Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

107 
26.   Энкин М., Кейрс М., Нейлсон Дю Руководство по эффективной помощи при 
беременности и рождении ребенка. Пер. с англ. Под ред. Михайлова А.В. СПб: Петрополис, 
2003. 
27.  Abouzahr C, Aaahman E, Guidotti R. Puerperal sepsis and other puerperal infections. In 
Health dimensions of sex and reproduction: the global burden of sexually transmitted diseases, 
maternal conditions, perinatal disorders, and congenital anomalies, eds. CJL Murray and AD Lopez 
WHO 1998 
28.   Adriaanse AH, Pel M, Bleker OP. Semmelweis: the combat against puerperal fever. Eur 
J Obstet.Gynecol. Reprod Biol 2000; 90(2): 153- 8. 
29.   American Colledge of Chest Physicians/ Socieny of Clinical Care Medicine Consensus 
Conference: definitions for sepsis and organ failure and guidelines for the use of innovative the 
rapies in sepsis/ Crit Care Med 1992; Jun 20(6): 864-874. 
30.   American College of Chest Physicians/ Socieny of Clinical Care Medicine Consensus 
Conference: definitions for sepsis and organ failure and guidelines for the use of innovative the 
rapies in sepsis/ Crit Care Med 1992; Jun 20(6): 864-874. 
 
 
ABSTRACT 
Aliyeva Gultakin  
Risk factors, diagnosis and treatment and of metroendometritis  
after physiological and surgical birth 
12 people, who birth completed in the way of physiological and surgical in Childbirth Center, 
Nakhchivan  AR,  are  divided  into  2  groups  taking  as  research  object  in  the  article.  Diagnosis  and 
treatment  of  endometritis  was  investigated  in  birth  dates  in  women,  which  I  group  had  a  surgical 
birth  and  II  group  had  a  physiological  birth.  In  3  of  women  concerning  in  I  group,  endometritis 
signs observed in “clear” metroendometritis and in USM the 3
rd
 and 6
th
 day after birth and situation 
of women has improved after washing the cavity of the uterus. In 2 of other 3 women, endometritis 
signs observed in USM the 3
rd
 and 6
th
 day after birth to intravenous after curetting the cavity of the 
uterus and situation of women has improved after washing the cavity of the uterus. In 2 of other 3 
women, infusion therapy II group cephalosporins + metronidazole were defined to intravenous after 
curetting  the  cavity  of  the  uterus.  Situation  of  woman  is  good.  In  other  group,  I-II  group 
cephalosporins  gave  effect  after  washing  the  cavity  of  the  uterus  of  2  women  during 
metroendometritis  after  surgical  birth.  Extrapation operation of the cavity of the uterus of  woman 
was  conducted  with  acute  endometritis  diagnosis  of  lack  of  seams  in  1  woman.  3  women  are 
defined deintoxication therapy II-III type cephalosporins and immunity reinforcing preparations and 
vitamins after washing and revising the cavity of the uterus for USM signs. Thus, USM criteria may 
be  the  main  indicator  to  define  stage  and  tactics  of  the  treatment  in  the  diagnosis  of  endometritis 
after physiological and surgical birth. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ  
Алиева Гюльтекин  
Факторы риска, диагноз и лечение метроэндометрита после физиологических и 
хирургических родов  
 В  статье  на  2  группы  разделяются  12  роженицы,  которые  являются  объектом 
исследования,  и  роды  которых  завершены  физиологическими  и  хирургическими  путями  в 
Родильном Центре Нахичеванской АР. Женщины из 1 группы прошли через хирургические 
роды,  а  женщины  из  2  группы  прошли  через  физиологические  роды,  у  которых  диагноз  и 
лечение эндометрита исследованы в момент родов. У 3 женщин из 1 группы при «чистом»  
метроэндометрите  в  3  и  6  дни  после  родов  в  ходе  проведения  УЗИ  выявлены  признаки 
эндометрита и после санации полости матки состояние женщин улучшено. После кюретажа 

---

108 
полости матки  2 других  женщин из 3 – х проведена внутривенная инфузионная терапия и 
назначены цефалоспорины + метронидазол 2 поколения. Состояние женщины стабильное. В 
другой  группе  во  время  метроэндометрита  после  хирургических  родов  эффективными 
оказались цефалоспорины 1-2 поколения сразу после  проведения санации полости матки 2 
женщин.  Диагноз  острого  эндометрита  в  результате  недостаточнного  наложения  швов  у  1 
женщины    завершился  проведением  операции  по  экстирпации  матки  этой  женщины. 
Согласно клинической картине по признакам УЗИ полость матки 3 женщин прошла ревизию 
и  санацию,  после  чего  им  назначена  дезинтоксикационная  терапия  с  применением 
цефалоспоринов 2-3 типа, а также препаратов и витаминов, укрепляющие иммунитет. Таким 
образом, критерии УЗИ при диагнозе эндометрита после хирургических и физиологических 
родов могут оказаться основными показателями для установления этапа и тактики лечения.  
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  26  aprel  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09) 
       
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

109 
                                                    NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 6 (76) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 6 (76) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 6 (76) 
 
 
CƏBİ İSMAYILOV  
AZƏR İSMAYILOV  
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:616.366 
 
NAXÇIVAN  MUXTAR RESPUBLİKASINDA  ÖD DAŞI XƏSTƏLİYİNİN  YAYILMASI 
VƏ CƏRRAHİ MÜALİCƏSİ 
 
Açar sözlər: Xolesistit, öd daşı xəstəliyi, mexaniki sarılıq 
Key words:  cholecystitis, gallstone disease, mechanical jaundice 
Ключевые слова:  Холецистит, желчекаменная болезнь, механическая желтуха  
 
Xülasə:  Tədqiqat  işi  2008-  2015  illər    Naxçıvan  Respublika  xəstəxanasına,  Naxçıvan 
Diaqnostika  mərkəzinə,  ‹‹ Şəfa ›› özəl tibb mərkəzinə öd daşı xəstəliyi ilə daxil  daxil olmuş və 
cərrahi  müalicəyə  məruz  qalan  1063  xəstənin  klinik  təhlilini  əhatə  edir.    Xəstələrdən  886    nəfəri 
qadın, qalan 177  xəstə isə   kişilərdən ibarət olmuşdur. Kənd əhalisi 624, şəhər əhalisi isə 439 nəfər 
təşkil etmişdir. Xəstələrin yaşı 7- 81 yaş arasında dəyişilmişdir.  Öd daşı xəstəliyinin əmələ gəlməsi 
üçün  əlverişli  şəraitin  kontinental  iqlimin,  kənd  təsərüfatı  işlərinin  əmək  rejiminin  qızmar  günəş 
şüalarının altında yerinə yetirilməsi, fiziki iş zamanı çoxlu miqdarda tər, tənəffüs vasitəsilə suyun 
itirilməsi  su-duz  mübadiləsinin  kəskin  pozulmasına  səbəb  olaraq  öd  daşlarının  əmələ  gəlməsinə 
səbəb olma ehtimalını artırır. Son zamanlar bütün dünya əhalisi arasında öd daşı xəstəliyi proqressiv 
olaraq  artır.  Bu  hal  Muxtar  Respublikamızda  da  özünü  göstərməkdədir.  Bütün  bu  göstərilənlərə 
əsaslanaraq belə nəticəyə  gələ bilərik ki, Muxtar respublikamızda öd daşı xəstəliyinin yayılması və 
cərrahi  müalicəsinin  regionar  patalogiya  kimi      elmi  araşdırılmasın    aparılmasına  və 
ümumiləşdirilməsinə ehtiyac vardır.         
Giriş:  Öd  daşı  xəstəliyi  həzm  sisteminin  ən  çox  təsadüf  olunan  xəstəliklərindən  biridir. 
Abdominal cərrahiyyənin və hepatologiyanın əsas problemlərindən olan bu xəstəlik müasir dövrdə 
axıra qədər tam öyrənilməmiş olaraq qalır, getdikcə çoxalırvə böyük iqtisadi çətinliklərə səbəb olur. 
Müasir  dövrdə  daşlı  xolesistitli  xəstələrin  sayının  artması  müşahidə  edilir  və  son  on  illikdə  yaşlı 
insanların  50-60%  -də  öd  yolları  sisteminin  müxtəlif  patologiyaları  rast  gəlinir  (1,  4,  8).  Daşlı 
xolesistli xəstələrin sayı hər on ildən bir 2 dəfədən çox artır. Daşlı xolesistit diaqnozu ilə xəstələr bir 
il  ərzində  2-3  dəfə  və  hətta  daha  çox  xəstəxanalarda  müalicə  alırlar.  Müxtəlif  müəlliflərin 
məlumatlarına  görə  yaşlı  insanlarda  letallıq  30-80%  təşkil  edir  (3,6,9).  Dünyada  od  daşı  xəstəliyi 
cərrahi xəstəliklər içərisində ən geniş yayildığından, ABŞ-da il ərzində yalnız xolesistektomiyadan 
1 milyona yaxın əməliyyat aparılır. Dünya əhalisinin 10%-i 40 yaş həddində bu xəstəlikdən əziyyət 
çəkir.  Bir  qrup  müəlliflərin  məlumatlarına  görə,  bu  xəstələrin  25-46%-i  xəstəlik  kəskinləşdikdən 
sonra həkimə müraciət edirlər (2, 10,11). Daşlı xolesistit xəstəliyi müxtəlif yaşlarda 10-40% təşkil 
etdiyi halda, gənclərdə və yeniyetmələrdə də müşahidə edilir. Bu xəstəlik autopsiya çalışmalarında 
11-36% hallarda aşkar edilir(4,5,12). Od daşı xəstəliyinin etiologiyası xəstənin yaşından, cinsindən, 
etnik  mənşəyindən  və  bir  çox  başqa  faktorlardan  asılıdır.  Bu  xəstəliyin  əmələ  gəlməsində  bədən 
çəkisinin  artıqlığı,  hamiləliyin,  diyetik  faktorların,  Kron  xəstəliyinin,nazik  bağırsağın  terminal 
hissəsinin  rezeksiyası,  mədə  cərrahiyyəsinin,  irsi  sferasitozun,  oraqvarı  anemiyanın,  talassemiya 
xəstəlklərinin də rolu vardır. Qadınlar kişilərə nisbətən  3 qat artıq xəstələnirlər (1,5, 10). Öd daşı 
xəstəliyi  bütün  yaşam  boyu  heç  bir  əlamət  verməyə  bilər.  İzahı  məlum  olmayan  səbəblərdən 
daşların  öd  kisəsinin  boynuna  tıxanması  nəticəsində  öd  sancıları  əmələ  gəlir.  Simptomatik  hala 
gəlmiş öd daşı xəstəliyi ağırlaşmalara doğru istənilən zaman inkişaf edə bilər. Bu ağırlaşmalardan 
kəskin  xolesistit,  xolangitli  və  ya  xolangitsiz  xoledoxolitiaz,  öd  daşı  olan  pankreatitlər, 
xolesistoxoledoxal,  xolesistoduodenal  fistullar,  öd  daşı  keçməzliyi,  xolesistoenterik  fistul  və  ən 

---