Elmi-kütləvi nəşr
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 6-9 Aylar dövrü............................................................. 222 9 Aydan sonra................................................................ 223 İnsanlığın avtotrofluğu (özü özünə yaşaması)............... 226 Fəsil 9. Həyatının qənimi insan.................................. 228 Fatihə('Kitabı açan') surəsi............................................ 228 Nə üçün ölürük?............................................................ 242 Biosaatlarda vaxtın sürəti.............................................. 244 Biosaatlarda kəmiyyət dəyişmələrinin keyfiyyət dəyişmələrinə keçməsi................................... 245 Bütün ömür boyu biz ölümün yaşıl ekranı ilə mübarizə aparırıq........................................................... İnsan da avtotrof ola bilərdi........................................... 246 248 İstifadə olunmuş ədəbiyyat............................................ 292 10 Ön söz Apokalipsis, kataklizm, tektonik aktivlik, günəşdən gələn neytrinlər və s. bu kimi ifadələr gün keçdikcə daha tez-tez səslənir. Əslində bu ifadələrin səslənməsi insanda insanın yaxın gələcəyinin olduqca təhlükəli olacağından xəbər vermə şübhəsini yaradır. Bəlkə də, doğurdan da bu şübhələrin yaranması təhlükənin reallığa yaxın olduğundan xəbər verir?! Bəlkə də, bu şübhələr dünyada mövcudluğu hiss olunan, lakin özü pərdəarxasında qalan, gözəgörünməz qüvvələrin şübhə formalı bir sürprizidir?! Amma o da ola bilər ki, bu qorxu bizim taleyimizin rast olacağı təbii qlobal geoloji fəlakətin beyinlərdə düşüncə məhsuludur. Bunlardan hansının doğruluğu və yaxud da doğruya yaxın olması dərəcəsi zaman keçdikcə daha aydın görünəcəkdir. Bəzi alimlərin fikirlərini rəhbər tutsaq, söyləyə bilərik ki, Yeri məhv etməyə qadir kataklizm planetlərin paradı nəticəsində, 640 min ildən bir baş verir. Bu zaman dünyada paralel olaraq, bir neçə proses gedir. Ən çox Qərbdə zəlzələlər baş verir və bu zəlzələlər tektonik aktivliyə səbəb olur. Maqnit sahələrinin gücü 2-3 dəfəyə qədər azalır. Yerin bir neçə kilometr dərinliklərində istilik 2000-3000C və s. buna yaxın intervallar arasında dəyişərək, inanılmaz həddə çatır. Temperatur dünya üzrə durmadan artır. Günəşdən gələn neytrinlər mikrodalğalar kimi hərəkət edərək, Yerin nüvəsini dağıdır və bütün bu kimi proseslər nəticəsində bizim tanıdığımız dünyanın mövcudluğu şübhə altına düşür, yəni, dünyanın sonu yaxınlaşır. Bəs nə etməli? 11 Diaqnoz dəqiq qoyulmazsa, nəticədən söhbət gedə bilməz. Müalicə aparmaq üçün diaqnozun dəqiqliyi şübhə doğurmamalıdır. Bunun üçün isə nəzər salınacaq nə var isə qeydə alınmalı, heç nə diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Mövcud təhlükənin aradan qaldırılması üçün baş vermiş, hazırda baş verən və gələcəkdə baş verə biləcək bütün proseslər mümkün qədər dəqiqliklə öyrənilməlidir və bu sahədə geniş elmi-praktiki tədqiqatlar aparılmalıdır. Baş verə biləcək xoşagəlməz proseslərin qarşısını almaq üçün bütün dünya xalqlarının diqqətini bir nöqtəyə cəm etmək və gücü bir yerə yığmaq lazımdır. Birgə mübarizənin təşkili üçün isə bu sahədə insanları maksimum maarifləndirmək tələb olunur. Elə bu baxımdan da bu sahədə yazılmış əsərlərin sırasına daxil olan, alim düşüncələrinin məhsulu kimi ərsəyə gələn, kimya elmləri doktoru Səhrab İsmayılın qələmə aldığı "Günəşiyeyənlər" kitabı həqiqətən də elmi-kütləvi şəkildə nəşr edilməyə layiq bir əsərdir. Çünki 9 fəsildən və istifadə olunmuş istinad ədəbiyyat siyahısından ibarət bu kitabda dünyaca məhşur olan A.İ. Oparin, Nik Leyn, A.Veysman, Ç. Darvin, Karl Şeyele, Aleksandr Komarov, Y.P. Terletski, A.E. Akimov, Q.İ. Şipov və s. onlarla alimin qiymətli fikirlərinə nəzər salınmış və bu ideyalara əsasən gələcək üçün olduqca qiymətli fikir formalaşdırmışdır. Bu kitabda Yer üzərində həyatın yaranması barədə ayrı- ayrı nəzəriyyələrə ümumi nəzər salınmış, həyatın mövcud olmasına səbəb olan mühüm kimyəvi elementlər və birləşmələr haqqında məlumatlara , ciddi maraq doğuran tapıntılara və fərziyyələrə geniş yer verilmişdir. Bundan əla- və müəllif oxucu fikrini fotosintezə, onun həyatın əmələ gəlməsi prosesində və biosferadakı mövqeyinin izahına yönəltmiş və bu kitaba kitabın əsas mövzusunu səciyyələndirən "Günəşiyeyənlər" barəsində hərtərəfli şəkildə, bu məsələylə bağlı mövcud münasibətlərdən faktiki 12 məlumatlar daxil etmişdir. Səhrab İsmayıl təfəkkürünə görə mövcud insanın da bitkilər kimi qeyri-üzvi maddələri üzvi maddələrə çevirə bilmək, yəni avtotrof qabiliyyətinin olub- olmaması haqqında imkan daxilində nəzəri proqnozlar verilmişdir. Səhrab İsmayılın "Günəşiyeyənlər" əsərini oxuyarkən, İngilis keşişi T.R. Maltusun (1766-1834) adı ilə adlandırılan "Maltusçuluq" cərəyanının tərəfdarlarının fikirləri bir daha yadıma düşdü. Maltusun "Əhali haqqında qanun təcrübəsi" (1798) əsərindəki baxışlarına görə Yer planetində əhalinin artımı həndəsi silsilə, yaşayış vasitələrinin artımı ədədi silsilə üzrə baş verir. Bu isə inkişafın müəyyən zaman mərhələlərindən sonra ictimai inkişafda, iqtisadi cəhətdən təmin olunmanın çətinlikləri səbəbindən ziddiyyətlər meydana çıxarır. Bu vəziyyətdən çıxış yolunu, Maltus əhali artımının qarşısının alınması üçün nigahın qaydaya salınması və doğumun nizamlanması təklifini irəli sürür. Maltusun fikirlərində ən dəhşətli məqam insanların sayının qeyri- humanist yollarla – aclıq, epidemiyalar, müharibələr və s. vasitələrlə azaldılaraq, tənzimlənməsini irəli sürməsidir. Əhalinin sayı durmadan artır ( hazırda Yer üzərində əhalinin sayı 7 milyardı keçib və 2050-ci ildən sonra bu sayın 10 milyardı ötəcəyi proqnozlaşdırılır ) və belə olduğu təqdirdə əhalinin gündəlik təlabat məhsulları ( ələlxüsus su və ərzaqla ) təmin olunmasında daha böyük çətinliklərin ortaya çıxacağı qaçılmazdır. İndinin özündə hər il milyonlarla insanın təkcə aclıq səbəbindən dünyasını dəyişməsi, əhali artımının sivil qaydalarla tənzimlənməsi və ya insanların gündəlik təlabat məhsulları ilə təmin olunmasının mövcud üsullarının təkmilləşdirilməsi (elmi- texniki tərəqqinin bütün imkanlarından göstərilən istiqamətdə maksimum istifadə edilməklə ) və digər alter- nativ üsulların axtarışı ( nəzəri-praktiki tədqiqatlardan daha Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|