Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

61 
 
Maqnit seli zamanı əhval-ruhiyyəniıı yaxşılasdırılması. Çuğunduru sıxıb Ģirəsini çıxardın. 
Stəkanın  1/2  hissəsi  qədər  götürüb,  üzərinə  stəkanın  yarısı  qədər  bal  əlavə  edib  üstünü  bir  neçə 
qatdan  ibarət  tənziflə  və  yaxud  parça  ilə  örtüb  soyuducuda  3  saat  saxlayın.  Sonra  soyuducudan 
götürüb gündə 3 dəfə 1 xörək qaĢığı yeməyə 30 dəqiqə qalmıĢ qəbul edin. 
Bağırsaqların  normal  işləməməsi,  qəbizlik,  böyrək  və  qara  ciyər  xəstəliklərində.  Orta 
böyüklükdə çuğunduru biĢirib, iri deĢikli sürtgəcdən keçirib, üzərinə 2 xörək qaĢığı bitki yağı əlavə 
edib acqarına yeyin. 
Qan  azlığında  və  hemoqlobinin  asağı  düşməsi  zamanı.  Stəkanın  3/4  hissəsi  qədər 
çuğundur,  kök,  turp  Ģirəsindən  ĢüĢə  bankanı  və  yaxud  gildən  düzəldilmiĢ  güvəci  ağzına  qədər 
doldurun  və  xəmirlə  örtüb  80-100  dərəcə  temperaturda  olan  duxovkanın  içərisinə  qoyub  3  saat 
qızdırın.  Sonra  götürüb  əvvəlcədən  sterilizə  edilmiĢ  butılkaya  doldurub  qapaqla  bağlayın  və 
soyuducuya qoyun. Sonra gündə 3 dəfə 1 xörək qaĢığı qəbul edin. 
Uzun  müddət  sağalmayan  yara  və  döyənəklərin  müalicəsində.  Sürtgəcdən  keçirilmiĢ 
çuğunduru isidin və gündə 2-3 dəfə təpitmə formasında zədələnmiĢ nahiyələrə qoyun. 
Dəri  xəstəliklərində  və  səpgilərin  müalicəsində.  Dərinin  zədələnmiĢ  nahiyələrinə  xırda 
doğranmıĢ çuğundur yarpağını kompres Ģəklində qoymaq məsləhət görürlür. 
Əl və ayaq nahiyələrində haş verən şişlərin müalicəsində. 
TəmizlənmiĢ kartof və çuğunduru süzgəcdən keçirib 1:1 nisbətində 
götürüb, hər 20 dəqiqədən bir kompres edin. 
Halsızlığın  və  gücsüzlüyün  aradan  qaldırılmasında. 
Çuğunduru iri deĢikli süzgəcdən keçirib alınan kültəni ağzı iri ĢüĢə 
butılkaya  doldurub  üzərinə  araq  əlavə  edin,  12  gün  isti  yerdə 
saxlayıb  süzün.  Sonra  aldığınız  cövhərdən  gündə  3  dəfə 
yeməkqabağı qəbul edin. 
Qulaq  ağrılarında.  Orta  böyüklükdə  1  ədəd  çiy  çuğundur 
götürüb deĢiyi kiçik olan sürtgəcdən keçirib, üzərinə 1 stəkan su, 1 
xörək  qaĢığı  bal  əlavə  edib,  vam  odda  15  dəqiqə  qaynadın  və 
götürüb  azca  soyudun.  Aldığınız  kütləni  parçaya  yaxıb  üzərini  tənziflə  örtün,  ağrıyan  qulağın 
üzərinə qoyub, yun və ya isti Ģalla bağlayın. Əməliyyat müddəti 20 dəqiqədir. 
Damar genişlənmələri zamanı. Baldırınıza təzə gicitkəndan düzəldilmiĢ süpürgə ilə bir neçə 
dəfə  astaca  vurduqdan  sonra,  təzə  dərilmiĢ  çuğundur  yarpaqlarına  bal  sürtüb  xəstə  nahiyələrinizə 
qoyub bağlayın və kompresi bütün gecəni saxlayın. Səhər tezdən açıb ilıq su ilə yuyub təmizləyin. 
Əməliyyatı bir neçə dəfə təkrar edin. 
Kəskin öskürək zamanı. Səhər tezdən çuğundurun  qabığını soyub, təmizləyin. Sonra özək 
hissəsini  bıçaqla  oyub  çıxarın.  Elə  ki,  Ģirəsi  çıxdı,  isti  duxovkaya  qoyub  qatı  sirop  alınana  qədər 
saxlayın. Aldığınız qatı siropu bütün günü qəbul edin. 
Fibromaların  və  kistaların  aradan  qaldırılmasında.  Xırda  deĢikli  sürtgəcdən  keçirilmiĢ 
çuğundurdan 3 xörək qaĢığı götürüb üstünə 1 xörək qaĢığı may balı əlavə edib qarıĢdırın. Aldığınız 
qarıĢıqdan 1 xörək qaĢığı götürərək kələm  yarpağının üzərinə sürtün, döĢ nahiyənizə qoyub bütün 
gecəni  saxlayın.  Müalicə  kursunu  döĢ  nahiyənizdə  olan  ĢiĢlərin  sorulub  cəkilməsinə  qədər  davam 
etdirin. Müalicə kursu 1 həftədir, 1 həftə istirahət verməklə əməliyyatı davam etdirin. 
Öd  kisəsində  olan  daşların  kənar  edilməsində.  3  ədəd  iri  çuğunduru  doğrayıb  üzərinə  2 
stəkan  su  əlavə  edib,  zəif  odun  üzərinə  qoyun  və  maye  yarıya  qədər  buxarlanana  kimi  saxlayın. 
Sonra  aldığınız  dəmləmədən  gündə  3  dəfə  stəkanın  1/4  hissəsi  qədər  yemək  qabağı  qəbul  edin. 
Müalicə kursunu 3 həftə davam etdirin. Müalicə kursunu ildə 4-5 dəfə təkrar edin. 
Diqqət!  Çugunduru  çiy  halda  yedikdə  ola  bilsin  ki,  udlaq,  həzm  yollarında,  mədədə 
yandırıcı  hallar  müĢahidə  edilsin.  Ona  görə  də  təzə  çuğundur  Ģirəsini  içmək  məsləhət  görülmür. 
Təzə Ģirəni 2-3 saat saxlayıb içməyi məsləhət görürlər. Həmçinin bir dəfəyə 1 ədəd biĢmiĢ və yaxud 
ondan  artıq  çuğundur  yeməyi  məsləhət  görmürlər.  Ona  görə  ki,  mədə  və  bağırsaqlarda  qıcqırma 
yarana bilər. 
Çuğundurdan zərif qida məhsullarının hazırlanması. ĠĢinin ustası olan aĢbaz çuğundurdan 
100 növdən artıq qida məhsulu hazırlamağın mümkün olduğunu qeyd edir. 

---

62 
 
Çuğundıırdan «Yay» kürüsünün hazırlanması. 2 ədəd orta böyüklükdə çuğundur, 2 ədəd 
turĢuya  qoyulmuĢ  xiyar,  2  diĢ  sarımsaq,  1  ədəd  çox  da  böyük  olmayan  soğan,  2  xörək  qaĢığı 
smetan, bitki yağı, sirkə, zövqünüzə görə duz, istiot götürün. 
Çuğunduru  qabıgı  ilə  birlikdə  biĢirib  təınizləyin.  Xiyarın  içərisindən  toxumunu  təmizləyib 
xırda  hissələrə  salın.  Halqavi  doğranmıĢ  soğanı  azca  bitki  yağında  qızardın.  Bütün  tərəvəzləri  ət 
maĢınından keçirib, üzərinə xırda doğranmıĢ  sarımsaq, duz, istiot, xama və yaxud bitki yağı  əlavə 
edib süfrəyə verin. 
Çuğundurdan  ətsiz  ləzzətli  xörəyin  hazırlanması.  3  ədəd  orta  böyüklükdə  çuğundur,  2 
xörək qaĢığı kərə yağı, 1 stəkan xama, 1 ədəd yumurta, 2 xörək qaĢığı sürtgəcdən keçirilmiĢ pendir, 
un, doğranmıĢ Ģüyüd və cəfəri götürün. Çuğunduru pörtlədib və yaxud dairəvi doğrayıb, hər tərəfini 
unlayın və yağda qızardın. Sonra üzərinə xama, yumurta, göyərti əlavə edin. Piroq formalı kütlənin 
üzərinə yağ sürtüb, un, xama, pendir səpib sobaya qoyub kirĢan rəngi alana qədər saxlayın. 
Çuğundurdan  salatın  hazırlanması.  500  q  çuğundurun  gövdə  və  yarpağından,  1  ədəd 
soğan,  3  xörək  qaĢığı  bitki  yağı,  1  ədəd  limon  Ģirəsi,  çay  qaĢığının  1/4  hissəsi  qədər  Ģəkər  tozu, 
zövqünüzə  görə  duz  götürün.  Çuğundurun  gövdə  və  yarpaqlarını  soyuq  suda  yuyub,  doğrayıb  bir 
neçə  dəqiqə  az  faizli  duz  məhluluna  töküb  bir  az  yumĢaltdıqdan  sonra  pörtlədilmiĢ  gövdə  və 
yarpaqları  süzgəcə  boĢaldıb  üzərindən  su  keçirib  soyudun.  Sonra  üzərinə  duz,  Ģəkər  tozu,  nazik 
doğranmıĢ turp və soğan, bitki yağı və limon Ģirəsi əlavə edib süfrəyə verin. 
Çuğundıırdan  cavanlaşdırıcı  içkinin  hazırlanması.  3  stəkan  çuğundur  Ģirəsi,  3/4  stəkan 
alma Ģirəsi, 2 çay qaĢığı doğranmıĢ yaĢıl cəfəri və Ģüyüd, 4 ədəd qoz, 4 çay qaĢığı xama, zövqünüzə 
görə  duz  götürün.  Çuğundur  Ģirəsinin  üzərinə  alma  Ģirəsi  əlavə  edin.  Sonra  üzərinə  göyərti,  duz 
əlavə edib qarıĢdırın. TəmizlənmiĢ qozu qəhvəüyüdəndən keçirin. Aldığınız içkini 4 stəkana bölüb 
üzərinə 1 çay qaĢığı xama, əzilmiĢ qoz səpib süfrəyə verin.  
 
Ġspanaq (mədənin süpürgəsi) – Spinacia L. 
 
Dünya florasının tərkibində Ġspanaq cinsinin 3 növünə təsadüf edilir. Bunlardan dördçiçəkli 
ispanaq – Spinacia tetrandra Stev., Türkmənistan ispanağı – S. turkestanica Ġljin, becərilən Bostan 
ispanağı – S. oleracea L. göstərmək olar. Ġspanaq cinsinin növlərinə Yer kürəsinin hər yerində rast 
gəlmək olar. Bu növlərin əksəriyyəti ot, nadir hallarda kolcuq və çox da böyük 
olmayan ağac formasındadır.  
Praktiki  olaraq  bütün  dünya  xalqlarının  mətbəxlərində  ispanaqdan 
hazırlanan  xörək  növlərinin  reseptlərinə  rast  gəlmək  olar.  Ġspanağı  italyanlar 
çox  xoĢladıqlarına  görə  bitkidən  100-dən  artıq  xörək  hazırlamaq  üsulları 
iĢləyib  həyata  keçirmiĢlər.  Ġtanlyanlardan  fərqli  olaraq  ispanaqdan  hazırlanan 
xörəkləri  çox  sevən  Yaponiya,  Fransız  xalqlarıdır.  Fransızlar  ispanağı 
«tərəvəzlərin  Ģahı»  adlandırırlar.  Rusiyaya  ispanaq  çariça  Anna  Ġvanovna 
dövründə gəlib çıxmıĢdır. Ruslar ispanağı «Allah tərəvəzi» adlandırmıĢlar. 
Hal-hazırda ispanaq  yenə də insanlar üçün ən əlveriĢli tərəvəz btkilərindən biri hesab edilir. 
Bostan ispanağı (mədənin süpürgəsi) – S. oleracea L. Ġspanaq tərkibində çoxlu miqdarda 
mineral  maddələr  və  vitamin  qrupu  saxlamaqla  baĢqa  tərəvəz  növlərindən  fərqlənir.  Bitkinin 
tərkibindən  çoxlu  kalium,  kalsium,  maqnezium,  dəmir  və 
vitamin E, xüsusən də C və karotin vitaminləri aĢkar edilmiĢdir. 
Ġspanaq  -  yaxĢı  bioflavonoid  mənbəyi  hesab  edilir.  Ġspanaq 
mədə-bağrsaq  sistemində  uzun  müddət  yığılıb  qalmıĢ  Ģlakları 
orqanizmdən məharətlə çıxarır. Buna görə də fransızlar ispanağı 
«mədənin  süpürgəsi»  adlandırırlar.  Ġspanaq  diĢ  və  diĢ  ətinin 
normal  fəaliyyətinə  müsbət  təsir  edir.  DiĢi  uzun  müddət 
cürüməkdən  qoruyur.  Həkimlər  qeyd  edirlər  ki,  ispanaq 
xərçəngin  və  qan  azlığının  baĢ  verməsinin  qarĢısını  almaq  qabiliyyətinə  malik  tərəvəzlərdən 
birincisi hesab edilir. Ġspanaq bütün insanların uzun müddət sağlam və gümrah yaĢamlarına böyük 
köməklik göstərir. Ġspanaq ağır xəstəliklərdən yenicə sağalıb duran insanlar üçün daha faydalı hesab 

---