118
Göyəmin çiçək və yarpaqları iĢlədici, sidikqovucu, ödqovucu qantəmizləyici xüsusiyyətlərə
malikdir.
Kök və kökümsovları isə tərqovucu, istiliksalıcı, meyvəsi isə büzüĢdürücü xüsusiyyətlərə
malikdir.
Qəbizlikdə və bağırsağın iltihabı zamanı. 2 çay qaĢığı çiçəyini stəkana töküb 3-5 dəqiqə
qaynatdıqdan sonra dəmləyin. AlınmıĢ dəmləmədən gündə 2 dəfə stəkanın 3/4 hissəsi qədər daxilə
qəbul edin. Bağırsaqların iĢi normaya düĢənə qədər məhluldan qəbul edin.
Böyrək və sidik kisəsi soyuqdəymələrində, həmçinin dəri xəstəliklərində. 1 xörək qaĢığı
çiçək və yarpaq qarıĢığını 1 stəkan qaynar suya töküb bir saat dəmlədikdən sonra süzün. AlınmıĢ
ekstraktdan gündə 4-5 dəfə yeməkdən qabaq 3 xörək qaĢığı qəbul edin.
Maddələr mübadiləsinin pozulmasında, böyrək və sidik kisəsi soyuqdəymələrində. 3 xörək
qaĢığı təzə çiçəkdən götürüb 0,5 litr qaynar suda 20 dəqiqə dəmlədikdən sonra süzün. Gündə 4-5
dəfə yeməkdən qabaq stəkanın 1/4 hissəsi qədər qəbul edin.
Soyuqdəymə zamanı. 2 çay qaĢığı doğranmıĢ kök hissəsini 1 stəkan qaynar suya töküb 15-
20 dəqiqə qaynadın. 2 saat dəmlədikdən sonra süzüb stəkanın 1/4 hissəsi qədər gündə 2-3 dəfə,
qurtum-qurtum qəbul edin.
Badam – Amygdalus L.
Dünya florasınm tərkibində badam cinsinin 40-a yaxm növü yayılmıĢdır (R.V.Zamıslov və
A.S.Lozina-Lozinskaya, 1954). Qafqazda 8, o cümlədən Azərbaycanda yabanı halda 3 növünə
təsadüf edilir. 1 növü
A.communis L. mədəni halda becərilir.
Badam növləri çox da böyük olmayan ağac və kol
bitkiləri olub, 6-10 m hündürlüyünə qədər boy atırlar. Lanset
formalı yarpaqlara və tək-tək yerləĢən açıq-çəhrayı çiçəkləri
olur. Meyvəsi iri, yumurtavarı çəyirdək meyvəsinin üzəri
məxmərəbənzər tüklərlə örtülmüĢdür. Çəyirdək meyvəsinin
qabığı deĢikli-fincanvarıdır. Toxumları Ģirin, xoĢ badam iyinə
malikdir. Mədəni badam ola bilsin ki, yabanı badamdan calaq
üsulu ilə yaradılmıĢdır.
Xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində adi badamdan
daha çox istifadə olunur.
Adi badam -
A.commıınis L. hündürlüyü 6-7 m olan kiçik ağac və kol bitkisidir. Cavan
budaqlarının qabığı qırmızımtıl-qəhvəyi, yaxud qəhvəyidir. EllipsĢəkilli dilimli yaĢıl yarpaqlara
malikdir. Tək-tək yerləĢən solğun çəhrayı və ya ağ rəngli gözəl çiçəkləri var. Meyvəsi tumlu və
qabıqlı, bir toxumludur, toxumların üzəri sarı-qonur rəngli nazik pərdə ilə örtülmüĢdür. Badam
yazın ilk aylarında çiçəkləyir, meyvəsi avqust-sentyabr ayında yetiĢir.
Badam ağacı çox qədim zamanlardan becərilən qiymətli bitkidir. Onun üç növündən: Ģirin
badam –
A. communis L., dağ badamı –
A. fenzliana (Fritsch.) Lipsky, nair badamı –
A. nairica Fed.
et Takht.-dan istifadə edilir. Hər üç növ bir-birinə çox oxĢayır. Yalnız toxumlarının dadı ilə
fərqləndirmək mümkündür. Azərbaycanda, əsasən, AbĢeronda becərilir. Bitkinin toxumlarında 50-
60% piyli yağ, 20-30% zülal, həmçinin selik maddəsi, 2,97% saxaroza, 3,1-3,8% panitozlar, B
2
vitamini, kalium, kalsium və maqnezium duzları, fosfor turĢusu vardır. Dağ badamının
toxumlarında yuxarıda göstərilənlərdən baĢqa 3-4% amiqdalin qlükozidi vardır ki, bu da
parçalandıqda qlükoza Ģəkəri, benzoy aldehidi və sianid turĢusu əmələ gətirir. Dağ badamında olan
amiqdalin qlükozidinin bu xassəsindən istifadə edərək ondan ―acı badam suyu‖ adlı preparat alınır.
Bu preparat mikstur (damcı) növlərinin tərkibində ağrıkəsici və sinir sistemini sakitləĢdirici dərman
kimi damcı halında qəbul edilir.
Qabıq hissəsində 4,9-5,0%-ə qədər aĢı maddəsi, oduncaq və yarpaqlarında kempferol,
kversetin, meyvəsində qlükoza, qalaktoza, maltoza, saxaroza, quzuqulağı turĢusu və s. aĢkar
edilmiĢdir.
Elmi təbabətdə badam toxumlarından alınan piyli yağlardan da istifadə edilir. Xalq