15
kəsilməsinin törətdiyi
tutmalar
Dərman və ya başqa
maddənin törətdiyi tutmalar
Zədədən sonra dərhal baş
verən və erkən tutmalar
Tək tutmalar və ya təcrid
olunmuş tutmalar
(klasterlər)
Nadir tutmalar
(oliqoepilepesiya)
insident, insan immun defisiti
virusu və s. ilə əlaqədar digər
zədələnmələr
Postnatal infeksiyalar
Sistiserkozlar
Herpes ensefalitləri
Bakterial meningitlər
Digərləri
Digər postnatal faktorlar
Kəllə-beyin travmaları
Alkoqol və narkotiklərdən sui-
istifadə
İnsult
Digərləri
Müxtəlif
Seliakiya (ənsə kirəcləşmələri
ilə epilepsiya və seliakiya)
Şimal epilepsiya sindromu
Koffin-Lauri sindromu
Alsheymer xəstəliyi
Hantinqton xəstəliyi
Alpers xəstəliyi
İNSTRUMENTAL MÜAYİNƏLƏR
Elektroensefaloqrafiya
Elektroensefaloqrafiya (EEQ) – epilepsiya diaqnozu qoyulması
və epilepsiya sindromunun müəyyən edilməsi üçün istifadə olunur.
Lakin bu metodun üstünlükləri və məhdudiyyətlərini bilmək
lazımdır.
Klinikasız yalnız EEQ-nin nəticəsi epilepsiya diaqnozunun
qoyulması üçün kifayət deyil.
Epilepsiyaya düçar olmayan insanların arasında EEQ-də qeyri-
spesifik anormal dəyişikliklər tez-tez aşkar olunur (xüsusilə yaşlı
pasiyentlərdə, miqrenli xəstələrdə, psixotik hallarda, hətta sağlam
insanlarda və s.).
Normal EEQ epilepsiya diaqnozunu istisna etmir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
16
EEQ anormal dəyişikliklər göstərməsə də, epilepsiya diaqnozu
qoyula bilər.
Normal EEQ dalğalarının anormal epileptik dalğalar kimi qəbul
olunması ilə bağlı səhvlər tez-tez baş verir.
Uşaqlarda bu kimi səhvlər daha çoxdur. Buna görə də, uşaqların
EEQ müayinəsi uşaq epilepsiyası sahəsində təcrübəsi olan
mütəxəssis tərəfindən aparılmalıdır.
Standart EEQ
EEQ müayinəsinin nəticəsi aşağıda göstərilən suallara cavab verə
bilər:
epileptik fəaliyyətin olması
epileptik fəaliyyətin ocaqlı və ya yayılmış olması
sindromun dəqiqləşdirilməsi
növbəti müayinə üsulunun seçilməsi
müalicənin taktikası
proqnoz
(!) EEQ müayinəsi tutmadan sonra 24 saat ərzində aparılırsa,
patoloji dəyişikliklərin aşkar olunması ehtimalı çoxalır.
(!) Təkrar tutma keçirən bütün uşaqlar EEQ müayinəsindən
keçməlidir.
(!) İlk dəfə EEQ müayinəsi nəticəsinin normanı göstərməsi,
sonrakı EEQ müayinələrində epileptik fəaliyyətin olmasını istisna
etmir.
(!) EEQ müayinəsi nəticəsinin normanı göstərməsi epilepsiya
diaqnozunu inkar etmir.
(!) Yalnız EEQ müayinəsinin epileptik fəaliyyəti göstərməsi
(epileptik tutma olmasa) epilepsiya diaqnozunun qoyulması üçün
kifayət deyil.
İlk provokasiya olunmamış konvulsiv tutmadan sonra EEQ
müayinəsi
Bu zaman EEQ müayinəsi aparmağın faydaları:
tutmanın təkrarlanması riskini qiymətləndirilməsi (anormal
EEQ qeyd olunursa, risk 2 dəfə artır);
neyrovizualizasiya aparmaq üçün göstəriş verə bilər;
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
17
xəstənin xəbəri olmadan uzun müddət davam edən epileptik
prosesi
aşkar edə bilər;
qıcıqlandırıcı faktorları aşkar edə bilər (məsələn, işığa
həssaslıq);
sindromu dəqiqləşdirmək üçün əlavə məlumat verə bilər.
Lakin yanlış müsbət nəticələrin ola bilməsini də nəzərdə
saxlamaq lazımdır. Məsələn, ilk tutma qeyri-epileptik olub
təkrarlanmaya bilər. Həmin xəstənin EEQ-sində tutma ilə əlaqəsi
olmayan epileptik dalğaların aşkar olunması (normal uşaqlarda
epileptik fəaliyyət ola bilər) səhvən "epilepsiya" diaqnozunun
qoyulmasına və gərəksiz müalicəyə gətirib çıxara bilər.
Yuxarıda qeyd olunanlara əsasən, ilk provokasiya olunmamış
konvulsiv tutma klinik olaraq epileptik tutma kimi qiymətləndirilsə,
EEQ müayinəsi göstərişdir. Lakin epilepsiya əleyhinə dərmanlardan
istifadəyə başlamaq haqqında qərar qəbul edilməsinə yalnız EEQ-də
epileptik fəaliyyətin olub-olmamağı əsas vermir.
EEQ müayinəsi olmadan epilepsiya əleyhinə preparatların
(EƏP) təyin edilməsi
Valproat duzları, etosuksimid və benzodiazepinlər tipik "3Hz
spayk-ləng dalğa" komplekslərini aradan qaldırır. Valproat duzları
fotostimulyasiyanın qıcıqlandırdığı epileptik fəaliyyəti zəiflədir.
Benzodiazepinlər bir neçə sindromda (uşaqlarda təpə və gicgah
nahiyəsi spaykları ilə xoşxassəli epilepsiya, yuxu EEQ-si zamanı
epileptik status, qeyri-konvulsiv epileptik status, Vest sindromu)
epileptik boşalmaların yox olmağına səbəb ola bilərlər. EƏP-lər
xəstəliyin klinik və neyrofizioloji mənzərəsini dəyişdirdiyinə görə
EEQ müayinəsi aparılandan sonra təyin olunmalıdırlar.
Təkrar EEQ və yuxu zamanı EEQ
İlk tutmalararası EEQ normaldırsa, həmin müayinənin ikinci dəfə
aparılması epileptik fəaliyyəti aşkar edə bilər. Oyaq vəziyyətdə
çəkilmiş EEQ normaldırsa, yuxu zamanı çəkilmiş EEQ epileptik
fəaliyyəti göstərə bilər.
Video-EEQ
EEQ ilə eyni zamanda video-çəkiliş aparılması müəyyən hallarda
tutmanın və sindromun diaqnostikasını dəqiqləşdirməyə imkan verir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.