55
ehtimalın movcud olmaqda davam etdiyini muəyyən etmək məqsədilə
qiymətləndirilməlidirlər. Əgər iqtisadi səmərəni təcəssum etdirən resursların
muəssisəyə axını uzrə ehtimal faktiki qacılmaz dəcərədə olarsa, onda aktiv və
muvafiq gəlir, dəyişikliyin baş verdiyi dovurdə maliyyə hesabatlarında
tanınmalıdırlar. Əgər iqtisadi səmərəni təcəssum etdirən resursların muəssisəyə
axını sadəcə olaraq ehtimal edilirsə, onda muəssisə şərti aktiv haqqında məlumatı
maliyyə hesabatları qeydlərində acıqlamalıdır.
Qiymətləndirilmiş ohdəliyin ən yaxşı dəyərini muəyyən etmək ucun, risk və
qeyri-muəyyən hallar nəzərə alınmalıdır. Eyni zamanda, gəlir və ya aktivlər
şişirdilməməli, xərclər və ya ohdəliklər isə kicildilməməlidir. Beləliklə, qeyri-
muəyyən hallar ozu-ozluyundə nə həddən artıq qiymətləndirilmiş ohdəliklərin
yaradılmasına, nə də ohdəliyin şişirdilməsinə əsas vermir.
Gozlənilən xərc məbləğini əhatə edən qeyri-muəyyənliklər haqqında
informasiya maliyyə hesabatlarının qeydlərində acıqlanmalıdır.
Pulun zaman dəyəri əhəmiyyətli dərəcədə fərqli olduqda, qiymətləndirilmiş
ohdəliyin məbləği ohdəliyin odənməsi ucun tələb olunacağı gozlənilən xərclərin
hazırkı (diskontlaşdırılmış) dəyəri olmalıdır. Diskont dərəcəsi pulun zaman dəyəri
uzrə cari bazar qiymətləndirmələrini əks etdirən vergidən əvvəlki dərəcəyə bərabər
olmalıdır.
Öhdəliyin odənilməsi ucun tələb olunan məbləğə təsir edə biləcək gələcək
hadisələr, onların baş verəcəyi barədə kifayət qədər obyektiv faktlar movcud
olduqda, qiymətləndirilmiş ohdəlik məbləğində əks olunmalıdır.
Yeni qanun layihəsinin quvvəyə minəcəyinin faktiki qacılmaz dərəcədə
ehtimal edildiyi barədə kifayət qədər obyektiv məlumatlar movcud olduqda, yeni
qanun
layihəsinin
gələcəkdə
gozlənilən
təsiri
movcud
ohdəliyin
qiymətləndirilməsidə nəzərə alınmalıdır.
Aktivlərin gozlənilən xaricolmasından yarana biləcək mənfəət, hətta
gozlənilən xaricolma həmin ohdəliyə səbəb olmuş hadisə ilə yaxından əlaqəli olsa
belə, qiymətləndirilmiş ohdəliyin hesablanmasında nəzərə alınmalı deyil. Bunun
əvəzinə, muəssisə aktivlərin gozlənilən xaricolmasından yaranmış mənfəəti həmin
56
aktivləri əhatə edən muvafiq Milli Muhasibat Ucotu Standartında gostərilən vaxtda
tanımalıdır.
Muəssisənin ağır şərtli muqaviləsi olduqda, bu muqavilə əsasında yaranmış
cari ohdəlik qiymətləndirilmiş ohdəlik kimi tanınmalı və qiymətləndirilməlidir.
Ağır
şərtli
muqavilə
uzrə
qiymətləndirilmiş
ohdəliyin
ayrıca
yaradılmasından əvvəl, muəssisə həmin muqaviləyə aid aktivlərin hər hansı
qiymətdən duşmə zərərini tanımalıdır (bax. “Aktivlərin qiymətdən duşməsi uzrə”
24 №-li Milli Muhasibat Ucotu Standartı).
Restrukturizasiya xərcləri uzrə qiymətləndirilmiş ohdəlik yalnız hazırkı
Standartın 14-cu maddəsində muəyyən edilmiş umumi tanınma meyarlarına cavab
verdiyi halda tanınır. Hazırkı Standartın 51-56-cı maddələrində umumi tanınma
meyarının restrukturizasiyaya tətbiq edilməsi qaydası muəyyən edilir.
Restrukturizasiyanın təsiri altına duşən tərəflərə planın acıqlanması zamanı,
onun konstruktiv ohdəliyə səbəb olacaq qədər əsaslı olması ucun, onun yerinə
yetirilməsinin mumkun qədər tez başlanması və planda əhəmiyyətli dəyişikliklər
edilməsi ehtimal olunmayan vaxt cərcivəsində tamamlanması planlaşdırılmalıdır.
Restrukturizasiyanın başlanmasından əvvəl uzun muddətli gecikmə baş verdikdə
və ya onun əsassız olaraq uzun muddətli olacağı gozlənildikdə, konstruktiv
ohdəliyin movcud olması fərz edilə bilməz.
Qiymətləndirilmiş ohdəliklərin hər bir qrupu uzrə muəssisə maliyyə
hesabatlarının qeydlərində aşağıdakılara aid informasiyanı acıqlamalıdır:
- hesabat dovrunun əvvəlinə və sonuna olan balans dəyəri;
- movcud qiymətləndirilmiş ohdəliklərin artırılması daxil olmaqla, hesabat dovru
ərzində yeni əlavə edilmiş qiymətləndirilmiş ohdəliklər;
- hesabat dovru ərzində istifadə olunmuş (yəni, yerinə yetirilmiş və
qiymətləndirilmiş ohdəlikdən cıxılmış) məbləğlər ;
- hesabat dovru ərzində istifadə olunmamış, ləğv edilmiş məbləğlər; və
- hesabat dovru ərzində vaxtın kecməsi və diskontlaşdırma dərəcəsində hər hansı
dəyişikliyin təsiri nəticəsində meydana gəlmiş diskontlaşdırılmış məbləğin artması;
- ohdəliyin xarakterinin qısa təsviri və onun nəticəsində yaranan iqtisadi səmərənin
57
xaricolmasının gozlənilən tarixi;
- həmin xaric olmaların məbləği və ya muddətinin qeyri-muəyyənlik faktorları və
hazırkı Standartın 36-cı maddəsində gostərildiyi kimi, gələcək hadisələr uzrə irəli
surulmuş əsas fərziyyələr; və
(- gozlənilən hər hansı kompensasiyanın məbləği, həmin gozlənilən kompensasiya
uzrə tanınmış aktivin məbləği gostərilməklə.