Hobbs sensualizmin*^* əsas prinsipini qəbul edirdi. Duyğu
olmasa nə təsəvvür, nə yaddaş, nə də ki, insan şüurunun başqa
komponentləri (tərkib hissələri) ola bilməz. Onun fikrincə
təcrübi-induktiv və deduktiv-rasionalist metodlar eyni dərəcədə
əhəmiyyətlidir.
Filosof deizm*^’ mövqeyindən panteist təsəvvürlərin
əleyhinə çıxış edirdi. Aristotelin hərəkətdə olmayan başçı kimi
Allah ideyasını o, «əbədi hərəkətdə olan nə isə» kimi təsəvvür
edirdi.
Hobbsun fikrinə görə, insan başqa təbiət cisimləri arasında
sadə bir cisim deyil, ağıllı varlıqdır. İnsan əxlaqın və eyni
zamanda siyasətin subyektidir. Makiavelli və başqa İntibah əx-
laqçıları kimi Hobbs da insanın eqoist təbiətini qeyd edirdi.
Hobbsa görə azadlıq anlayışı zərurət anlayışına zidd deyil.
Filosof özünün «Vətəndaş haqqında» və «Leviofan»’®
əsərlərində
insan
cəmiyyətinin,
ağıl
tərəfindən
müəyyənləşdirildiyini əsaslandırmağa çalışırdı.
Hobbs qeyd edirdi ki, hər bir xalq öz həyatında iki mərhələdən
keçir: 1) dövlətə qədərki təbii vəziyyət (status natura- lis); 2)
dövlət və vətəndaş vəziyyəti (status sivilis). Təbii vəziyyəti
0
,
qədim Roma atalar misalı İlə ifadə edir: «İnsan insanın
canavarıdır»; təbii vəziyyət «hər kəsin hər kəsə müharibəsi
deməkdir». Belə müharibə bəşəriyyətin öz-özünü məhv etməsinə
gətirib çıxara bilər. Odur ki, bütün insanlar üçün təbii vəziyyəti
vətəndaş və dövlət vəziyyəti ilə əvəz etmək zərurəti meydana
gəlir. Belə vəziyyətin əsas qanuni əlaməti qüvvətli mərkəzi
hakimiyyətin mövcudluğu ola bilər. Bu hakimiyyət bütün
fərdlərin iştirak etdiyi ictimai müqavilə yolu ilə yaradılır.
Dostları ilə paylaş: 
