Epilepsiyanın diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
30 Digər ağır nevroloji xəstəliklər zamanı depressiv pozuntular epilepsiyaya nisbətən xeyli az rast gəlinir. Epilepsiyanın uzunmüddətli müalicəsi zamanı tətbiq edilən EƏP-lərin xüsusiyyətləri də əhəmiyyət kəsb edir (məsələn, barbituratlar və fenitoin və ya difenin depressiv vəziyyətlərin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır). İktal affektiv pozuntular əsasən təhlükə, qorxu və ya təlaş affekti ilə xarakterizə olunur, daha az hallarda isə depressiya və maniyalar meydana çıxır. Bu əlamətlər sadə parsial tutmalarla (aura) əlaqəlidir, yaxud mürəkkəb parsial tutmaların başlanğıc mərhələsini təşkil edir. Adətən iktal affektiv pozuntular mediotemporal (gicgah paleokortikal) epilepsiya zamanı əmələ gəlir. Psixopatoloji simptomatika bütün auraların (sadə parsial tutmaların) azı 25%-ini təşkil edir, bunların arasında 60% qorxu və təlaş affekti simptomatikasının, 20% isə depressiyanın payına düşür. Sadə parsial tutmalar, təlaşlı pozuntu mənzərəsi ilə gedən epilepsiyanın diaqnostikası kifayət qədər çətindir. Yayılmış tonik- klonik tutmalar meydana çıxdıqdan sonra dəqiq diaqnoz asanlıqla qoyula bilər. Gicgah epilepsiyası zamanı təlaşın davam etmə müddəti praktik olaraq 30 saniyədən artıq çəkmir, təlaşlı pozuntu zamanı isə 30 dəqiqəyə çata bilir. Təlaş stereotip klinik şəkli ilə xarakterizə olunur: ondan əvvəl baş vermiş hadisələrlə hər hansı əlaqə olmadan meydana çıxır. Bu zaman müxtəlif müddət ərzində şüurun dolaşıqlığı və fərqli dərəcələrdə avtomatizmlərin əmələ gəlməsi mümkündür. Təlaşın hiss edilmə intensivliyi, təlaşlı pozuntuda müşahidə olunan yüksək səviyyəyə nadir hallarda çatır. İnteriktal təlaşlı həmlələrin davam etmə müddəti azı 15-20 dəqiqə təşkil edir və bir neçə saata çata bilir. Təlaşlı interiktal həmlələr öz əlamətlərinə görə epilepsiyadan əziyyət çəkməyən xəstələrdə meydana çıxan təlaşlı pozuntudan az fərqlənirlər. Bu zaman qorxu və ya təlaş hissi son dərəcə yüksək intensivliyə çata və çoxlu vegetativ simptomatika (taxikardiya, tərləmə, tremor, tənəffüsün pozulması) ilə müşayiət oluna bilər. Lakin şüur saxlanılır və mürəkkəb parsial tutmalarda olan şüurun dolaşıqlığı halları qeyd edilmir. İktal təlaşlı epilepsiyası olan xəstələrdə səhvən təlaşlı pozuntu diaqnozu qoyulması, mediotemporal lokalizasiyalı ocaqda sadə Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
31 parsial tutmalar zamanı epilepsiya üçün spesifik olan EEQ dəyişikliklərinin olmaması ilə müəyyən qədər şərtlənə bilər. İktal təlaşlı xəstələrdə epilepsiyalı xəstələrin 25%-ində müşahidə edilən interiktal təlaşlı həmlələr də rast gələ bilər. İktal qorxu və təlaş affektinin olması interiktal dövrdə təlaşlı həmlələrin inkişaf edəcəyinin ilk əlamətidir. İnteriktal həyəcan çox zaman qüssə affekti ilə birgə meydana çıxır. Epilepsiyalı xəstələrdə affektiv pozuntunun iki fərqli növü mövcuddur: distimiyaya bənzər pozuntu və böyük depressiv epizod dərinliyinə çatan depressiya. Distimiyaya bənzər pozuntu zamanı daimi əsəbilik, frustrasiyalara dözümsüzlük və affektiv labillik (interiktal disforik pozuntu) ön plana çıxır. Eyni zamanda, disforiyanın simptomatikası daha mürəkkəbdir və yalnız əsəbilik, frustrasiyalara dözümsüzlüklə məhdudlaşa bilməz. Disforik epizodlara depressiv affektin özü, əsəbilik, təhlükə hissi, baş ağrısı, insomniya, daha az hallarda isə eyforiya epizodları daxildir. Disforiyalar sürətli başlanğıc və yox olma, birtipli psixopatoloji mənzərə, təkrarlanmağa aşkar meyl ilə xarakterizə olunur. Disforiyalar zamanı düşüncə saxlanılsa da onun həcmi daralır. Disforiya epizodlarının davam etmə müddəti bir neçə saatdan bir neçə aya qədər dəyişir, çox vaxt 2 gündən artıq olmur. Disforiyanı, epilepsiyalı xəstələrdə hətta yüksək dərəcədə ifadə olunmuş depressiv epizodla eyniləşdirmək lazım deyil, çünki bu iki vəziyyət arasında əhəmiyyətli fərqlər mövcuddur. Sadə depressiyanın strukturunda aydın ifadə olunmuş özünü təqsirləndirmə və özünü alçaltma ideyaları ilə vital qüssə affekti və buradan irəli gələn affektiv sayıqlama üstünlük təşkil edir. Disforiyalar daha mürəkkəb struktura malikdir. Disforik affektin əsas xüsusiyyəti narazılıq, peşmançılıq, qaşqabaqlılıq, əsəbilik, kədər, acıqlılıq (bütün ətraf aləmə qarşı) və amansızlığın (hamıya qarşı) mövcud olmasıdır. Disforiyalar üçün xəstənin hisslərinin ekstrapunitiv istiqamətlənməsi xarakterikdir. İnteriktal dövrdə, adətən tutmaların kəsilməsindən bir çox il keçdikdən sonra, öz xüsusiyyətlərinə görə praktik olaraq endogen depressiyanın klinik mənzərəsindən fərqlənməyən affektiv pozuntular inkişaf edir. Belə halda epilepsiya zamanı meydana Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
32 çıxmış üzvi mənşəli affektiv pozuntu diaqnozunun qoyulması düzgündür. Bu cür fenomenlərin əmələ gəlməsini remissiya vəziyyətində tormozlanma proseslərinin inkişaf etməsi ilə əlaqələndirmək qəbul olunmuşdur. Belə güman edilir ki, tormozlanma prosesləri çoxillik oyanma proseslərinin təbii nəticəsidir və EƏP-lərin yaxşı effekti ilə əlaqədar meydana çıxır. Epilepsiyalı xəstələrdə üzvi mənşəli affektiv pozuntu (depressiya) klassik endogen depressiyadan az fərqlənir. İlk plana vital komponentli və sutka ərzində enib-qalxan, kifayət qədər hiss edilən qüssə affekti çıxır. Depressiv affekt fonunda depressiv vəziyyətlər üçün xarakterik olan özünü təqsirləndirmə və özünü alçaltma ideyaları meydana gəlir. Xəstələrin təqribən 1/2-də epilepsiyanın olması hisslərin strukturuna, demək olar ki, heç bir təsir göstərmir. Xəstələr epilepsiya diaqnozu ilə razılaşırlar, bu zaman onlar epilepsiyanın olmasını mövcud depressiv epizodla az əlaqələndirirlər. Həkimlə söhbət zamanı onların vurğuladığı əsas cəhət – depressiv vəziyyətin mövcud olmasıdır. Bu cür ağır depressiyaların inkişafını müstəsna olaraq psixogeniyalarla əlaqələndirmək düzgün deyildir, onların əsasında digər neyrobioloji mexanizmlər dayanmaqdadır. Epilepsiyalı xəstələr arasında intihar cəhdlərinin sayı ümumi populyasiyada olduğundan təxminən 4-5 dəfə artıqdır. Əgər yalnız gicgah epilepsiyası olan xəstələri nəzərə alsaq, bu halda intihar cəhdlərinin sayı ümumi populyasiyada olduğundan artıq 25-30 dəfə çox olacaqdır. Üzvi mənşəli affektiv pozuntunun ağırlıq dərəcəsi ilə intihara cəhd səviyyəsi arasında əlaqə mövcuddur və bu əlaqə epilepsiya xəstəliyi olan qadınlar üçün daha çox xarakterikdir. Onlarda yanaşı üzvi mənşəli depressiya olduqda intihara cəhd etmə riski, üzvi mənşəli depressiv simptomatikası olmayan epilepsiyalı qadınlara nisbətən təxminən 5 dəfə artıqdır. Depressiyası olan kişilərdə intihara meylli davranışın meydana çıxması riski, depressiyasız epilepsiyadan əziyyət çəkən kişilərə nisbətən yalnız 2 dəfə artıqdır. Epilepsiyalı xəstələrdə yanaşı depressiya nəticəsində intihar cəhdi ilə əlaqədar olan belə davranış üslubu, problemlərin həllinin kifayət qədər arxaik üsuludur. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|