25
proseslərinin canlandırılmasında və toxuma terapiyasında tətbiq edilir. Bu maddələr orqanizmin
özünün müdafiə qabiliyyətini artırır, maddələr mübadiləsini yaxĢılaĢdırır, canlı orqanizmin bütün
həyati proseslərinin fəaliyyətinə müsbət təsir göstərərək, xəstənin tez sağalmasına zəmin yaradır.
Əzvayın ampulalarda buraxılan standartlaĢdırılmıĢ və sterilizə edilmiĢ sulu ekstraktından göz
xəstəliklərində (konyuktivitlərdə, piqment rinitində, göz sinirinin atrofiyasında (qlaukomada),
traxomada, billurun bulanmasında, blefaritdə , buynuz təbəqəsinin iltihabında, iritin müalicəsində
və s. geniĢ istifadə edilir.
Əzvayın təzə və qurudulmuĢ yarpaqlarından alınan Ģirədən məlhəm formasında rentgen və
Ģüa terapiyasında törənən yanıqlara və dermatitlərə qarĢı istifadə edilir. Emulsiyası II və III dərəcəli
yanıqların müalicəsində iĢlədilir. Əzvayın təzə Ģirəsindən gec sağalan yaraların və trofik xoraların
müalicəsində yarasağaldıcı dərman kimi istifadə edilir. Bundan baĢqa təzə Ģirədən qastritlərdə və
kolitlərdə də istifadə olunur. Əzvayın dəmirlə zəngin Ģərbəti qanazlığında iĢlədilirdi.
Preparatlarından isə iĢtahaçıcı, həzm sisteminin nizama salınmasında, ödqovucu, iĢlədici, güclü
tonusartırıcı, soyuqdəymə, yarasağaldıcı, bakterisid və s. xəstəliklərin müalicəsində geniĢ istifadə
edilir. Bundan baĢqa əzvayın təzə yarpaq və Ģirəsi müxtəlif dəri xəstəliklərinin, çətin sağalan
yaraların, kəsiklərin, aybaĢının nizamlanmasında geniĢ tətbiq olunur. Yarpaqlarından alınmıĢ təzə
Ģirəni qaranlıq yeıdə saxladıqdan sonra ağ ciyər vərəminin müalicəsində iĢlədilir.
Dünyanın bir sıra xəstəxanalarında əzvay Ģirəsindən dəri vərəmində, çətin sağalan
ekzemaların, qurdeĢən və s. xəstəliklərin müalicəsində yaĢ sarğı kimi geniĢ sitifadə edilir. Əzvay
Ģirəsinin spirtdə konservləĢdirilmiĢ preparatı mədədə olan yüksək turĢuluğun azaldılmasında,
xroniki kolitdə geniĢ tətbiq edilir.
PolĢada əzvaydan hazırlanan «Aloes sicc» ekstraktından «Aloes mikstura», «Ayaks draji»
və s. preparatlardan elmi təbabətdə geniĢ istifadə edilir. Burada əzvaya «müalicə kaktusu» deyirlər.
Təəsüflər olsun ki, min bir dərdin dərmanı olan əzvay bitkisindən respublikamızın tibb aləmi
istifadə etməyi unutmuĢdur. Halbuki, müxtəlif xalqların xalq təbabətində əzvaydan müxtəlif
preparatlar hazırlanıb bir çox xəstəliklərin müalicəsində geniĢ istifadə olunur. Bunların
bir neçəsi ilə
oxucuları tanıĢ etmək istərdik.
Əzvaydan (aloyedən) müalicə preparatlarının hazırlanması.
Orqanizmin zəifləməsində, mədə-bağırsaq pozuntularında, toxumaların, maddələr
mübadiləsinin fəaliyyətini artırmaq üçün. 500 q əzvay yarpağını ət maĢınından keçirib, üzərinə
500 q bal əlavə edin, su hamamında 50-60°C temperaturda qızdırdıqdan sonra 0,5 litr təbii qırmızı
çaxır əlavə edin. AlınmıĢ qarıĢığı tünd ĢüĢə qaba doldurub ağzını möhkəm bağlayın və 5 gün soyuq
yerdə saxlayın. Məlhəmdən aĢağıdakı qaydada istifadə edin. Birinci həftə gündə 3 dəfə yeməyə bir
saat qalmıĢ 1 çay qaĢığı, ikinci həftə isə gündə 3 dəfə bir xörək qaĢığı qəbul edin.
Müalicə kursu 2-3 həftədir. Məlhəmin müalicəvi təsiri 1-2 aydan sonra özünü göstərəcəkdir.
Bu preparatları həmçinin vərəmin, daxili yaraların, qəbizliyin də müalicəsində iĢlətmək olar.
Mədə yaralarında, mədənin selikli qişası səthində əmələ gələn yaraların, kolit,
enterokolit, kəskin qəbizlik zamanı. Əzvayın 3-5 illik yarpağından alınmıĢ Ģirədən gündə 3 dəfə,
yeməyə yarım saat qalmıĢ 1 xörək qaĢığı qəbul edin. 20 dəqiqə sonra isə 1 çay qaĢığı kartof
niĢastasından götürüb, 50 ml qaynanmıĢ suyun üzərinə ehtiyatla töküb, çöküntü yox olana qədər
qarıĢdırıb birbaĢa qəbul edin. Sonra bir çay qaĢığı bal udmağı yaddan çıxarmaym. Müalicənin
sürətlə baĢa çatdırılması məqsədilə içilən niĢasta ilə yanaĢı, 50 ml kartof Ģirəsi qəbul etməyi
məsləhət görürlər.
Mədə turşuluğunun normaya salınması zamanı. Təzə hazırlanmıĢ əzvay Ģirəsindən 1
xörək qaĢığı götürüb gündə 3 dəfə yeməyə 20 dəqiqə qalmıĢ qəbul edin, 20 dəqiqə keçdikdən
sonra, 30 ml bağayarpağı Ģirəsi için.
Bundan baĢqa 2 xörək qaĢığı qurudulmuĢ bağayarpağından götürüb, 0,5 litr qaynar suya
töküb dəmləyin. Sonra süzüb gündə 3 dəfə stəkanın 1/4 hissəsi qədər qəbul edin.
İmmunitetin zəifləməsində, soyuqdəymə və zökəm zamanı. Təzə hazırlanmıĢ Ģirədən gündə
3 dəfə 1 xörək qaĢığı yeməyə 30 dəqiqə qalmıĢ qəbul edin.
Qanazlığı zamanı. Bunun üçün dəmirlə zənginləĢdirilmiĢ əzvay Ģirəsindən gündə 3 dəfə 1
çay qaĢığı 50 ml otaq temperaturunda olan qaynanmıĢ su ilə qarıĢdırıb qəbul edin.
26
Qəbizliyi müalicə etmək üçün. 1 ədəd əzvay yarpağından alınmıĢ Ģirə, 1 çay qaĢığı dazıotu,
1 xörək qaĢığı qaıa kəndəlaĢ çiçəyi, 1 çay qaĢığı adi razyana götürün. Onları qarıĢdırıb 2 stəkan
qaynar suya töküb dəmləyin. Sonra süzüb gündə 1 stəkan qəbul edin. Müalicə kursu 2-3 gündür.
Göz xəstəliyinin müalicəsində. Təzə əzvay yarpağından götürüb təmiz yuyun. Sonra əzib
Ģirəsini çıxarm və bir stəkan qaynar suya töküb 5-10 dəqiqə qaynadın. AlınmıĢ «əzvay suyu»nu
apteklərdə satılan xüsusi piyaləyə töküb gözünüzü yuyun. Yuma zamanı gözünüzdə olan ağrıya
fıkir verməyin. «Əzvay suyu» uzun müddət sağalmayan irinli yaraların müalicəsinə effektli təsir
göstərir.
Ağ ciyər varəminin müalicəsində yardımçı vasitə kimi. 500 q qurudulmuĢ və doğranmıĢ
əzvay yarpağı, 200 q qunduz, donuz və yaxud qaz piyi, təzə inək yağı, 100 q bal, 10 q kakao
götürüb, bunları yaxĢı-yaxĢı qarıĢdırın. AlınmıĢ qarıĢığı soyuducuda saxlayın. Sonra alınmıĢ
məlhəmdən bir xörək qaĢığı 50°C temperaturda qaynadılmıĢ 1 stəkan südlə qarıĢdırıb səhər tezdən
və axĢamlar yatmağa 3 saat qalmıĢ yeməkdən sonra qəbul edin.
Rus xalq təbabətində vərəm xəstəliyini müalicə etmək üçün 20 q cökə balı, 1 stəkan xırda
doğranmıĢ əzvay, 100 ml zeytun yağı, 30 q gökə çiçəyi, 2 stəkan qaynadılmıĢ su götürürlər.
Əvvəlcə balı qazana töküb əridir, üzərinə əzvay əlavə edib biĢirirlər. Sonra 2 stəkan suya tozağacı
tumurcuğunu və gökə çiçəyini töküb 2 dəqiqə qaynadırlar. Tozağacı tumurcuğunu və gökə çiçəyini
süzüb çıxarır və balın üzərinə töküb qarıĢdırırlar. QarıĢığın üzərinə zeytun yağı da əlavə edilir.
Alınan məlhəmi qaranlıqda saxlayır və gündə 3 dəfə bir xörək qaĢığı qəbul edirlər.
Barmaq və dırnaqlarda əmələ gələn dolama və buynuzlaşma prosesini aradan qaldırmaq
üçün. 1 xörək qaĢığı əzvay Ģirəsi, 50 q tozağacı qatranı və yaxud sidr yağı götürün. Sonra onları
yaxĢı qarıĢdırın. AlınmıĢ emulsiyanı 50°C temperaturda qızdırıb, 100 q həll olunmuĢ mumun
üzərinə əlavə edib qarıĢdırın və süzüb ĢüĢə qablara doldurub soyuducuda saxlayın. AlınmıĢ
məlhəmdən (mazdan) gündə 3-4 dəfə ĢiĢmiĢ barmaq və dırnaqların üzərinə sürtün.
Burun nahiyəsində əmələ gələn yaraların müalicəsində. Əzvay Ģirəsindən gündə 3 dəfə,
hər dəfə də 5-8 damcı burun nahiyəsinə damızdırın.
Əzvaydan bir neçə müalicəvi əhəmiyyətə malik balzamlar da hazırlanır.
Diqqət! Bətnində 6-7 aylıq uĢaq gəzdirən hamilə qadınlara, kəskin qanaxmalara və
bağırsağın çıxıntı xəstəliyi (babasil) olduqda əzvay qəbul etməyi məsləhət görmürlər. Çünki o,
uĢağın vaxtından qabaq doğulmasına, daxili qanaxmaların sürətlənməsinə (artmasına) və kəskin
qan itkisinə səbəb ola bilər.
Əzvay yarpağının tərkibində antraqlikozid xüsusiyyətli alonin, aloye emodin, arabinoz,
izobarbolin rabairberon (izoramnetin) və s. boyaq maddələri aĢkar edilmiĢdir.
Əzvaydan hazırlanan məmulatlar dünya bazarında satılan zaman həmin məhsulların adları
bitkinin bitdiyi ərazilərin adları ilə adlandırılır. Məsələn, Cənubi Afıikada bitən Kap-aloye, Cənubi-
ġərqi Afrikada bitən Uqanda-aloye, ġərqi Afrika və Ərəbistan yarımadasında bitən Sokotra-aloye,
Antil adalarında və Venesuelada bitən isə Kyurasao-aloye və s. adlandırılır.
Avitaminoz, asteniya, qrip və göz zəifliyi zamanı. Təzə əzvay yapağmdan alınmıĢ 150 q
əzvay Ģirəsi, 250 q may balı, 350 q qıımızı Ģərab (yaxĢı olar kaqor) götürün. Əzvay Ģirəsini 3-5 illik
bitkidən hazırlamaq lazımdır. 3 gün suvarılmayan əzvay yarpaqları təmiz yuyulur, doğranılır və
onlardan Ģirə alınır. Sonra götürülən xammalları bir-birilə qarıĢdırıb, 4-5 gün sərin zirzəmidə və
yaxud soyuducuda 4-8°C temperaturda, qaranlıq yerdə saxlayın. Aldığınız məlhəmdən gündə 3
dəfə, yeməyə yarım saat qalmıĢ qəbul edin.
Qadın sonsuzluğunda. Bunun üçün bitkinin orta dərəcədə inkiĢaf etmiĢ yarpaqlarından
kəsib götürün. Sonra onları xırda doğrayıb 250-300 ml suya töküb 5 dəqiqə biĢirin. Ekstraktı
soyudub süzün. AlınmıĢ dəmləmədən
az miqdarda, 1- 2 gün ərzində qəbul edin.
BaĢqa bir üsulla isə əzvay Ģirəsini buxarlandırıb tozunu alın. Sonra aldığınız tozdan bir çay
qaĢığı götürüb 1 stəkan Ģərabın üzərinə töküb bütün gecəni dəmə qoyun. Aldığınız çaxır qarıĢıqlı
əzvaydan stəkanın 1/6 hissəsi qədər götürüb yeməyə yarım saat qalmıĢ qəbul edin.
Bronxitin müalicəsində. 25-30 q dazıotunu doğıayıb, narın toz halına salın və 250-300 ml
əzvay Ģirəsinə qarıĢdırın. AlınmıĢ qarıĢığı kiçik həcmli butılkaya doldurub, içərisi isti su ilə dolu
qazanda dəm almağa qoyun. 2-3 saat keçdikdən sonra qabdakı suyu təzələyin. Əməliyyatı 3 dəfə