Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dörd maddədən ibarət xəbərdarlığını
müşriklərə çatdırdı.
44
Bunu eşidən müşriklər başa düşdülər ki
artıq onların cəmi dörd ay vaxtları qalıb
ki
İslam hökumətinə qarşı öz münasibət və fikirlərini bildirsinlər.
Qur’an ayələri və Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) xəbərdarlığı müşriklərdə
böyük tə’sir qoydu və dörd ay keçməmiş onlar dəstə-dəstə İslam dinini qəbul etdilər.
Hicrətin onuncu ili qurtarmamış Hicazda bütpərəsliyin kökü kəsildi.
Əbu Bəkr ayələri Əli əleyhissəlama təhvil verdikdən sonra narahat halda Mədinəyə
qayıtdı. Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) hüzuruna gəlib gileylənərək dedi: “Nə
oldu ki
əvvəl məni bu iş (Allahın hökmünü müşriklərə çatdırmaq) üçün layiq gördün
bir az keçməmiş məni bu işdən saxladın? Bu barədə Allahdan bir hökümmü nazil
oldu?”
Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) cavab verdi ki
vəhy mələyi nazil olub
bildirdi ki
bu iş üçün mənim özüm
ya da özümdən olan bir şəxsdən başqa heç kimin
səlahiyyəti çatmır.
45
4. Peyğəmbərin (s) vəfatından Əli əleyhissəlamın zahiri
xilafətinədək
Bu bölməyə başlamazdan əvvəl xatırladırıq ki
İmamət məsələsi Peyğəmbərin
(səlləllahu əleyhi və alih) vəfatından (hicrətin on birinci ili səfər ayının iyirmi səkkizi)
İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın vəfatınadək (hicrətin iki yüz altımışıncı ili
rəbbiül-əvvəl ayı) təxminən dörd mərhələdən ibarətdir. Hər mərhələ İmamların
dövrün hakiminə qarşı tutduqları mövqelərə əsasən bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir.
Bu dörd mərhələ aşağıdakılardır:
1) İmamın səbr etməsi və ya dövrün hakimləri ilə yola getməsi mərhələsi.
Bu mərhələ Əli əleyhissəlamın Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) vəfatından
(18-ci hicri ili) Əli əleyhissəlamın zahiri xilafətinə qədərki (35-ci hicri ili) dövrünü
əhatə edir.
2) Əli əleyhissəlamın xilafət başına gəlməsi mərhələsi. Bu mərhələ Əli
əleyhissəlamın dörd il doqquz ay
ondan sonra isə İmam Həsən əleyhissəlamın bir
neçə aylıq xəlifəliyini əhatə edir. Bu mərhələnin az müddət olmasına baxmayaraq bu
iki İmam (Əli (əleyhissəlam) və Həsən (əleyhissəlam)) bir çox çətinliklərlə üzləşmiş
İslamın müxtəlif düşmənləri tərəfindən təzyiqlərə mə’ruz qalmışdır
ancaq bununla
belə, bu mərhələ İslam hökumətinin ən parlaq mərhələsi hesab olunur.
3) Həqiqi İslam hökuməti və dövlət quruluşu qurmaq üçün aparılan az müddətli
sə’ylər mərhələsi. Bu mərhələ İmam Həsən əleyhissəlamın sülhündən (hicrətin qırx
birinci ili) İmam Hüseyn əleyhissəlamın şəhadətinə qədər (hicrətin altımış birinci ili
məhərrəm ayına qədər) olan iyirmi ili əhatə edir. İmam Həsən əleyhissəlamın
sülhündən sonra şiənin yarımgizli işi başlamış və məqsədi, hökumətin münasib
fürsətdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) ailəsinə qaytarılması olan proqramlar
hazırlanmışdı. Bu imkan elə də çətin şey deyildi. Yə’ni
Müaviyənin ölümündən sonra
bu işi həyata keçirmək olardı.
4) Nəhayət dördüncü mərhələ həmin məqsədin və proqramların uzun müddət
davam etməsi mərhələsi. Bu mərhələnin iki əsrə yaxın müxtəlif sahələrində bir sıra
44
Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) dörd maddədən ibarət xəbərdarlığı belə idi: a)
Müşriklərin sazişi ləğv olunur.
b) Müşriklərin həcc mərasimində iştirak etmək hüququ yoxdur.
v) O
vaxtadək müşriklər arasında adət olmuş lüt şəxslərin təvaf etməsi qadağan olunur. q) Müşriklərin
Məscidül-hərama girməsi qadağandır.
45
Ruhul-məani, c.1, (“Tövbə” surəsinin təfsiri).
müvəffəqiyyətlər və uğursuzluqlar əldə olmuş
ideoloji işlərdə
yüzlərlə münasib
taktikalarda və minlərlə ixlas və şücaətlə dolu işlərdə qəti uğurlar əldə edilmişdir.
Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) vəfatı və İmamət məsələsi
Əli (əleyhissəlam) Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) sonra İslam
hökumətini idarə etmək üçün ən səlahiyyətli şəxs olmuşdur. İslam aləmində
Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) başqa heç kəs fəzilət
təqva
fiqh
hökumət
(qəzavət)
Allah yolunda cihad etmək və bu kimi gözəl xüsusiyyətlərdə Əli
əleyhissəlama çatmazdı. Məhz bu üstünlüklərə görə Əli (əleyhissəlam) dəfələrlə Allah
və Peyğəmbər tərəfindən müsəlmanların gələcək rəhbəri tə’yin olunmuşdu. Onların
hamıdan əsası «Qədir Xum» hadisəsidir. Buna görə də, Peyğəmbərin (səlləllahu
əleyhi və alih) vəfatından sonra ehtimal verilirdi ki
Əli (əleyhissəlam) hökumətə
gələrək müsəlmanlara başçılıq edəcək. Ancaq heç də belə olmadı və xilafət yolu
Peyğəmbərdən (səlləllahu əleyhi və alih) sonra tamamilə dəyişdi. Əli (əleyhissəlam)
siyasi səhnədən və İslam hökumətinin idarə işlərindən uzaqlaşdırıldı.
İki əsas yol ayrıcı
Əli (əleyhissəlam) İslam hökumətinin təhrif olunmasına heç vaxt dözə bilməzdi və
bu cür işin qarşısında sakit durmağı da ar sayırdı. Dəfələrlə sübutlar və mətin
ehticacları (meydan oxuması) ilə xəlifə və onun ətrafındakıları tənqid atəşinə tutaraq
onlara öz e’tirazını bildirirdi. Ancaq tarix və hadisələrin sonrakı cərəyanı göstərdi ki
bunların heç bir faydası yoxdur. Xəlifə və onun ətrafındakılar öz vəzifələrindən
möhkəm yapışmışdılar. Belə olduqda Əli (əleyhissəlam) iki əsas yolayrıcında durmalı
olur; Ya yeni hökuməti qanunsuz sayan öz həqiqi səhabələrinin və Peyğəmbər
(səlləllahu əleyhi və alih) ailəsinin həqiqi dostlarının köməyi ilə ayağa qalxmalı və
qüdrətə arxalanaraq hökuməti ələ keçirməli
ya da bu vəziyyətə dözməli və mümkün
olan qədər müsəlmanların müşkülatını həll etməli və öz vəzifəsini yerinə yetirməli idi.
İlahi rəhbərlərin rəhbərlik məqamından məqsədləri vəzifəyə yetişmək deyil. Onların
məqsədləri vəzifədən qat-qat üstün bir şeydir. Rəhbərin vücudu ona görədir ki
məqsədə çatmaqda sə’y etsin. Buna görə də, əgər bir gün rəhbər iki yolayrıcına çatıb
vəzifə və məqsədin ikisindən birini buraxmalı olsa
gərək vəzifədən əl çəkib məqsədi
vəzifədən üstün tutsun. Belə iki yolayrıcına çatan Əli (əleyhissəlam) ikinci yolu seçdi.
O vəziyyətin gedişatı və İslam cəmiyyətinin vəziyyətini araşdırıb belə nəticəyə gəldi
ki
əgər o
hökuməti ələ keçirmək üçün ayağa qalxıb mübarizə aparsa
Peyğəmbərin
(səlləllahu əleyhi və alih) iyirmi üç il çəkdiyi bütün əziyyətlər heç olacaq
bu yolda
tökülən bütün qanlar hədər gedəcək. Əli (əleyhissəlam) bu məsələyə «Şiqşiqiyyə»
xütbəsində toxunaraq buyurur: «Mən xəlifəlik vəzifəsindən əl çəkdim
ondan kənar
oldum. Mən bu fikirdə idim ki
təkbaşına ayağa qalxıb özümün və camaatın haqqını
müdafiə edim
yoxsa bu cür qaynar bir mühitdə və belə bir zülmətdə səbr edim? Bu
mühit qocaları əldən salmış
cavanları isə qocaltmışdır. İmanlı kişiləri ömrünün son
anlarına qədər əziyyətdə qalmağa vadar etmişdir. (Nəhəyət) gördüm ki
səbr etmək
ağıl və düşüncəyə daha yaxındır. Buna görə də, səbr etdim. Ancaq səbr edərkən
gözünə tikan batmış
boğazına sümük qalmış şəxsə bənzəyirdim. Öz gözümlə
görürdüm ki
mirasımı qəsb edirlər.»
46
Əli (əleyhissəlam) İslam hökumətinin özünün əsl yolundan çıxmaması və İslam
dininin əsasını qorumaq üçün səbr etdiyinə başqa yerlərdə də işarə etmişdir. O
cümlədən
Osman xəlifə seçilərkən şuranın rə’yi Osmanın lehinə başa çatdıqdan sonra
46
Nəhcül-Bəlağə (Sübhi Saleh), Xütbə 3.