126
patologiyalarının əsas risk faktoru hormonal disbalans olsa da genetik faktör , ekoloji faktorlar da
inkar edilə bilməz. Estrogenin qanda yüksəkliyi və ya uzun müddət estrogenin təsiri altında olması
(menarche 12 yaşdan-tez menapauza -50 yuxarı yaşadan sonra baş verməsi ). Kiçik çanaq
üzvlərinin iltihabı
xəstəlikləri, yumurtalıq polikiztozu. Reproduktiv funksiyanın pozğunluğu , doğuş
sayının az , 1-2 olması , ilk hamiləliyin 30 yasdan sonra olması. Hamiləliyin süni və öz-özünə
pozulması əməliyyatı , ana südü ilə uşağı qidalandırmama və ya qısa müddət 3- 5 ay qidalandırma,
süd vəzin travmadan zədələnməsi. Sress, Psixoloji faktor-neyroendokrin tənzimləmənin
pozulmasının səbəbi olduğu üçün Stress, psixi travmalar, nevroz, depresiya , kontraseptivlərdən
düzgün istifadə etməmək, uzun müddət sonsuzluğa görə müalicə, Ekstrakorporal mayalanma-
əməliyyatına dəfələrlə müraciət qaraciyərin xəstəlikləri, yodyetərsizliyi. Endokrin xəstəliklərdən
qalxanabənzər vəzi xəstəlikləri, II tip şəkərli diabet polikistik yumurtalıq sindromu, FK xəstəliklər-
yumurtalıqların polkistozu sindromunda 2 qadından birində rast gəlinir. Bir tərəfdən burada
progestron defisiti və insulin rezistentliyi süd vəzilərinin proliferasiyasına səbəbdir. F.K xəstəlik
süd vəzinin xoşxassəli xəstəliyi olub süd vəzi xərçənginə yüksək riskli deyildir. Ancaq bəzi
patolojik hallarda bu riskin 2 dəfə artdığını da unutmaq olmaz.
1.Tədqiqatın məqsədi: Bəlli yaş qruplarında qadınlarda süd vəzi mastopatiyasının rast
gəlməsinin
öyrənilməsi
2.Tədqiqatın obyekti: NAX MR Onkoloji ve Doğum mərkəzinə müraciət edən 214
qadının
ambulator kartasi
3.Tədqiqatın aparıldığı yer: NDU –Tibb fakültəsi , NAX MR Doğum mərkəziİ, NAX
MR Onkoloji mərkəzi
Süd vəzi xəstəliklərinin diaqnostikası. Anamnezin toplanması, baxış, əllə müayinə ilk
diaqnostik məlumat verir. Sonra klinik, müayinə USM-doplero sonoqrafiya, rentgenoloji
kompyuter tomoqrafiya aparılır. Mamoqrafiya yüksək həssaslıq spesifiklik göstərir. Əllə hiss
olunmayan mikrokalsinatları, kiçik törəmələri aşkarlamaqda yardım edir. USM – gənc yaşlarda, 40
yaşdan yuxarı isə mamoqrafiya effektiv müayinə sayılır. Bu iki müayinənin kombinasiyası
optimal diaqnostik metoddur. Termoqrafiya – orqanizmin infraqırmızı şüalarının teleekranda
qeyd olunmasıdır. Simmetrik nöqtələrdə temperatur fərqi patoloji prosesə şübhə yaradır.
Klinika- süd vəzilərində aybaşı qabağı ağrılarla xarakterizə olunur. Ağrılar müxtəlif
intensivlikdə və xarakterdə olur. Bəzən ağrılar, çiyinə, qoltuqaltına, kürəyə vurur. FK-
mastopatiyanın diffuz formasında –ağrıları, mastalgiya- mastodiniya süd vəzində şişkinlik baş verir.
Xəstələrdə depressiya, yuxu
pozğunluğu, kanserofobiya başlayır.
XƏSTƏLƏRİN
YAŞI
MASTOPATİYANIN RASTGƏLMƏSİ (%lə)
20-25
2,7%
26-30
11%
31-35
24%
36-40
37%
41-45
18,4
127
46-50
6.1%
51-55
0,8%
Bu cədvəldən görünür ki, mastopatiyaya qadınlarda 35-40 yaşlar arasında daha çox rast
gəlinir. Orta yaşlı qadınlarda mastopatiyanın rastgəlmə tezliyi daha çoxdur.
Müşahidələr göstərib ki, abort sayı artdıqca mastopatiyanın rastgəlmə riski artır.
Xəstələrin yaşı
Abort sayı % lə
20-25
3,7 %
26-30
21,4%
31-35
25%
36-40
26,1%
41-45
12%
46-50
9,6%
51-55
2,2%
Tədqiqat işinin nəticələrinin müzakirəsi Naxçıvan MR Onkoloji Mərkəzinə 2014-2015-ci il
ərzində 214 xəstə süd vəzi ilə əlaqəli şikayətlə muraciət etmişdir. Bunlardan 68 nəfərinə süd vəzinin
bədxassəli şişi,146 nəfərinə isə mastopatiya diaqnozu qoyulmuşdur. Mastopatiyalı xəstələrin 24-ü
düyünlü,42-si fibrokistoz, 80-ni isə diffuz mastopatiyadır. Bu xəstələrdən 118-i evlidir. Onlardan
106 nəfərində doğuş olub,qalan 12 nəfərdə isə hamiləlik və doğuş olmamışdir. Beləliklə ən çox 36-
40 yaşlılarda mastopatiyanın rast gəlmə tezliyi 37%, daha sonra 31-35 yaşlılarda 24%, 41-45
yaşlılarda isə daha az18,4% olmuşdur.
Türk dr-Hamdi Köçerin fikrində qərb təbabətində Fibrokistik döş strukturu adlanan
fibrokistik xəstəliyin əslində xəstəlik deyil fizyolojik proses olduğunu müalicəyə gərək olmadığını
,xərçəngə çevrilmə ehtimalının olmadığını iddia edir. Fibrokistik dəyişikliklər əslində qadın
orqanizmindi estrogen progestron ifrazındakı dəyişikliklərin fizyolojik nəticəsi hesab edir.
Mastopatiyanın heç bir zərəri yoxdur və müalicə olunmamalıdır. Həkim Hamdi Koçer orqanizmin
fizyoloji halı adlandırdığı mastopatiyanın hormonal dəyişikliyinin nəticəsi olduğunu da qeyd edir,
ancaq artan estrogen hormonunun zərər verə biləcəyini unudur. Doğrudur mastopatiyanın
təsnifatında göstərdiyimiz kimi uşaqlığın fibromioması, endometriyanın hiperplaziyası ilə sinxron
inkişafı xərçəngin etioloji səbəblərindən 1- nin də qadın orqanizminin uzun müddət- menarxe
menapauza arasındakı 45-48 il estrogenlərin təsiri altında olanlarda, tez tez hamiləliyin pozulması
əməliyyatı aparılan qadınların, klimakterik dövrdə əvəzləyici hormonoterapiya alan qadınların
uşaqlıq və süd vəzi xərçənginə tutulduğu hamıya məlumdur. Hələ kontraseptivlərin yeni tətbiq
olunduğu illərdə qadınlarda qəbul etdikləri estrogen tərkibli dərman preparatlarının süd vəzi
xərçənginə səbəb olduğu da məlumdur. Əgər dishormonal pozğunluq diqqətə alınmazsa buna
fizyoloji proses deyilb keçilirsə bu zaman bu yanlışlıq şərq deyil, qərb təbabətindədir.
Süd
vəzilərinin xoşxassəli xəstəliklərinin müalicəsində progesteron defisiti zamanı – progestron
tərkibli projestojel, dəri üstü alikator kimi işlədilir. Nəticədə epitelial mitozun estrogenlə
stimulyasiyası azalır. Projestojel -100qr. jeldə 1qr. progestron saxlayan preparatdır, aybaşının 16-
25-ci günləri arasında gündə 1 dəfə süd vəzinə az miqdarda 2,5qr sürtülür, 3-4 ay sonrakı klinik ef-
fekti 82-97% olduğu W.Scrocderin araşdırmalarında qeyd olunur. Düyünlü formada hökmən onko-
loqun məsləhəti lazımdır. Onun məsləhətindən sonra konservativ terapiya tətbiq oluna bilər, yenə
də üstünlük projestojelə verilir. FK-xəstəliklər zamanı KOK aşağı dozalı , monofazalı preparatlar,
tərkibində zəif anti mineralokortikoidlər olan hestogen tərkibli qestoden, drospirenon və ya
natriumuretik effekti olan dezoqestrel tətbiq olunması məsləhətdir. Çünki bu preparatlar bədənin
müxtlif toxumalarında o cümlədən süd vəzilərində maye toplanmasına mane olur. Postmeno-
pazadankı qadınlarda hormonla terapiyadan seçici istifadə olunmalıdır. Anjelica(estradiol
+drospirenon), Femiston (estradiol+ didrogestron) və ya əvəzləyici terapiyanın digər