36
dişilər əmələ gəlir. Dişilər mayalandıqdan sonra yumurtalar onların
bədənin-
də yetişir və diri sürfələr doğulur. Bir nəslin inkişafı 22-26°C temperatur və
70% rütubətdə 60-62 gün çəkir. Axırıncı nəslin sürfələri qışlayır. Naxçıvan
Muxtar Respublikasında bir ildə 2 nəsil verir (cədvəl 5.1).
Kaliforniya çanaqlı yastıcası intensiv çoxalan zərərvericidir. Onlar
qısamüddətdə ağaclar üzərində külli miqdarda toplanıb, koloniyalar əmələ
gətirir. Belə koloniyaların soraraq qidalandıqları gövdə və budaqların qabıq-
ları çatlayır, zoğlar eybəcərləşir, bəzi hallarda isə ağac tamamilə məhv ola
bilir. Zərərvericinin zədələdiyi yarpaqlar tökülür, meyvələr isə qırmızı ləkə-
lərlə örtülür. Aparılmış hesablamalara əsasən, bölgənin Ordubad rayonunda
şaftalı və gavalı ağaclarının intensiv yoluxması 1-2,5 bal, Şahbuz rayonunda
1,5-1,8 bal, Şərur rayonunda isə 2 bala çatmışdır.
Cədvəl 5.1
Naxçıvan Muxtar Respublikası şəraitində Kaliforniya çanaqlı yastıcasının
Diaspidiotus perniciosus-un fenologiyası
Tədqiqatın
aparıldığı
il və yer
Aylar
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
2005
(Ordubad)
+ + +
+ + +
+
- - -
+ + +
+
- - -
- - -
- + +
+ + +
+
- -
2006
(Şahbuz)
+ + +
+ + +
+
- - -
+ + +
+
- - -
+ + +
- -
2007
(Şərur)
+ + +
+
- - -
+ + +
+
- - -
+ + +
+
- -
Qeyd:
-qışlayan sürfə,
-qışlayan imaqo,-sürfə,+imaqo.
Müəyyən olunmuşdur ki, ağacların 2 balla yoluxması nəticəsində
zoğların illik böyüməsi 25%, 3 balla yoluxma nəticəsində 50% və 4 balla
yoluxması nəticəsində 80% inkişafdan qalır və ağacların məhv olması təh-
lükəsi yaranır. Bununla yanaşı, meyvələrin zərərverici ilə yoluxması üzərin-
də aparılan hesablamalar nəticəsində aydın olmuşdur ki, 1 balla yoluxmuş
meyvələrin çəkisi 10%, 2 balla yoluxan meyvələrin çəkisi 25%, 3 balla
yoluxanların çəkisi 50%, 4 balla yoluxanların çəkisi isə 60% aşağı düşür.
Buna ən çox gavalı meyvələrində təsadüf edilir.
Tədqiqatlara əsasən, muxtar respublikada Kaliforniya çanaqlı yastı-
casının sayının tənzimlənməsində 9 növ entomofaq iştirak edir (cədvəl 6.1).