşməsini qarşısı alınıb sabit saxlanılarsa böyrək çatışmamazlığının 
inkişafı ləngiyə bilər. Bunun üçün optimal terapiya metodları tapılmalıdır. 
 
Lazer  şüası  trombosit  və  eritrositlərin  aqreqasiyasının,  vazopressinin,  angiotenizin  II, 
prostoklandin  F
2a
-nın  qanda  miqdarını  azaldır  və  antiaqreqant,  damar  genəldici  təsirə  malik 
prostoqlandin  E
1, 
I
2
  kimi  maddələrin  miqdarını  (2)  və  ürək-damar  sisteminin  ehtiyat  funksional 
imkanlarını artırır (9,10). Lazer şüasının bu təsir mexanizmlərini nəzərə alaraq və alınmış nəticələrə 
əsasən  onu  demək  olar  ki,  QVDLŞ+dərmanlanlarla  kompleks  müalicə  böyrək  çatışmazlığı  ilə 
ağırlaşmış HX zamanı xəstəliyin  patogenetik mexanizmlərinə təsir edərək, böyrəklərin  funksional 
vəziyyətində müsbət irəliləyiş əmələ gətirir. Xəstələrdə başgicələnmənin dayanması, lazer şüasının 
qanın reologiyasını, beyin qan dövranını yaxşılaşdırılması və monovasın tac, beyin qan damarlarını 
genişləndirərək, hipertonik ensefalopatiyanın aradan götürülməsi ilə əlaqədardır.   
                                                                   
                    
 
 
 

---

92 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Дмитрова Т.,Котовская Ю. Артериальная гипертония и почки, Врач, 2002, №-1, с 22-24 
2.
 
Велижанина  И.А.,  Гапон  Л.И.,  Шабалина  М.С.,  Камалова  Н.Н  Эффективность 
низкоинтенсивного  лазерного  излучения  при  гипертонической  болезни.  Клин.  Мед.  2001, 
№1, с 41-43 
3.  Зодиченко  В.С,  Адашева  Т.В.,  Демичева  О.Ю.  Магнитная  и  магнитолазерная  терапия  в 
лечении начальных стадий Г.Б.П Российская научно-практическая конференция: реабилита-
ция болъных с сердечно-сосудистыми заболеваниями, 1997, с 118 
4.   Кушаковски М.С. Гипертоническая волезнъ, М. -2002, с 50-57 
5.  Линчак  Р.М.,  Карпенко  М.А.,  Бойцов  С.А.Микроальбуминурия  как  маркер  раннего 
поражения  почек  при  пограничной  артериалъной  гипертензии  у  молодых  лиц.  Материалы 
Российского Националъного Конгресса кардиологов, Москва, 2000, с 172 
6.    Преображенский  Д.В.,Сидоренко  Б.А.,  Маренич  А.В.  идр.  Современная  терапия 
артериалъной  гипертензии  (Рекомендации  Европейского  общества  по  гипертензии  и 
Европейского общестба кардиологов, 2003 г), Кардиология, 2003, № 12, с 91-103 
7.      Шабалин  В.В,  Гринштейн  Ю.И.  Исходное  функцоналъное  состояние  почек  как 
предиктор  эффективности  гипотензивной  терапии  у  больных  эссенциальной  гипертонией. 
Материалы Российского Национального Конгресса кардиологов, Москва, 2000, с 330 
8.    Шилов А.М., Мельник М.Б., Чубаров М.Б., Бисопролол и препараты магния при лечении 
пртериальной гипертензии. Кардиоваскулярная терапия и профилактика, 2005, №1, с .36-41. 
9.   Юлдашев К.Ю., Рахимов Ш.М., Салиев А.У. Влияние магнитотерапии и гелий-неоновой 
лазерной терапии на состояние гемодинамики при Г.Б, Материалы Ш, Конгресса ассоциации 
кардиологов стран Центральноя Азии, 1997, c 130 
10.   Aliyeva-Karayeva N.T., Alizade I.G. The efficacay of lazer in the complex therapy of patients 
with  essentsial  hypertension.  2 
nd
  International  congress  of  cardiologists  of  Turkish-speaking 
countries, Antalya, October 14-15, 2000, p 31 
11.  Jeffrey  J.  Popma,  Martin  B.Leon,  William  O  Neill,  Stephen  Oesterle  et  al.  Angiographic 
outcomes  after  arterial  recanalization  of  refrectoru  occlusions  with  the  prima  excimer  laser  wire, 
Jouhyfk of the American College of Cardiology, 1996, p 152. A 
 
 
ABSTRACT 
 
 Ibrahimov M. A. 
 
Effectiveness of the non –medical ways in the treatment of hypertonic disease with the 
complication of kidney failure 
 
According to the obtained clinic results we came to the conclusion that during the treatment 
of hypertonic disease with the complication of kidney failure, treatment with GVDLSh + MS+ drug 
decreases  the  level  of  AT  and  improves  the  clinic  process  of  hypertonic  disease,  hemodynamics. 
Such  kind  of  complex  treatment  enables  to  reduce  the  single  and  daily  dose  of  the  hypertensive 
drugs which the patients take by 50-60% and in these doses AT remains stable and the functions of 
heart and kidneys become better. 
1.  During  the  hypertonic  disease  and  its  complication  with  kidney  failure  GVDLSh  and  its 
application  with  changeable  MS  complex  strengthens  therapeutic  effect  of  hypertensive  drugs 
(enap,  monovas),  affects  positively  to  the  central  hemodynamic.  It  provides  the  decrease  of  AT, 
doesn’t  cause  any  unpleasant  cases  and  improves  the  clinic  process  of  the  disease.  In  this  case 
complex  application  of  GVDLSh  +  MS  with  drugs    affects    better  and  faster  than  the  single 
application of GVDLSh. 

---