Əlyazması hüququnda
Dövlət büdcə xərclərinin iqtisadi inkişaf baxımından
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. Dövlət büdcə xərclərinin iqtisadi inkişaf baxımından qiymətləndirilməsi
- Cədvəl 2 Gəlirlər və xərclər 2005 2010 2011 2012 2013
- Xərclər – cəmi 2140,7 11765,9 15397,5 17416,5 19143,5 20063,0
42
2.3. Dövlət büdcə xərclərinin iqtisadi inkişaf baxımından qiymətləndirilməsi
Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar dövlətin iqtisadi funksiyaları ciddi dəyişikltklərə məruz qalmışdır. İnzibati komanda iqtisadiyyatında dövlət iri mülkiyyətçi ölduğu halda indi yalnız iqtisadi proseslərin əlaqələndirici si və tənzimləyicisi rolunu oynayır. Büdcə xərclərinin xüsusiyyəti, dövlətin fəaliyyət sferasında olan tələblərin ödənilməsində özünü göstərir. Dövlət xərcləri cəmiyyətin daha vacib tələblərini, məsələn, iqtisadiyyatın inkişafı, sosial müdafiə, dövlət idarəçiliyinin həyata keçirilməsi və s kimi tədbirləri təmin etmək üçün mövcuddur. Büdcə xərclərinin köməyi ilə dövlət maddi istehsal ilə qeyri istehsal sferası arasında pul vəsaitlərinin bölüşdürülməsini idarə edir. Büdcə xərcləri, özünün bölüşdürücü xarakterinə əsasən iqtisadiyyatın və sosial proseslərin dövlət idarəçiliyində mühüm rol oynamağa qadirdir. Məlum olduğu kimi dövlət xərclərinin həcmi və strukturu ölkədə iqtisadi artımın tempinə və sosial siyasi mühitə birbaşa təsir edir. Yığılan vergilərin və digər məcburi ödənişlərin büdcə vasitəsilə düzgün bölüşdürülməsi və iqtisadi cəhətdən düzgün əsaslandırılması – vətəndaşların, ən əsası vergi ödəyicilərinin birbaşa, həm də dolayı yolla maraqlarına toxunur. Deməli, büdcə xərclərinin şəffaflılığının və səmərəliliyinin gözlənilməsi ölkə iqtisadiyyatının dinamik inkişafına, vergidən yayınma hallarının minimuma enməsinə və vergi daxilolmalarının artımına müsbət təsid göstərir. Cədvəldə 2005-2014-cü illər ərzində dövlət büdcəsi xərclərinin tərkibi haqqında məlumatlar verilmişdir. Göründüyü kimi son illərdə dövlət büdcəsi xərclərinin funksional və
iqtisadi təsnifatlar səviyyəsində strukturu təkmilləşdirilmiş, ölkənin müdafiə qüdrətinin artırıması və milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi kimi strateji məsələlərə, əhalinin sosial müdafiəsinə, əsaslı vəsait qoyuluşuna, aqrar sahənin, sahibkarlığın inkişafına üstünlük verilmişidr. Belə ki,
43 təkcə 2005-ci ildə dövlət büdcəsində sosialyönümlü xərclərin xüsusi çəkisi 42,6 faiz təşkil etmişdir ki, onun da 17,4 faizi təhsil xərclərinə, 10,2 fizi isəsosial müdafiə xərclərinə aiddir. 2005-2014-cü illərdə dövlət büdcəsinin xərcləri 8,9 dəfə artmışdır.
Fiziki şəxslərin gəlir vergisi 317,4
590,2 715,7
813,0 859,7
882,0 Hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi 355,4
1429,9 2134,0
2252,0 2374,8
2217,0 Torpaq vergisi 15,3 32,3
35,3 30,6
33,1 48,0
Əmlak vergisi 40,4
101,8 103,9
105,1 125,1
132,0 Əlavə dəyər vergisi 599,9 2082,5
2222,7 2366,9
2710,0 3209,0
Aksiz 141,0
514,9 480,2
531,5 593,3
874,5 Mədən vergisi 53,5 130,1
129,8 125,8
121,5 116,0
Xarici iqtisadi fəaliyyətlə bağlı vergilər 205,2 291,8
433,1 592,5
675,2 790,0
Digər vergilər 28,1
90,3 140,6
157,6 161,5
181,0 Sair daxilolmalar 299,0 6136,2
9305,4 10306,5 11842,1 9943,5
O cümlədən: İqtisadiyyata 444,7
4889,9 6803,2
6960,7 8207,5
7355,1 Təhsilə
372,5
1180,8 1268,5
1453,2 1437,7
1653,4 Mədəniyyət, incəsənət, informasiya və digər kateqoriyalara aid edilməyən sahədə fəaliyyətə 45,5 145,2
163,8 184,7
226,6 311,4
Səhiyyəyə 115,3
429,2 493,4
609,4 618,9
725,6 Bədən tərbiyəsinə 5,1 23,2
26,1 56,1
48,3 53,6
Sosial müdafiəyə 217,7
1108,0 1478,3
1750,7 1730,9
2044,0 Sosial təminata 87,2 15,0
17,1 18,8
19,4 28,2
Elmə 28,8
92,8 106,1
116,7 117,0
146,8 Məhkəmə hakimiyyəti, hüquq-mühafizə və prokurorluq 206,4 66,8
710,3 929,2
1049,3 1240,3
Qanunvericilik və icra hakimiyyəti, yerli özünüidəretmə orqanlarının saxlanılmasına 123,9
303,0 281,9
342,3 349,3
526,4 Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|