51
edilir. MRT vasitəsilə gicgah şöbələrinin sklerozu; neyropsixoloji
müayinədə – dismnestik pozuntular (avtobioqrafik hadisələrlə bağlı
yaddaş zərər çəkir) müəyyən olunur.
Proqnoz: xəstəlik zamanı EƏP-lərlə arasıkəsilməz çoxillik
müalicə aparılmalıdır.
Müalicəni karbamazepin, fenitoin, valproatlar, topiramat,
lamotricin, levetirasetam, həmçinin müxtəlif təsir mexanizmli
preparatların kombinasiyası vasitəsilə aparırlar.
Neokortikal gicgah epilepsiyası xeyli az hallarda rast gəlir. Bütün
gicgah epilepsiyalarının 10-15%-indən çoxunu təşkil etmir.
Anamnezdə febril tutmalar nadir hallarda rast gəlinir və ya heç
olmur. Xəstəlik daha gec yaşlarda – 20-25 yaş – başlayır. Auralar
zamanı psixi əlamətlər déjà vu və jamais vu tipində, həmçinin eşitmə
auraları şəklində meydana çıxır. Mürəkkəb parsial tutmalar əsasən
yuxarı ətrafların hərəki avtomatizmləri ilə xarakterizə edilir.
Avtomatizmlər epileptik boşalmaya kontrlateral olur. Oral
avtomatizmlərə praktik olaraq rast gəlinmir. EEQ-də epileptik
aktivlik fokusları gicgah şöbələrində qeyd olunur. Pozitron-emission
tomoqrafiya beynin lateral gicgah şöbələrində metabolizmin aşağı
düşməsini aşkar edir.
Proqnoz mediotemporal epilepsiyaya nisbətən daha yaxşıdır.
Müalicə karbamazepin, valproatlar, topiramat, lamotricin,
levetirasetam vasitəsilə aparılır.
Alın epilepsiyası bütün lokal mənşəli epilepsiyalar arasında rast
gəlmə tezliyinə görə gicgah epilepsiyasından sonra ikinci yer tutur.
Alın epilepsiyasının simptomatik, kriptogen və idiopatik formalarını
ayırd edirlər.
Sadə parsial tutmalar somatosensor aura şəklinə malikdirlər
(sancma, dartılma, təzyiq, elektrik cərəyanı və ya boşalmasının
keçməsi hissləri). Görmə illüziyaları və hallüsinasiyalarına
qavramanın parlaqlığının dəyişməsi və ya görmənin yayğınlığı, ağ
dairələr, görmə obrazlarının görmə sahəsində uzun müddət
saxlanması daxildir. Vegetativ əlamətlər (tremor, təngnəfəslik,
bradikardiya, hiperemiya, sianoz) müşahidə olunur. Xəstələrin
təxminən ¼-də qorxu, dəhşət affekti, ekzaltasiya, eyforiya və ya
beyindən çıxmayan fikirlər və hər hansı hərəkətə məcbur edilmə
hissi şəklində psixi pozulma meydana çıxır. Epileptik boşalmaya baş
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
52
beynin üç şöbəsindən hansının cəlb edilməsindən asılı olaraq hərəki
tutmaları təsnif etmək qəbul olunmuşdur. Bu kontekstdə beyin
qabığının presentral şöbələrində baş verən boşalmalarla
əlaqələndirilən parsial (fokal) hərəki tutmalar (“Cekson tutmaları”)
ayırd edilir. Onlar birtərəfli klonik dartılmalar, başın kontrlateral
döndərilməsi və şüurun saxlanması ilə xarakterizə olunur. Əlavə
sensomotor sahədə tutmalar birtərəfli və ya ikitərəfli gərginlik,
qışqırıq və ya inilti, yaxud, əksinə nitqin dayanması ilə səciyyələnir.
Daha çox gecə vaxtı seriya şəklində meydana çıxır. Mürəkkəb
parsial tutmalar absanslara bənzər şəkildə gedişə malikdir – donmuş
baxış, bilateral tonik gərginlik, təkrarlanan əl hərəkətləri, şüurun
itməsi fonunda başın adversiyası, bimanual və bipedal hərəkətlər. Bu
tutmaların əmələ gəlməsini baş beynin orbital və mediofrontal
şöbələrində boşalmalarla əlaqələndirirlər. Tutmadan sonra şüur
sürətlə bərpa olunur və praktik olaraq şüur dolaşıqlığı müşahidə
edilmir. Alın epilepsiyası olan xəstələrin təxminən ¼-də epileptik
status rast gəlinir.
Alın epilepsiyasının diaqnostikasında EEQ həlledici rol oynamır,
çünki patoloji aktivlik boşalmaları bütün aparmalar üzrə yayıla,
yaxud ümumiyyətlə qeyd olunmaya bilər. Boşalmaların generasiyası
yerinin yanlış müəyyən edilməsi mümkündür.
Tez-tez baş verən tutmalar, seriya ilə və statusla gedişə meyllilik
olması səbəbindən proqnoz ümumilikdə yaxşı deyil.
Müalicə topiramat, valproatlar, karbamazepin, lamotricin
vasitəsilə aparılır.
Ənsə epilepsiyası nadir parsial formalara aiddir. Rast gəlmə
tezliyi bütün parsial formaların 1,4-8%-indən artıq təşkil etmir. Ənsə
epilepsiyasının idiopatik, simptomatik (səbəbləri – şişlər, damar
malformasiyaları, kortikal displaziyalar) və kriptogen formalarını
ayırd edirlər.
Hərəkətli, müxtəlif rəngli həndəsi fiqurlar formasında elementar
görmə hallüsinasiyaları, həmçinin görmə sahəsi defektləri, tutma
zamanı korluq, gözlərin hərəkətinin hiss olunması qeyd edilir.
Tutmalardan sonra skotoma; tutmalar zamanı göz qapaqları, gözlər
və başın tonik və ya klonik hərəkətləri, nistaqm, həmçinin şüurun
saxlanması xarakterikdir. Boşalmanın alın və gicgah şöbələrinə
yayılması zamanı tutmaların şəkli mürəkkəbləşir, şüur pozula bilər,
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
53
mürəkkəb görmə hallüsinasiyaları meydana çıxır. Xəstələrin 20-
60%-ində nevroloji müayinə zamanı görmə sahəsi defektləri
müəyyən olunur.
EEQ nisbi diaqnostik əhəmiyyətə malikdir, oksipital spaykları,
daha az hallarda isə bifrontal, həmçinin arxa gicgah və gicgah-ənsə
spayklarını müəyyən edir.
Müalicə karbamazepin, topiramat, valproatlar, lamotricin,
levetirasetam vasitəsilə aparılır.
Təpə epilepsiyası parsial epilepsiyanın çox nadir hallarda rast
gəlinən növünə aiddir. Təpə epilepsiyasının simptomatik (səbəbləri –
şişlər, damar malformasiyaları, kortikal displaziyalar) və kriptogen
formalarını ayırd edirlər.
Klinik şəkli somatosensor aura, bədən sxeminin pozulması,
başgicəllənmə hissi, görmə illüziyası və hallüsinasiyaları, eşitmə
hallüsinasiyaları, afaziyalar ilə xarakterizə olunur. Lakin boşalmanın
baş beynin digər sahələrinə yayılması zamanı auranın şəkli uyğun
şöbələrdə meydana çıxan auraların xüsusiyyətlərini qəbul edir.
Nevroloji müayinə zamanı xəstələrin təxminən 12-15%-ində
somatosensor sferada defisit qeyd olunur.
EEQ nisbi əhəmiyyətə malikdir. Nadir hallarda təpə spaykları,
ipsilateral gicgah, bitemporal və bifrontal spayklar qeyd edilir.
Müalicə karbamazepin, valproatlar, topiramat, levetirasetam,
lamotricin vasitəsilə aparılır.
Uşaqlarda ənsə payının xoşxassəli erkən başlanğıclı epilepsiyası
(Panayiotopoulos Syndrome)
Panayiotopoulos syndrome – ocaqlı, əksər halda vegetativ
epileptik tutmalara və epileptik statusun vegetativ variantlarına
idiopatik, yaşdan asılı, xoşxassəli meyllilik sindromudur.
Başlandığı yaş dövrü və rast gəlmə tezliyi: başlanma dövrü 1
yaşdan 14 yaşa qədər dəyişir. 76% hallarda başlanğıc dövrü 3-6 yaş
arasındadır. Temperaturun qalxması ilə əlaqəsi olmayan bir və ya
daha artıq epileptik tutma keçirmiş 3-6 yaşlı uşaqlar arasında
Panayiotopoulos syndrome 13% hallarda rast gəlinir. Uşaqların
ümumi populyasiyasında hər 1000 uşaqdan 2-3 nəfəri bu sindromdan
əziyyət çəkir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Dostları ilə paylaş: |