25
II FƏSİL. ÖHDƏLIKLƏRIN MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU
STANDARTLARINA UYĞUN OLARAQ UÇOTDA VƏ HESABATDA ƏKS
ETDİRİLMƏSİ METODİKASI
2.1. Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan və qiymətləndirilmiş
öhdəliklərin uçotu metodikası
Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər hesablar Planının 4-cü
bölməsindən 40-cı maddəsində qeydə alınmışdır. Bu bölməyə aşağıdakı sintetik
hesablar aiddir:
401 № li “Uzunmüddətli bank kreditləri”
402 № li “İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri”
403 № li “Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar”
404 № li “Uzunmüddətli borclar”
405 № li “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzun-
müddətli)”
406 № li “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər”
407 № li “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan
öhdəliklər”
408 № li “Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”
Uzunmüddətli öhdəliklərin müddəti adətən 12 aydan (1 ildən) artıq olmalıdır.
Müəssisənin bankdan götürdüyü 12 ay müddətindən artıq kreditlər 401 № li
hesabda əks etdirilir.
Müvafiq hesabda müəssisənin ölkə ərazisindəki və xarici banklardan milli və
xarıcı valyutalarla aldığı müxtəlif uzunmüddətli kreditlərin vəziyyəti və hərəkəti
uçota alınır.
Kreditləşmə, kreditlərin sənədləşdirilməsi və onların ödənilməsi qaydaları
bankın müvafiq təlimatları və kredit müqavilələri ilə nizama salınır. Vaxtında
ödənilməmiş bank kreditləri ayrıca uçota alınır. Kreditlər alındıqda 401 № li
hesabın kreditinə, ödəniş mənbəyini uçota alan hesabların debetinə yazılır. Kredit
26
faizi ödənilmə vaxtından asılı olmayaraq aid olduğu ayın xərclərinə daxil edilir
(uçot siyasətində hesablama metodundan istifadə edildikdə).
Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin uçotunun mühasibat
hesablarında əks etdirilməsi qaydası aşağıdakı kimidir:
1. Bankdan uzunmüddətli kredit alınmışdır:
D-T 223 “Bank hesablaşma hesabı”
K-T 401 “Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
2. Alınmış kreditlərə görə faiz hesablanmışdır:
(Bu yazılış 16 ay ərzində hər ay təkrar olunur)
D-T 721 “İnzibati xərclər”
K-T 434 “Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları”
3. Kreditə görə faiz ödənilmişdir:
D-T 434 “Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları”
K-T 223 “Bank hesablaşma hesabı”
4. Cərimə hesablanmışdır:
D-T 341 “Hesabat dövrünün xalis mənfəəti, zərəri”
K-T 538 “Digər qısamüddətli kreditor borcları”
5. Cərimə ödənilmişdir:
D-T 538 “Digər qısamüddətli kreditor borcları”
K-T 223 “Bank hesablaşma hesabı”
6. Kredit ödənilmişdir:
D-T 401 “Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
K-T 223 “Bank hesablaşma hesabı”
7. Hesablaşma və valyuta hesabına bank krediti mədaxil edilmişdir:
D-T 223 “Bank hesablaşma hesabı”
K-T 401 “Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
8. Malsatan və podratçılara olan borc kredit hesabına ödənilmişdir:
D-T 431“Malsatan və podratçılara uzunmüddətli kredit alınmışdır”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
9. Alınmış avanslar üzrə borclar kredit hesabına ödənilmişdir:
27
D-T 443 “Alınmış uzunmüddətli avanslar”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
10. Vergilərə görə budcəyə olan borclar kredit hesabına ödənilmişdir:
D-T 521 “Vergi öhdəlikləri”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
11. Qısamüddətli kreditlər üzrə borclar alınmış uzunmüddətli kredit hesabına
ödənilmişdir:
D-T 501 “Qısamüddətli bank kreditləri”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
12. Törəmə müəssisələr üçün kredit alınmışdır:
D-T 172 “Törəmə asılı müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
13. Xarici valyuta ilə alınmış kreditlər üzrə mənfi məzənnə fərqi əks
etdirilmişdir:
D-T 332 “Məzənnə fərqləri üzrə ehtiyat”
K-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
14.Xarici valyuta ilə alınmış kredit üzrə müsbət məzənnə fərqi əks etdirilmişdir:
D-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
K-T 332 “Məzənnə fərqləri üzrə ehtiyat”
15. Kredit üzrə borc nəgd ödənilmişdir:
D-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
K-T 221 “Kassa”
16. Kredit üzrə borc bank hesabından ödənilmişdir:
D-T 401“Uzunmüddətli bank kreditləri hesabı”
K-T 221 “Kassa”
Uzunmüddətli kreditlər üzrə analitik uçot, kreditlərin növləri, onları verən
banklar valyuta növləri və s. üzrə aparılır. Müəssisənin işçilərinə fərdi mənzil
tikintisi, bağ evlərinin tikintisi və s. məqsədlərlə borc vermək, həmçinin kreditə
satılmış mallara görə ticarət təşkilatlarına ödəniləsi məbləğlər üçün müəssisənin
aldığı bank kreditlərinin uçotu 402 nömrəli “İşçilər üçün uzunmüddətli bank
