Elmi redaktor: Sakit Hüseynov
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
A nar Həsənli ənənələrinə həsr olunmuş simpozium əslində tarixi bir əhəmiyyət kəsb etmişdir. Belə bir simpozium Azərbaycanda ilk dəfə keçirilmiş və simpoziuma ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Almaniya, İtaliya, Niderland, Türkiyə, Macarıstan, Çin, Tunis, Rusiya, Özbəkistan, Tacikistan alimləri və musiqi xadimləri böyük maraq göstərmişlər. Simpoziuma dəvət olunanlar arasında Avropa, Amerika və Asiyada ənənəvi Şərq musiqisini tədqiq edən 30-a yaxın alim, musiqi xadimi, tədqiqatçı olmuşdur. Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına, müxtəlif ölkələrin və xalqların mədəniyyətinə inteqrasiyası qloballaşan dünyamızda digər sahələrdə olduğu kimi, insan münasibətlərində də ümumi cəhətlərin və dəyərlərin formalaşması ilə yanaşı milli dəyərlərin qorunmasını və inkişaf etdirilməsini tələb edir. Dünya sivilizasiyasına belə bir inteqrasiyanın fəlsəfəsi Azərbaycanın dövlət atributlarından olan bayrağında əks etdirilmişdir. Belə ki, qədim tarixə və mədəniyyətə, milli adət və ənənələrə malik olan türkçülüyü (göy rəng), bütün bəşəriyyətə və ən yüksək mənəvi dəyərlərə malik yeni insan modelinin formalaşmasına xidmət edən islami dəyərləri (yaşıl rəng), bəşəriyyətin proqressiv dəyişkən və dinamik inkişafı baxımından sintez etməklə yeniləşdirmək (qırmızı rəng) - bu fəlsəfənin özəyini təşkil edir. Çox vaxt dövlətlərin transformasiyası ilə yanaşı, milli eyniyyətin itirilməsi cəmiyyətin mükəmməl inkişafını ləngidən böhrana gətirib çıxarır. Buna görə də filosoflar, politoloqlar və sosioloqlar tez-tez deyirlər ki, bəşəriyyət «böhranın normallaşması» dövründə yaşayır, yəni, mövcud dünya nizamı daimi, xroniki ümumi böhrandan ibarətdir və bu böhran vaxtaşırı normallaşaraq dövlətlərin və cəmiyyətlərin qismən inkişafına kömək göstərir. Ümumiyyətlə, dini amil müasir dövrdə Azərbaycanda xeyli güclənm işdir və etnososial proseslərə müəyyən təsiri hiss olunmaqdadır. SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan vətəndaşlarının təhsil sahəsi kimi, dini baxışlar sahəsi də iri dövlətlərin dini modellərinin təzyiqi altında olmuşdur. Demokratikləşmə eyforiyası bir tərəfdən, dini etiqad azadlığına gətirib çıxarmış, digər tərəfdən isə - 28
Mücsi,- ş ə r a i t i Azərbaycanda dini-mədəni dəyərlərin inkişaf xüsusiyyətləri İI
ölkənin milli təhlükəsizliyinə qorxu yaratmışdır. Azərbaycanda isə yaranmış boşluqdan sui-istifadə edilərək müxtəlif təriqətlər yaranmağa başlamışdır [49,189]. Müstəqillik illərində dini ədəbiyyatın nəşri genişlənmişdir. Radio və televiziyalarda dini verilişlərin həcmi artmaqdadır. Bizdə ictimai şüur mənəviyyatın dirçəldiyi ümidlərini milli-mədəni ənənələrə, dini dəyərlərə qayıdışla bağlayır. İnsanlar arasındakı münasibətlərdə din, insaf, mürüvvət, halal-haram, xeyriyyə məfhumlarının düzgün anlamına rəğbət genişlənməkdədir. Eyni zamanda bu proses adi şüurda dini geyim, qadın hicabı, qızların erkən yaşdan məktəbdən uzaqlaşdıraraq ərə verilməsi, siğə və çoxarvadlılıq kimi ənənələrə marağın artması ilə müşayiət olunur. Bütün bunlar isə dini-mədəni dəyərlərin öyrənilməsinin genişləndirilməsinin zəruriliyini tələb edir. - 29 - A n a r H əsənli 1.2. Q loballaşm a şəraitində həyat tərzinə sosial-fəlsəfi və dini-mədəni baxışlar Məlumdur ki, keçid dövründə baş vermiş miqrasiya və urbanizasiya prosesləri nəticəsində sosial mənşəyinə görə kəndli olan xeyli əhali şəhərlərdə, xüsusilə paytaxt Bakıda cəmləşmişdir. Heç bir iqtisadi, sosial, mədəni zəmin olmadan və xüsusi hazırlıq mərhələsi keçmədən qısa müddətdə şəhərdə məskunlaşan həmin əhali, təbiidir ki, öz etnomədəni mühitini də buraya daşımışdır. Uzun illər ərzində beynəlmiləl xüsusiyyətlərlə səciyyələnən və immiqrantlan tədricən özünə uyğunlaşdıran şəhər etnomədəni mühiti belə kütləviliyin və qafilliyin qarşısında duruş gətirməyərək müvəqqəti arxa plana çəkilmişdi. Şəhər etnomədəni mühitinin özülünü təşkil edən şəhər həyat tərzi həm bu səbəbdən, həm do ictimai-siyasi və sosial-iqtisadi amillər üzündən forma və məzmunca yeni mahiyyət kəsb etməyə başladı. Kənd həyat tərzinin şəhərə daşınması onun əsaslarını dağıtdı və keçid dövıünə məxsus məişət normaları və şəhər həyat tərzi formalaşdırdı. Müasir həyat tərzinə təsir edən amillər sırasında yuxanda söylədikiərim iz-olduqcam ühüm faktlardır. Həyat tərzi və onun xüsusiyyətlərinin formalaşması barədə elmi ədəbiyyatda xeyli fikirlər vardır. Əksər tədqiqatçılar «həyat tərzi» anlayışı əsasında «fəaliyyət» və «həyat fəaliyyəti» kateqoriyasım nəzərdə tuturlar. Həyat tərzinin özünə isə müəyyən olunmuş şərtlərlə birlikdə götürülən fəaliyyətlərin cəminin üslubu kimi baxırlar. Bəzi müəlliflər «həyat tərzi» və «mədəniyyət» anlayışlarım bir-biri ilə əlaqələndirir və onların müxtəlif növlərinin mahiyyətcə eyniliyi təmsil etdiyini bildirirlər. Tədqiqatçıların fikrincə, mədəniyyət cəmiyyətin həyal tərzinin bütün xüsusiyyətlərini özündə əks etdirib onları təbliğ etməklə yanaşı, həm də insanların gündəlik həyat fəaliyyətinə onların möhkəın daxil olmasına böyük təsir göstərir. Sovet dövründə həyat tərzinin əsasən maddi istehsal üsulu ilə şərtləndiyi iddia olunurdu. Bu baxımdan hesab edilirdi ki, konkret tarixi-sosial quruluşa xas olan həyat tərzi fəıdlərin və sosial qrupların - 30 - M uasır şarmtdə Azarbaycamla dini-madam doyarlarin inkişaf xüsusiyyatbri gündəlik həyat fəaliyyətinin sabitləşmiş forması olmaqla, insanların əmək və məişətinin, sosial-siyasi həyalının, mədəniyyətinin, asudə vaxtının, eləcə də onların ünsiyyətinin, davranış və təfəkkür tərzinin səciyyəvi cəhətləri ilə xarakterizə olunur. Bir sıra müəlliflər hesab edirlər ki, həyat tərzi cəmiyyətin, sosial və etnik birliklərin, kollektivlərin və ayrılıqda hər bir şəxsin müəyyən ictimai-iqtisadi formasiya çərçivəsində, təbii-coğrafi, sosial-iqtisadi, siyasi, mənəvi-əxlaqi şəraitlə vəhdətdə götürülən həyat fəaliyyəti formalarının məcmusu, onların həyat fəaliyyəti üsuludur. Həyat tərzi əlamət və xüsusiyyətlərinə, forma və üsullarına görə məkanca fərqlənir. İslam dünyasında ilk dəfə milli-demokratik dövlət qurulmuş Azərbaycanda fəlsəfi ideya, yeni düşüncə və həyat tərzi məsələsi yeni ideologiya axtarışları ilə əlaqəli olsa da müəyyən nisbi müstəqilliyə və məxsusi ənənəyə malikdir [35, 8]. Bu baxımdan kənd həyat tərzi ilə şəhər həyat tərzi nisbətən aydın seçilir. Müasir dövrdə şəhərlərin sürətli inkişafı və dünya istehsalında müstəsna yeri, insanların daha çox şəhər məkanına can atması ümumi və spesifik xüsusiyyətləri ilə birlikdə şəhər həyat tərzinin formalaşmasına və geniş yayılmasına səbəb olmuşdur. Şəhər həyat tərzi xüsusi sosial-iqtisadi və ekoloji mühit kimi şəhərin təsiri altında formalaşır və inkişaf edir. O, sistem kimi şəhərin funksiyasıdır və onun аупса elementlərindən törəmir. Şəhər həyat tərzinin təşəkkülü və genişlənməsi cəmiyyətin urbanizasiya prosesinin vacib tərəfidir. Urbanizasiya yeni mühitdə yaşayan və fəaliyyət göstərən insanların arasında spesifik münasibətlər sistemi - «şəhər münasibətlori»ni törədir. Bu isə öz növbəsində fəaliyyət üsullarına, mədəniyyətə təsir edir, şəhər mədəniyyəti formasında onun inkişafına təkan verir. Şəhər həyat tərzi ilk növbədə böyük şəhərlərdə formalaşır. Bu baxımdan Bakı şəhərinin rolu danılmazdır. Ölkənin paytaxtı vo ən böyük şəhəri kimi son yüzillikdə Bakınıtt bütün regiona ictimai-siyasi təsiri ilə yanaşı, həm də iqtisadi və mədəni təsiri aydın izlənir. Məhz bu təsirin nəticəsi olmuşdur ki, uzun müddət şəhər həyat tərzini yalnız - 3 1 -
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|