Əlyazması hüququnda tanriverdiyev elmir nəSİB oğlu

Günəş hüceyrə modullarının spesifikasiyası və xüsusiyyətləri 
Tədqiq olunan nümunədə amorf silisium günəş batareyaları modullara tətbiq 
edilmiş və dam materialları ilə inteqrasiya edilmişdir. Mövcud platforma damlarının 
formalarından asılı olaraq, modulların iki növü istifadə edilmişdir. Hər növ günəş 
batareyası modulunun spesifikasiyası və xarakteristikası Cədvəl 3.1-də göstərilmişdir. 
Cədvəl 3.1. Dam materialları ilə birləşdirilmiş günəş batareyası modullarının 
spesifikasiyası və xüsusiyyətləri. 
Təsnifat göstəriciləri 
Uzun ölçülü günəş 
batareyası 
modulu 
Qısa ölçülü günəş 
batareyası 
modulu 
Ölçü 
Uzunluğu 
5,440 mm 
4,000 mm 
Eni 
525 mm 
525 mm 
Çəki 
23.3 kq 
17.1 kq 
Nominal maksimum çıxış gücü
153.0 Vt 
109.0 Vt 
Nominal maksimum çıxış gərginliyi
31.5 V 
22.5 V 
Nominal maksimum çıxış cərəyanı
4.84 A 
4.84 A 
Nominal açıq dövrə gərginliyi
42.8 V 
30.6 V 
Nominal qısa qapanma cərəyanı
5.68 A 
5.68 A 
Günəş elementlərinin sayı
21 
15 
Günəş batareyası modulunun strukturu 
Günəş batareyası modulunun strukturu Şəkil 3.2-də göstərilmişdir. Modul 
poladdan, 0,8 mm qalınlığında dam lövhəsindən, dam lövhəsində bərkidilmiş 
plyonkalı, amorf silisium günəş elementi olan paslanmayan polad lövhədən və bir 
paneldən ibarətdir. qoruma təmin etmək üçün hər iki lövhəni bir-birinə yapışdırmaq 
üçün flüorokarbon qatran filmi. Bu sistemin forması tipik dam örtüyünün polad 
lövhəsinə bənzəyir və içindəki günəş batareyaları demək olar ki, görünməzdir. Şəkil 
3.3 platformanın damında quraşdırılmış günəş batareyası modullarını təsvir edir. 
Şəkil 3.2. Günəş batareyası modulunun strukturu. 

---

46 
Şəkil 3.3. Platformanın damında quraşdırılmış günəş batareyası modullarının 
görünüşü. 
Şəkil 3.4. Günəş batareyası modulları quraşdırılmış platforma damının arxitekturası. 
Şəkil 3.4 günəş batareyası modullarının quraşdırıldığı damın arxitekturasını 
göstərir. Günəş batareyasının hissəsi əsas çərçivəyə bərkidilmiş löhvələr arasında 
tutulur və birgə hissələri ilə daha da bərkidilir. Lazımi sayda günəş batareyası 
modulundan çıxış naqilləri naqillər vasitəsilə ardıcıl olaraq birləşdirilir. Bundan əlavə, 
ardıcıl birləşən qrupdan olan kabellərin hər biri bir kabel kanalı vasitəsilə platformanın 
damının altındakı bir əlaqə qutusuna bağlanır. 
İşdə iki müxtəlif stansiya üçün gələcəkdə quraşdırılması planlaşdırılan günəş 
batareyalarının tətbiqi təsvir olunmuşdur. Burada Azərbaycan Dəmir Yollarının “Bakı 
– Sumqayıt” yolunun “Biləcəri”və “Güzdək” stansiyalarında quraşdırılması plandadır. 
Biləcəri stansiya sistemi 30 kVt nominal gücə malikdir və yuxarıda qeyd olunan on 
səkkiz qrupdan ibarət on ardıcıl 153 kVt günəş batareyası modulundan və iki qrup on 
dörd ardıcıl 109 kVt moduldan ibarətdir. Şəkil 3.5-də Biləcəri stansiyasının platforma 

---

47 
damlarında quraşdırılmış günəş batareyası modullarının düzülüşü göstərilir. Günəş 
batareyası modullarının ardıcıl qrupundan hər 10 kVt çıxış üçün platformanın damının 
altında bir əlaqə qutusu quraşdırılır. Bunların hər biri müvafiq 10 kVt gücündə bir 
invertora qoşulur. Qeyd etmək vacibdir ki, kabelləri çəkərkən tikinti xərclərini 
azaltmaq üçün mövcud kabel rəflərindən və novlarından istifadə edilməlidir. 
Güzdək stansiya sistemi 60 kVt nominal gücə malikdir ki, bu da Biləcəri stansiya 
sisteminin tutumundan təxminən iki dəfə böyük olan konfiqurasiyanı təmsil edir. Şəkil 
3.6-da Güzdək stansiyasında fotovoltaik enerji istehsalı sisteminin strukturu təfərrüatlı 
göstərilmişdir. 
Şəkil 3.5. Günəş batareyası modullarının platformanın damında yerləşdirilməsi. 
Platformanın dam örtüyünün yenilənməsini və paralel günəş batareyası 
modulunun quraşdırılmasını ən səmərəli şəkildə həyata keçirmək üçün dəmir yolu 
stansiyalarının iş saatlarında aşağıdakı iş məhdudiyyətləri tövsiyə olunur: 

Çox istifadə olunan stansiyalarda dam tikintisi işləri iş saatları ərzində aparılmamalıdır. 

Əgər iş gecə saatlarında aparılacaqsa, qonşu müəssisələr və yaşayış məntəqələri üçün 
səs-küy nəzərə alınmalıdır. 

Platformanın damları üzərində elektrik qidalandırıcıları və ya yüksək gərginlikli 
paylayıcı xətlər olduqda, elektrik şokunun qarşısını almaq üçün elektrik enerjisi 
kəsilməlidir. 

Hərəkətsizlik dövrlərində platformanın damları yağışdan qorunmalıdır. 
İşlərin vaxtında və yuxarıda göstərilən iş məhdudiyyətlərinə uyğun olaraq başa 
çatdırılması üçün tikinti planı diqqətlə öyrənilməlidir. Biləcəri stansiyasında elektrik 
otağı olmadığından və Güzdək stansiyasının elektrik otağında az yer olduğundan, hər 
iki stansiyadakı invertorlar açıq havada xüsusi kommutatorlara yerləşdirilir. 

---

48 
Şəkil 3.6. Dəmiryol stansiyasında fotovoltaik enerji istehsalı sistemi. 
Günəş batareyası modullarını platformanın damlarına tətbiq etməzdən əvvəl 
Güzdək stansiyasında yaxınlıqdan keçən qatarların elektromaqnit təsiri araşdırılıb. 
Güzdək stansiyası belə bir araşdırma üçün məntiqli yerdir, çünki bu stansiyadan sürət 
qatarları keçir. Bu araşdırmanı aparmaq üçün platformanın damına dam materialları ilə 
birləşdirilmiş günəş batareyası modulları və elektrik və maqnit sahəsi sensorları ilə 
quraşdırılmış lövhə bərkidilmiş və platformanın sonunda monitorinq cihazları 
quraşdırılacaqdır. Məlumatlar sorğu aparılaraq toplanıb. Nəticələr göstərir ki, 
platformanın damındakı elektromaqnit dalğa səviyyələri bir neçə V/m elektrik sahəsinə 
və bir neçə mA/m maqnit sahəsinə çatmışdır və bu səviyyələr insan orqanizmi üçün 
qəbul edilmiş təhlükəsizlik standartı səviyyəsinin onda birindən azdır. Günəş 
batareyasının çıxış kabelləri arasındakı səs-küy gərginliyi təxminən 200 mV idi və səs-
küy cərəyanı 2 mA ölçmə həddindən aşağı idi. Bu elektromaqnit səs-küy səviyyələri 
günəş elementlərinin fəaliyyətinə mane olmurdu. 

---

49