81
əmələ gətirir ki, bunun da hesabına il ərzində 3-4 dəfə məhsul götürmək mümkündür. Hər m
2
sahədən 2,5-3,0 kq məhsul əldə edilir. Ağ turpun tərkibi çox qiymətli maddələrlə zəngindir. Belə ki,
7-8% karbohidratlar, 2-6% Ģəkərlər, 1,5- 2,5% zülal, 0,2% yağ, 1,5% sellüloza, 1% kül elementləri,
qırmızı turpda uyğun olaraq 4-5% karbohidratlar, 1-4% Ģəkər, 1,0-1,3% yağ, 0,8% sellüloza və s.
aĢkar edilmiĢdir. Bundan baĢqa ağ turpun tərkibində 65 mq%-ə qədər C vitamini, 0,03% A
(provitamini), 0,03% B, 0,02% B
2
, 0,1% PP vitamini, qırmızı turpda isə uyğun olaraq 11-14 mq%
C, 0,06% A, 0,03-13 B, 0,02% B
2
, 0,1% PP vitamini tapılmıĢdır. Ağ və qırmızı turpun tərkibində
yuxarıda göstərilən qiymətli maddələrlə yanaĢı əvəzedilməz amin turĢularından lizin, sistein,
metionin, mineral duzlardan kalium, kalsium, fosfor, dəmir, xlor, yod, brom, fıtonsidli
birləĢmələrdən metilmerkaptan, qlükozidlərdən allil-xardal yağı, lizosim, simiqrin, həmçinin kristal
formalı rifanol, xolin, adenin, arginin, oriqonellin, diastaza, qlyukozidaza, oksidaza, katalaza
fermentləri, lizosin və s. aĢkar edilmiĢdir. Qara turp tərkibindəki kaliumun (1199 mq%) miqdarına
görə tərəvəz bitkilərinin içərisində birinci yeri tutur. Turpun tərkibində müxtəlif zəngin mürəkkəb
kompleks kimyəvi birləĢmələrin olması ondan müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində geniĢ istifadə
edilməsinə imkan verir. Qara turpdan hazırlanan preparatlardan bakterisid, bəlğəmgətirici,
spazmatik, ödqovucu, sidikqovucu, həzm yaxĢılaĢdırıcı, tərkibindəki qaba selüloza maddəsinə görə
bağırsaqların iĢlərini nizamlayır,
vərəmin müalicəsində, Ģəkər xəstəliklərində istifadə edilir.
Turp həm də qiymətli qıda və ədviyyat bitkisi sayılır. Çiy halda yeyilir, müxtəlif salat
növləri hazırlanır, qızardılır, ətlə qarıĢdırılıb yeyilir, püre hazırlanır. Turpun qara rəngli sortunu,
kəskin tama malikdir. Onun kəskin tamını azaltmaq üçün onu 10-15 dəqiqə duzlu suda saxlamağı
məsləhət görürlər. Yaponiyada əldə olunan ağ rəngli turp və yaxud daykon bağlarda, həyətyanı
sahələrdə əkilib becərilir. Sortundan asılı olaraq
müxtəlif formalarda - dairəvi, konusvari, silindrvarı
və s. olurlar. Bəzən kökmeyvəsinin uzunluğu 40 sm, çəkisi 5 kq-a qədər olur. Daykon (ağ turp)
nisbətən incə tama, qabığında qıtıqotu yağı az olduğundan, mədə-bağırsaq, ürək-damar və Ģəkərdən
əziyyət çəkən xəstələr üçün faydalı hesab edilir. Qırmızı turpun həm özündən, həm də cavan
yarpaqlarından yay salatları düzəldib süfrəyə verirlər.
Turpdan bir neçə müalicəvi qida məhsullarının hazırlanması.
Turpdan oladyinin hazırlanması. 400 q turp, 250
q kartof, 120 q kök, 150 ml süd, 120 q un,
2
ədəd yumurta, 1 xörək qaĢığı soda, 50 q kərə yağı götürün.
Tərəvəzi biĢirin, təmizləyib, ələkdən və yaxud ət maĢınmdan keçirin. Yumurtanı Ģəkərlə
qarıĢdırıb azca duz əlavə edib, südlə qarıĢdırıb, soda qatın. Bu qatıĢığı ət maĢmından keçirilmiĢ
tərəvəzlə qarıĢdırıb, çalxalayın. Oladyani bitki yağında qızardıb, üzərinə xama əlavə edib süfrəyə
verin.
Turpun gövdə və yarpaqlarından salatın hazırlanması. 100 q turp yarpağı, 100 q yaĢıl
soğan, 100 q Ģüyüd, bitki yağı, zövqünüzə görə duz götürün.
Göyərtini ehtiyatla yuyub, xırda hissələrə salın. Sonra üzərinə yağ əlavə edib, duz səpib
süfrəyə verin.
Turpdan vitaminli içkinin hazırlanması. 10 ədəd turp, 2 xörək qaĢığı cəfəri və Ģüyüd, 4
stəkan qatıq, zövqünüzə görə duz götürün. Təzə turpu nazik hissələrə salıb, xırdalanmıĢ cəfəri və
Ģüyüd əlavə edin. Sonra qatıĢığı ehtiyatla qatıĢdırıb, cəfəri və Ģüyüd
əlavə edib, üzərinə zövqünüzə
görə duz səpib süfrəyə verin.
Turpun tərkibində insan orqanizmi üçün bir çox bioloji fəal maddələr olduğundan onu
xırdalayıb Ģorba, sous, ət və balıq xörəklərin tərkibinə əlavə edirlər.
Turpdan müalicəvi preparatların hazırlanması:
Bronxial astma zamanı. 50 q xırdalanmıĢ turpu, 250 ml qaynar suya töküb 15-20 dəqiqə
zəif
od üzərinə qoyub, sonra götürüb soyudub gündə 4 dəfə qəbul edin.
Astma zamanı. Bunun üçün 100
ml
təzə hazırlanmıĢ turp Ģirəsinin üzərinə 20 q bal, 1 çay
qaĢığı Ģəkər tozu və 100 ml araq tökün. Bunları yaxĢı qarıĢdırıb ağzını bağlayıb soyuducuda
saxlayın. Gündə 3 dəfə yeməyə 20 dəqiqə qalmıĢ qəbul edin.
Mədənin selikli qışasının xəstəliyi zamanı. Bir hissə turp Ģirəsi, 2 hissə kök Ģirəsi (1:2)
götürüb qarıĢdırıb gündə 3 dəfə bir xörək qaĢığı qəbul edin.
Yuxusuzluğun aradan qaldırılmasında. 2 xörək qaĢığı doğranmıç turpdan götürüb 1 stəkan