58
III FƏSİL. BORCLARIN VƏ ÖHDƏLIKLƏRIN
TƏHLILININ TƏKMILLƏŞDIRILMƏSI
3.1. Müəssisə vəsaitlərinin yaranma mənbələrinə ümumi
qiymət verilməsinin təhlili
Müəssisənin malik olduğu vəsaitlərə və onların yaranma mənbələrinə qiymət
vermək üçün ən mühüm informasiya mənbəyi mühasibat balansı hesab olunur.
Bundan başqa təhlil məqsədilə «Maliyyə nəticələri və onların istifadəsi haqqında
hesabat» (2 saylı forma), «Müəssisənin balansına əlavə» (5 saylı forma), habelə
cari uçot məlumatlarından da istifadə olunmalıdır.
Yeni şəraitdə balansda öz əksini tapan informasiyalara iki aspektdən
(mühasibat (maliyyə) uçotu və idarəetmə uçotu) yanaşmaq düzgün olardı. Bu
aspektlərin hər birisinin özünəməxsus xüsusiyyətləri mövcuddur. Mühasibat
aspekti özlüyündə aktiv və passivin balanslaşmış şəkildə müəyyən ardıcıllıqla
konkret bölmələrə və maddələrə ayrılmaqla əks olunması deməkdir.
Həmin prinsipə müvafiq olaraq, balansın aktivinin 1-ci bölməsində
uzunmüddətli aktivlər, 2-ci bölməsində isə, qısamüddətli aktivlər yerləşdirilmişdir.
Passivdə isə 1-ci bölmədə xüsusi vəsaitlərin mənbələri, 2-ci bölmədə isə
hesablaşmalar və passivlər öz əksini tapır. Beynəlxalq uçot praktikasında isə
bölmələrin adı nisbətən fərqlidir. Məsələn, xarici ölkələrdə isə passivin 1-ci
bölməsi – xüsusi mənbələr, 2-ci bölməsi – uzunmüddətli maliyyə öhdəlikləri, 3-cü
bölməsi isə qısamüddətli aktivlər, passivlər, dövriyyə vəsaitləri, uzunmüddətli
aktivlər, cari aktivlər, xüsusi vəsaitlərin mənbələri, uzunmüddətli maliyyə
öhdəlikləri, qüsamüddətli maliyyə öhdəlikləri və i.a.
«İnkor» MMC-nin 2015-ci il yanvar ayının 1-nə balansının məlumatlarından
istifadə etməklə vəsaitlərin yaranma mənbələrini təhlil etmək mümkündür (cədvəl
3.1.).
60
ehtiyatlar
Qısamüddətl
i kreditlər
2. Pul
vəsaitləri
və sair
aktivlər
671407
2
2691484
-4022588
2.2.
Qısamüddətl
i borclar
-
-
-
2.1. Pul
vəsaitləri
4696
990
-3706
2.3. Kreditor
borcları və
sair aktivlər
5845335
8320210
+2474875
2.2.
Qısamüdd
ətli
maliyyə
qoyuluşlar
ı
415587
3
1563844
-2592029
3. Cəmisi (1-
ci sətir + 2-
ci sətir)
13759596
21590657
+7831061
2.3.
Debitor
borcları
254795
5
1113889
-1434066
2.4. Sair
aktivlər
5548
12761
+7213
3. Cəmisi
(1-ci
sətir+2-ci
sətir)
137595
96
2159065
7
+7831061
Cədvəlin məlumatlarından görünür ki, dövriyyə vəsaitlərinin formalaş-masın-
da xüsusi mənbələrin xüsusi çəkisi ilin əvvəlinə 54,9% (7551943*100:13759596),
ilin axırına isə 3,6% (7257976*100:21590657) təşkil etmişdir. Çatışmayan hissəni
tamamlamaq üçün il ərzində 6012471 min manat qısamüddətli kredit əldə
olunmuşdur. Xüsusi mənbələrin ümumi məbləği müəssisədə 7257976 manat, cəlb