Əmək haqqının orta səviyyəsi göstəriciləri

1	2
3
Ticarət, nəqliyyat vasitələrinin təmiri	282.8	335.2
Nəqliyyat və anbar təsərrüfatı	395.1	446.8
Turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə	333.7	385
İnformasiya və rabitə	531.3	576.6
Maliyyə və sığorta fəaliyyəti	990.2	1004.5
Daşınmaz əmlakla əlaqədar əməliyyatlar	168.1	228.3
Peşə, elmi və texniki fəaliyyət	592.2	600
İnzibati və yardımçı xidmətlərin göstərilməsi	526.7	535.1
Dövlət idarəetməsi və müdafiə, sosial təminat	376.5	402.7
Təhsil	271.8	283.4
Əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi	155.2	164
İstirahət, əyləncə və incəsənət sahəsində fəaliyyət	208.4	211
Digər sahələrdə xidmətlərin göstərilməsi	280.3	331.8

Cədvəl 2.

2000-2011-ci illərdə orta aylıq nominal əmək haqqı, ABŞ dolları

Ölkələr	2000	2005	2006	2008	2009	2011
Azərbaycan	49.5	130.7	166.8	334.0	370.8	461.2
Ermənistan	42.1	113.7	149.7	285.7	267.8	309.4
Belarus	73.6	215.2	271.2	403.9	351.0	343.4
Gürcüstan	36.7	112.8	156.4	358.9	...	...
Qazaxıstan	101.1	256.3	323.5	505.4	451.3	613.7
Qırğızıstan	25.7	63.7	81.4	147.1	142.3	202.5
Moldova	32.8	104.7	129.2	243.5	230.3	272.4
Rusiya	79.0	302.5	391.3	696.9	627.4	801.8

Qeyd etdiyimiz kimi sosial-iqtisadi inkişafı səciyyələndirən mühüm göstəricilərdən biri orta aylıq əmək haqqıdır. İş yerindən və yaşadığıölkədən asılı olmayaraq hər bir işləyən şəxsi əməyinə görəödənilən haqq onu narahat edir. Bunun vasitəsilə adi vətəndaşın gəlirləri, əməyinin dəyəri vəölkənin iqtisadi inlikaf səviyyəsi müəyyən edilir. Cədvəl 3 – də dünyanın bəzi ölkələrinin orta aylıq əmək haqqı verilmişdir.

Cədvəl 3

Ölkələr	Orta aylıq əmək haqqı, ABŞ dolları
Rusiya Federasiyası	760
Qazaxıstan	600
Azərbaycan	450
Ukrayna	350
Ermənistan	330
Moldova	300
Qırgızıstan	220
Belarus	210
Tacikistan	100
Almaniya	3900
İsveç	3400
İtaliya	3000
İspaniya	2800
Yunanıstan	2600
Polşa	1700
Ruminiya	1100
Bolqarıstan	900
ABŞ	4100
Yaponiya	3600
Gürcüstan	420

Göründüyü kimi, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmişölkələrdə bu göstəricinin səviyyəsi xeyli yüksəkdir.

Minimum əmək haqqı iqtisadi, sosial şərait nəzərə alınmaqla qanunvericiliklə ixtisassız əməyə və xidmətə görə aylıq əmək haqqının ən aşağı səviyyəsini müəyyən edən sosial normativdir. Deməli, minimum əmək haqqı – işçilərin əməyinin ödənilməsinin aşağı həddidir. Başqa cür desək, minimum əmək haqqı müəyyən işin normal şəraitdə görülməsinə görəəməyin ödənilməsi sahəsində dövlətin sosial standartıdır. Məlumdur ki, minimum əmək haqqıölkə büdcəsinin formalaşdırılmasının və sosial siyasətin həyata keçirilməsinin mühüm göstəricisidir. Onun həcmi hər il müəyyən olunur və hər bir müəssisənin əmək haqqı fondu ondan daha çox asılıdır. Minimum əmək haqqı demək olar ki, dünyanın inkişaf etmiş bütün ölkələrində müəyyən olunur və onun müqayisəsi əsasında bu və ya digər ölkənin iqtisadi inkişafi, həmçinin sosial müdafiəsinin səviyyəsi haqqında nəticəçıxarmaq olar.

Stаtistikаdа nоminаl və rеаl əmək hаqqı göstəriciləri fərqləndiilir. Nоminаl əmək hаqqı işçiyə hеsаblаnаn, оnun əməyinə ödənilən pulun məbləğidir.

Rеаl əmək hаqqı cаri dövrün əmək hаqqı ilə əldə еdilə bilən mаl və хidmətlərin həcmini хаrаktеrizə еdən göstəricidir və cаri dövrün nоminаl əmək hаqqını istеhlаk qiymətləri indеksinə bölmək yоlu ilə hеsаblаnır.

R_ƏH = N_ƏH / I

Misal: 2010 və 2011-ci illərdəölkədə nominal orta aylıq əmək haqqının müvafiq olaraq

331.5 və 364.2 manat, istehlak qiymətləri indeksinin 1.057 və 1.079 olduğunu bilərək hər bir il üzrə real orta aylıq əmək haqqını hesablayın.

Həlli: Real əmək haqqının düsturuna əsasən:

2010-cu ildə R_ƏH = 331,5 : 1,057= 313,6 manat

2011-ci ildə R_ƏH = 364,2 : 1,079= 337,5 manat

Deməli, bu illərdəölkədə mal və xidmətlərin qiymətlərinin artmasıəmək haqqının alıcılıq səviyyəsinə təsir göstərmişdir.