Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

261 
 
xorasının, hiperasid qastritin müalicəsində çobanyastığı dəmləməsi 1 xörək qaĢığı olmaqla gündə 5-
6 dəfə yeməkdən əvvəl təyin edilir. 
Alman alimi R.F.Veiss (R.F.Veiss, 1974) mədə və onikibarmaq bağırsaq xorasını «silindrik 
müalicə»  üsulu  ilə  müalicə  etməyi  təklif  edir.  Bu  üsula  görə,  gündə  3  dəfə  yeməkdən  15  dəqiqə 
əvvəl çobanyastığı dəmləməsi 200 ml miqdarında içilir. Xəstə dəmləməni içdikdən sonra 5-10 dəq 
müddətində  bədənin  3  tərəfı  (sol  böyür,  arxa,  sağ  böyür)  üstə  növbə  ilə  uzanmalıdır  ki,  dəmləmə 
mədənin  selikli  qiĢasını  hər  tərəfdən  islatsın,  ağrı  hissini  aradan  qaldırsın,  zədələnmiĢ  yerləri 
dezinfeksiya etsin. Bu üsulla müalicə 1-2 ay davam etdirilməlidir. 
Kəskin  və  xroniki  qastritləri,  mədə  və  onikibarmaq  bağırsaq  xorasını,  kolitlər  və 
enterokolitləri,  müalicə  edərkən,  çobanyastığını  gülümbahar  və  boymadərən  çiçəkləri  ilə 
qarıĢdırdıqda  daha  yaxĢı  nəticələr əldə  edilir.  Bu  zaman  xəstələrdə ağrı  hissi,  gəyirmə,  meteorizm 
aradan qalxır, öd ifrazı güclənir, iĢtah artır, xəstələrin əhvalı yaxĢılaĢır. 
Mədə  xəstəlikləri  zamanı  çobanyastığını  dazıotu,  boymadərən  və  cökə  çiçəkləri,  nanə 
yarpaqları,  kətan  toxumları,  yaxud  bağayarpağı  toxumları  seliyi  ilə  birgə  qarıĢığı  çox  vaxt  yaxĢı 
nəticə verir. 
Çobanyastığı preparatları qara ciyər və öd yolları xəstəlikləri, sarılıq zamanı öd axarlarının 
spazmasını  aradan  qaldırır,  öd  axınını  gücləndirir,  iltihabı  azaldır.  Sarılıq  xəstəliyi  zamanı  xalq 
arasında  deyilir  ki,  tezliklə  «xəstə  ödü»  qovmaq,  bağırsaqlara  sağlam  ödün  axmını  təmin  etmək 
lazımdır.  Bunun  üçün  çobanyastığının  solmazçiçəyi  ilə  bərabər  miqdarda  götürülmüĢ  qarıĢığından 
hazırlanmıĢ çaydan gündə 1-2 stəkan içmək lazımdır. 
Bağırsaqların  spazması,  meteorizm  zamanı  çobanyastığı  dəmləməsi  2-3  xörək  qaĢığı 
olmaqla gündə 3-4 dəfə içilir. Bu məqsəd üçün çobanyastığının digər bitkilərlə qarıĢığı daha effektli 
təsir  göstərir.  Bunun  üçün  çobanyastığı  çiçəkləri,  piĢikotu  kökümsovları,  nanə  yarpaqları,  cirə  və 
razyana  toxumları  ilə  bərabər  miqdarda  qarıĢdırılır.  Həmin  qarıĢıqdan  1  xörək  qaĢığı  götürülür,  1 
stəkan  qaynar  suda  30-40  dəqiqə  ərzində  adi  çay  kimi  dəmlənir,  30  dəqiqə  saxlanır,  süzülür  və 
alınmıĢ dəmləmə yarım stəkan olmaqla gündə 2 dəfə (səhər və axĢam) qəbul edilir. 
Tərkibində çobanyastığı çiçəkləri olan digər bitki qarıĢığı qazqovucu vasitə kimi daha geniĢ 
istifadə edilir. Həmin qarıĢığın tərkibinə 6 hissə çobanyastığı çiçəkləri, 4 hissə piĢikotu kökümsovu, 
1  hissə  cirə toxumu  daxildir.  Dəmləmə  hazırlamaq  üçün  1  xörək  qaĢığı  qarıĢığın  üzərinə  1  stəkan 
qaynar su tökülür, 30 dəqiqə isti yerdə saxlanılır, süzülür və yarım stəkan olmaqla səhər və axĢam 
qəbul edilir. 
Fransada  çobanyastığının  gövdəsindən  hazırlanan ekstraktdan  həzm  pozuntularında,  kəskin 
yorğunluqlarda, fiziki gərginliklərin aradan qaldırılmasında, PolĢada iĢtahanın artırılmasında, mədə-
bağırsaq xəstəliklərinin, eyni zamanda kəskin ağrıların aradan qaldırılmasında, xüsusən qadınlarda 
aybaĢının normal hala salınmasında istifadə olunur. 
Dərman  bitkilərinin  mükəmməl  bilicilərindən  A.D.Turova,  E.N.Sapojnikova  meteorizm 
əleyhinə  aĢağıdakı  bitki  qarıĢığını  təklif  edirlər.  Çobanyastığı  çiçəkləri,  razyana  toxumları, 
hərəsindən  10  q,  gülxətmi,  biyan  kökləri  və  nanə  yarpaqları  hərəsindən  20  q  miqdarında  
qarıĢdırılır.  2  xörək  qaĢığı  qarıĢığı  2  stəkan  qaynar  su  ilə  dəmləyib,  yarım  stəkan  olmaqla  gün 
ərzində 4 dəfə qəbul edilir. 
Hemorroidal  (babasil)  düyünlərin  iltihabı,  paraproktitlər  zamanı  çobanyastığı  biĢirməsinin 
(6,0:200,0)  üzərinə  1  xörək  qaĢığı  bitki  yağı  (zeytun,  qarğıdalı  yaxud  günəbaxan)  əlavə  edir, 
təmizləyici emulsion imalə edilir. Hemorroidal ĢiĢlərin, düz bağırsaq abseslərinin (irinliyin) üzərinə 
çobanyastığı dəmləməsinin isti kompresini qoymaq məsləhətdir. 
Kolitlər,  proktitlər,  paraproktitlər,  babasil,  prostat  vəzinin  iltihabı  zamanı  çobanyastığı 
çiçəklərinin  biĢirməsi,  yaxud  onun  gülümbahar  və  boymadərən  bitkiləri  ilə  qarıĢığı  müalicəvi 
mikroimalə (30-50 ml) Ģəklində təyin edilir. 
Antiiltihab,  dezinfeksiyaedici,  ağrıkəsici,  dezodaredici  bir  vasitə  kimi  çobanyastığı 
dəmləməsindən  stomatitlər,  gingivitlər,  tonzillitlər,  laringitlər,  faringitlər,  ağız  boĢluğu  selikli 
qiĢasının göbələk xəstəliyi zamanı, ağızdan pis iy gəldikdə istifadə edilir. Bu zaman ağız boĢluğu, 
boğaz  gündə  4-5  dəfə  qarqara  edilir.  Qarqara  üçün  çobanyastığının  cökə  çiçəkləri  ilə  bərabər 
miqdarda götürülmüĢ qarıĢığından hazırlanmıĢ dəmləmə istifadə edilir. 

---

262 
 
Soyuqdəymələr  zamanı  tərlədici  vasitə  kimi  çobanyastığı  dəmləməsi  1  stəkan  miqdarında 
isti halda qəbul edilir. 
UĢaqlarda  soyuqdəymələrdən  sonra  yaranmıĢ  irinli  qulaq  xəstəliklərinin  müalicəsi  zamanı 
aptekdən  alınmıĢ  3%-li  hidrogen-peroksid  məhlulunun  çobanyastığı  dəmləməsi  ilə  eyni  miqdarda 
götürülmüĢ  qarıĢığı  istifadə  edilir.  Xəstə  qulaq  həmin  qarıĢıq  ilə  gündə  3-4  dəfə  yuyulur.  Qulaq 
yuyulduqdan  sonra  pambıq  tamponla  tıxanır.  Bronxial  astma  zamanı  yüngül  sakitləĢdirici  və 
spazma  əleyhinə  bir  vasitə  kimi  tutmaların  («pristup»ların)  qarĢısını  almaq  məqsədi  ilə  xəstələrə 
gecə stəkanın 1/3 hissəsi qədər isti dəmləmə verilir. 
Bronxial  astma,  ağ  ciyərlərin  və  bronxların  iltihabı,  qrip  və  digər  kəskin  respirator 
xəstəliklər zamanı çobanyastığı dəmləməsinin həm də inqalyasiyası təyin edilir. 
Burun  boĢluğu  selikli  qiĢasının  iltihabı  (rinit,  zökəm)  zamanı  çobanyastığı  dəmləməsindən 
boĢluqların  yuyulması  üçün  istifadə  edilir.  Dəmləmə  həm  də  burun  içi  furunkullar,  ekzemalar 
zamanı  isti  tamponlar  Ģəklində  tətbiq  edilir.  Rinit  zamanı  əzilmiĢ  çobanyastığı  çiçəkləri  burun 
boĢluqlarına yeridildikdə faydalı olur. 
Yuxusuzluq  zamanı  yatmazdan  30  dəqiqə  əvvəl  içilmiĢ  1  stəkan  çobanyastığı  dəmləməsi 
dərin yuxuya getməni təmin edir. 
Podaqra  xəstəliyinin  kəskinləĢməsi,  oynaqların  iltihabı  zamanı  çobanyastığı  çiçəklərinin 
biĢirməsinin  (20  q  1  litr  suda)  ümumi  və  yerli  vannası  tətbiq  edilir.  Həmçinin  ağrıyan  nahiyələrə 
çoxqatlı  tənziflə  islatma  («primoçka»)  yaxud  kompres  qoyulur.  Bunun  üçün  tənzif  çobanyastığı 
biĢirməsində  isladılır  və  oynaqların  üzərinə  qoyulur.  Bundan  əlavə,  oynaqlara  və podaqra  mənĢəli 
ĢiĢlərə  içərisinə  isti  çobanyastığı  çiçəkləri  yerləĢdirilmiĢ  torbalar  qoyulur,  üstü  polietilen,  yaxud 
perqament kağızı ilə örtülür və yun parça ilə 1-2 saat müddətinə bağlanır. 
Əllərdəki  və  ayaqlardakı  podaqralı  ĢiĢlərin  müalicəsində  çobanyastığı  biĢirməsi  və  xörək 
duzu  qarıĢığı  istifadə  edilir.  QarıĢığı  hazırlamaq  üçün  200  q  çiçəyin  üzərinə  10  litr  su  tökülür,  5 
dəqiqə  müddətində  vam  od  üzərində  qaynadılır  və  onun  üstünə  200  q  duz  əlavə  edilir.  Əllərə  və 
ayaqlara isti vanna qəbul edılir. 
Xalq  təbabətində  revmatizm  mənĢəli  iltihablar,  podaqra,  nevralgiyalar,  miozitlər  zamanı 
çobanyastığının  gəndalaĢ  çiçəkləri  ilə  qarıĢığından  istifadə  edilir.  Bunun  üçün  bərabər  miqdarda 
götürülmüĢ  çiçəklər  parça  torbaya  doldurulur,  içərisində  cüzi  miqdarda  qaynar  su  olan  qaba 
yerləĢdirilir və qızdırılır. Qabda o qədər su olmalıdır ki, çiçəklər islansın və qabın dibində də cüzi 
su qalsın ki, torba və çiçəklər yanmasınlar. 10-15 dəqiqədən sonra isti torba ağrılı yerlərə qoyulur 
və qalın parça ilə bağlanılır. Bu vasitə ilə furunkulu, diĢ dibi ĢiĢləri («flüs»), diĢ, bel, baĢ ağrılarını 
müalicə etmək olar. 
Xalq təbabətində qıcolma, miqren zamanı çobanyastığı çiçəklərinin tozu 0,2 q miqdarında, 
gündə 3-4 dəfə yeməkdən 2-3 saat sonra qəbul edilir. 
Çobanyastığı  çiçəklərinin  dəmləməsindən  irinli  yaraların,  xoraların  yuyulmasında,  göz 
xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. 
Gözdə itdirsəyi xəstəliyi (göz qapaqlarındakı tər və piy vəzilərinin iltihabı) zamanı qapaqlar 
qızarır,  ĢiĢir  və  2-3  gündən  sonra  ĢiĢginlik  irinli  kisəciklə  əvəz  olunur.  Ġrinləmənin  yaranmasının 
qarĢısını  almaq  üçün  göz  üzərinə  çobanyastığı  dəmləməsində  isladılmıĢ  pambıq  tampon  qoymaq 
məsləhət görülür. 
Müxtəlif  qadın  xəstəliklərinin  (ağrılı  aybaĢılar,  aybaĢıların  gecikməsi,  uĢaqlıqdan 
qanaxmalar,  uĢaqhq  boynunun  eroziyası,  kolitlər,  vağinitlər  və  s.)  müalicəsində  çobanyastığı 
dəmləməsi  həm  daxilə  qəbul  edilir,  həm  də  cinsiyyət  orqanlar  Ģırınqa  («sprintovka»)  edilir. 
AybaĢıların  gecikməsi  zamanı  çobanyastığı  çiçəklərinin  (40  q),  nanə  yarpaqlarının  (40  q)  və 
piĢikotu  kökümsovlarının  (30  q)  qarıĢığından  hazırlanmıĢ  dəmləmə  tətbiq  edilir.  1  xörək  qaĢığı 
qarıĢıq  1  stəkan  qaynar  su  ilə  dəmlənir,  30  dəqiqə  isti  yerdə  saxlanılır  və  isti  halda  yarım  stəkan 
olmaqla səhər və axĢam içilir. 
Tibbi  ədəbiyyatlarda  çobanyastığının  allergik  xəstəliklərin,  xüsusən  uĢaqlarda  diatezlərin, 
müxtəlif  dəri  səpkilərinin  müalicəsində  müvəffəqiyyətlə  istifadə  edilməsi  barədə  məlumat  vardır. 
Bunun  üçün  çobanyastığı  dəmləməsinin  vannası  tətbiq  edilir,  yaxud  dərinin  zədələnmiĢ  yerlərinə 
kompres qoyulur. Dəri zədələnmələri bütün bədəndə olduqda iri vanna isti su ilə doldurulur, üzərinə 

---