Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.
Qədim Misirdə və Mesopotamiyada fəlsəfədən öncəki fikir Qədim Misirdə və Mesopotamiyada fəlsəfi fikrin yaranması bir tərəfdən ilk addımını atan dünya haqqında elmlər - astronomiya, kosmologiya, riyaziyyat, o biri tərəfdən mifologiya ilə sıx əlaqədə olmuşdur. Fəlsəfə hələ şüurun xüsusi forması kimi müəyyənləşməmişdi. Ümumiyyətlə, babilistanlılann dünyagörüşü Qədim Şərqin başqa xalqlarınm çoxunda olduğu kimi, təbiəti anlamağın ilk cəhdi olan mifologiyadan aynlmaz idi.
Qədim Misir mədəniyyətinin meydana gəlməsi dünyanın ən qədim mədəniyyətlərindən biri kimi orada quldarlıq cəmiyyətinin yarandığı dövrə - b.e.ə. IV minilliyin axırlanna təsadüf edir. Qədim Misir düşüncəsinin inkişafında dindən başlayıb miflərin fəlsəfi izahına doğru gedən yolu açıq müşahidə etmək olar. Zaman keçdikcə miflərə dini deyil, əvvəllər onların malik olmadıqlan fəlsəfi məna gətirilir. Qədim Misir mifologiyasında hökmdarın üzərinə düşən vəzifələr o qədər mürəkkəb və çətin idi ki, bir adam onlann öhdəsindən gələ bilməzdi. Aləmi dərk etmək qabiliyyəti, ali hakimiyyət, kütlələri xalq halında birləşdirmək, onları müdafiə etmək, lazım olanda cəzalandırmaq hökmdarın əsas atributlan idi. Misir allahları insana çox bənzəyirdilər, insanlara xas olan bəzi zəif cəhətlər onlarda da vardı. Hökmdar vəzifələrinin bir qismini öz nümayəndələrinə tapşırırdı. Misirlilər inanırdılar ki, yerdəki hökmdar Ali allah hesab edilən Renin oğludur. Deməli hökmdar fövqəltəbii bir varlıq hesab edilirdi. B.e.ə. III əsrdən başlayaraq Qədim Misirdə (İsgəndəriyyə məktəbində) elm yüksək dərəcədə inkişaf etməyə başladı (Evklid, Arximed, Erasistrat və b.). Mesopotamiyanın ərazisində ilk şəhər-dövlətlər, əlifba və elm yaranmışdı. Burada da miflər idrakın o dövrdəki səviyyəsinin universal izahı idi. Kosmosun, dünya qaydalannm və dünyanı idarə edən ilahi qanunlann yaranması haqqındakı məsələlər ilə yanaşı mesopotamiyalılann təfəkküründə, sonralar )nınan fəlsəfəsində olduğu kimi, insan həyatının mənası, həmçinin etik normalann dərk edilməsi məsələləri də meydana çıxır. Misirlilərin və babilistanlıların mədəniyyəti qədim dünyada, Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|