11
Riboflavin (B
2
vitamini) – Orqanizmdə sutkalıq təlabat kişilərdə 1,5 - 2,2 mq,
qadınlarda 1,3 - 1,8 mq, hamiləlik dövründə 0,3 mq və laktasiya müddəti 0,5 mq
(əlavə olaraq), uşaqlar üçün yaşdan asılı olaraq 0,4 - 1,8 mq, maksimal 6,0 mq - a
qədərdir. 1913 - cü ildə Osborn və Mendel süddə heyvanların boy artımına səbəb
olan maddə müəyyən etdi. 1938 - ci ildə Kun tərəfindən kimyəvi formulu müəyyən
edildi və sintezi həyata keçirildi. Alim onu “laktoflavin” və ya B
2
vitamini
adlandırdı. Tərkibində riboza saxladığından riboflavin adlandırılır.
Farmakoloji xüsusiyyəti: Karbohidrat, zülal, yağ mübadiləsində iştrak edir,
hemoqlobinin sintezində, A vitamini ilə birgə gözün görmə funksiyasında əsas rol
oynayır, qaranlığa adaptasiyada iştirak edir, göz yorğunluğunu aradan qaldırır.
Hidrogenin daşınmasında, oksidləşmə - bərpa prosesində, toxuma tənəffüsündə
iştrak edən sitoxromreduktaza, dehidrogenaza, oksidaza fermentlərinin tərkibinə
daxildir, aminturşuların aminsizləşməsini təmin edən oksidazaların prostetik
qrupudur. B
2
vitamini ürək ritminin və tənəffüsün tənzimlənməsində mühüm rol
oynayır, yağların mənimsənilməsinə və endogen sintezinə tənzimedici təsir
göstərir, beyin qabığının fəaliyyətini normallaşdırır, mədəaltı vəzə təsir edir.
Qaraciyərin metobolitik funksiyasını yaxşılaşdırır, qanda bilirubinin miqdarını
azaldır, eritropoetinin sintezinə təsir edir, antihistamin effekt törədir, infeksiyaya
qarşı rezistentliyi artırır və sinir sisteminin oyanıqlığını azaldır.
Farmakokinetikası: B
2
vitamininin sorumlasında mədədə duz turşusu vacib rol
oynayır. Orqanizmdə B
2
vitamini adenozintrifosfat turşusu ilə qarşılıqlı əlaqəyə
girərək FMN (flavinmononukleotid) və FAD (flavinadeninnukleotid) əmələ gətirir,
hansı ki, flavinproteinlərinin prostetik qrupuna daxildir. Əsasən qaraciyər, əzələ,
sinir toxuması və gözdə toplanır. Orqanizmdən böyrəklərlə xaric olur, sidiyi açıq
sarı rəngə boyayır.
Hiporiboflavinozda iştaha və bədən çəkisi azalır, uşaqlarda boy atma pozulur,
zəiflik, üzün dərisində, burun-dodaq büküşündə, göz qapaqlarının xarici səthində
dermatit inkişaf edir, blefarit, konyuktivit baş verir, buynuz qişa zədələnir, işıqdan
qorxma inkişaf edir, ağız və gözün selikli qişasının zədələnməsi, tüklərin
rəngsizləşib tökülməsi, ağızda anqulyar stomatit (xeyloz) meydana çıxır,
12
dodaqların selikli qişası solğunlaşır, kənarında ağrı, yarıqlar əmələ gəlir, ağız
bucağı, dilin üst səthinin selikli qişası atrofiyalaşır, ağız suyu əmələ gəlməsi artır,
kapilyarlar genişlənir, gözün vaskulizasiyası pozulur, anemiya olur, qaraciyərdə
qlikogen ehtiyatı azalır, hipoqlikemiya əmələ gəlir, qalxanabənzər vəzin fəaliyyəti
zəifləyir, yuxusuzluq, ataksiya, qıcolma meydana çıxır.
Hipervitaminozunda allergik reaksiya törənir.
İstifadəsinə göstəriş: irit, keratit, konyuktivit, hemorolopatiya, şua xəstəliyi,
asteniya, gec sağalan yara və xora, spru xəstəliyi, Botkin xəstəliyi, hepatit, kolit,
enterokolit, bağırsaq funksiyasının pozulması, tireotoksikoz, revmatizm, xronik
ekzema, dermatit, neyrodermatit, nevrasteniya, hipoxrom anemiya, hipoksiyadır.
Riboflavin - mononukleorid riboflavinin fosforlaşmış məhsuludur.
Flavinat riboflavindən fərqli olaraq parenteral yeridilir.
PP vitamini (B
3
vitamini) – piridin - 3 karbon turşusu törəməsidir, nikotin
turşusu və nikotinamid adı altında buraxılır. Ona olan gündəlik təlabat kişilərdə 16
- 28 mq, qadınlarda 14 - 20 mq, hamiləlikdə 2 mq və laktasiya dövründə 5 mq
(əlavə olaraq), uşaqlara yaşdan asılı olaraq 5 - 20 mq, maksimal 60 mq - a
qədərdir. Orqanizmdə triptofandan sintez olunur. 60 mq L - triptofandan 1 mq
nikotin turşusu əmələ gəlir. Heyvani qidalarda nikotinamid, bitkilərdə nikotin
turşusu formasında olur. İlk dəfə 1926 - cı ildə Goldberger tərəfindən pivə
mayasında (termostabil faktor - antipelleqra faktoru) müəyyən edilmiş və PP
vitamini adlandırılmışdır (ing. pellagra “preventive” - pellaqranın qarşısını alan
deməkdir).
Farmakoloji xüsusiyyəti: PP vitamini orqanizmin həyat fəaliyyətində mühüm
rol oynayır, toxuma tənəffüsünü katalizə edən kodehidraza I (NAD), kodehidraza
II (NADF) kimi fermentlərin kofermentidir. Kodehidraza I H
+
, kodehidraza II
fosforların daşınmasında iştirak edir. Karbohidrat mübadiləsində iştirak etməklə,
piroüzüm turşusunun toxuma daxili parçalanmasını sürətləndirir, piruvatları
azaldır, MSS fəaliyyətini nizama salır, azot mübadiləsində iştirak edir, qırmızı
sümük iliyi və hemopoezdə iştirak edən digər sistemlərin fəaliyyətini tənzim edir,
lipolizi tormozlayır, hipolipidemik aktivliyə malikdir, qanda ASLP, xolesterin,
13
triqliseridləri azaldır, YSLP və sidik turşusunun miqdarını artırır. Tiroksini stimulə
edir, histaminin çıxmasını sürətləndirir, tromboksan A
2
– nin əmələ gəlməsini
azaltmaqla, trombositlərin aqreqasiyasını aşağı salır, antiaqreqant təsir edir,
rodopsinin sintezini artırır, ödün sekresiya və ekskresiyasını sürətləndirir.
Qaraciyərdə qlükogen, zülal sintezini stimulə edir, toksiki maddələrin metilləşmə
və
konyuqasiya
prosesini
aktivləşdirməklə
qaraciyərin
antitoksik
və
dezintoksikasiyaedici funksiyasını artırır, qaraciyərə yağ turşusunun daxil olmasını
azaldır, mədənin motorikasını, duz turşusunun sekresiyasını artırır, mədəaltı vəzin
ferment sekresiyasını stmulə edir. PP vitamini oksidləşmə - bərpa prosesində də
iştrak edir, eritropoezi stimulə edir, fibrinolizi artırır, periferik kapliyar və
arteriolaları genişləndirir, arterial təzyiqi aşağı salır, orta dozada vena damarlarını
genişləndirir, yüksək dozada vena damarlarını daraldır, venoz təzyiqi artırır, ürəyin
yığılma ritmini sürətləndirir, miokardda mikrosirkulyasiyanı yaxşılaşdırır.
Farmakokinetikası: Əsasən, mədə və nazik bağırsaqdan tez və dəyişilməmiş
formada adsorbsiya olunur, müəyyən hissəsi bağırsaq bakteriyaları tərəfindən
parcalanır. Mədə və 12 - barmaq bağırsaq xorasında sorulması zəifləyir. Qaraci-
yərdə biotransformasiyaya uğrayaraq, piridin nukleotidlərinə çevrilir, orqanizmdə
qeyri - bərabər paylanır. Ən çox qaraciyər, beyin, ürək, böyrək, skelet əzələsi, az
miqdarda isə eritrositlərdə depolanır. T
1/2
- 45 dəq - dir. N - metilnikotinamid son
məhsuludur və bu şəkildə əsasən sidiklə xaric olur.
Çatışmazlığında kəskin və xronik pellaqra xəstəliyi, ümumi zəiflik, həzm
pozğunluğu törədir. MSS - də piridin nukleotidinin çatışmazlığına səbəb olur ki, bu
da depressiv və demensiv psixozun yaranmasına gətirib çıxarır. Dermatit törədir,
ağız boşluğu selikli qişası hiperemiyalaşır, dil əvvəlcə tünd qəhvəyi ərplə örtülür,
tədricən al qırmızı rəng alır, dil məməcikləri şişir, sonra atrofiyalaşır, mədə
şirəsində HCl azalır, ishal, meteorizm müşahidə olunur, dərinin açıq yerlərində
simmetrik iltihab və piqmentləşmə meydana çıxır, ətrafların piqmentləşmiş sahəsi
əlcəyi və ya corabı xatırladır, qaşınma olur, minestik pozğunluq, ruh düşkünlüyü,
onurğa beyin yan və arxa buynuzunda degenerativ dəyişiklər və ağıl zəifliyi
meydana çıxa bilir.
Dostları ilə paylaş: |