Epoki literackie zestawienie, część 1



Yüklə 12,72 Kb.
tarix17.09.2017
ölçüsü12,72 Kb.
#178

EPOKI LITERACKIE – ZESTAWIENIE, część 1

Epoka

Zasięg czasowy



Najwybitniejsi przedstawiciele w literaturze

Inne dziedziny kultury

Style w architekturze,

sztuce i literaturze



Najważniejsze hasła

I pojęcia epoki



Typowe gatunki literackie

ANTYK
IX w. p.n.e. - V w. n.e.

(476 upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego)

Biblia, mitologia grecka –fundamentalne dzieła kultury europejskiej

Homer Iliada, Odyseja; Tyrtajos, Anakreont, Safona, Horacy (Exegi monumentum…, Do Leukone, Do Deliusza), Wergiliusz;

Ajschylos, Sofokles Antygona, Król Edyp, Eurypides



Filozofia: Sokrates, Platon, Arystoteles, Zenon z Kition, Epikur z Samos;

Klasycyzm

(proporcjonalność, umiar, harmonia, ład, wzorowanie się na naturze – zasada mimesis)



Politeizm, monoteizm, antropomorfizm, mit;

konflikt tragiczny, wina tragiczna, zasada trzech jedności, katharsis, mimesis; liryka tyrtejska

stoicyzm, epikureizm, horacjanizm; carpe diem;

epos, tragedia, komedia satyra, tren, oda, pieśń;

psalm, przypowieść, apokalipsa

ŚREDNIOWIECZE
476 r. – XV w.(1453, 1492) (Europa Zachodnia)

X – XV/XVI w. (Polska)

Literaturę cechuje anonimowość; najważniejsze teksty:

Bogurodzica”, „Posłuchajcie, bracia miła…” („Lament świętokrzyski”), „Legenda o św. Aleksym”, „Pieśń o Rolandzie”, „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, „Kwiatki św. Franciszka”, „Dzieje Tristana i Izoldy”;

Gall Anonim „Kronika polska”;

Boska Komedia” Dantego Alighieri – dzieło z pogranicza dwu epok


Filozofia: św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, św. Franciszek z Asyżu

styl romański do poł. XIII w., styl gotycki;

w literaturze dwa nurty: religijny i świecki



teocentryzm, augustynizm, tomizm, franciszkanizm; uniwersalizm, asceza, alegoria, „danse macabre” („taniec śmierci)”, scholastyka, „ars moriendi” – sztuka umierania;

tworzenie„ad maiorem Dei gloriam” (na większą chwałę Bożą); motyw „Deesis”, „Stabat Mater Dolorosa”, „ubi sunt”;
wzorce osobowe: rycerz, władca, asceta (święty);

początki języka polskiego; zabytki polszczyzny

Gatunki typowe dla epiki rycerskiej, np. pieśń o czynach; utwory hagiograficzne – żywoty świętych, legendy;

kronika, misteruim, moralitety

RENESANS
XV/XVI w. - k. XVI w. (we Włoszech poł. XIV w. – poł. XVIw., w Polsce XVIw. do pocz. XVII w.)

F. Petrarca Sonety do Laury, Mikołaj Rej (Krótka rozprawa, Żywot człowieka poczciwego), Andrzej Frycz Modrzewski (O poprawie Rzeczypospolitej); Jan Kochanowski: Pieśni (np. XXV – Czego chcesz od nas, Panie…, IX – Nie porzucaj nadzieje.., XIV – Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie…, Pieśń świętojańska o Sobótce – Panna XII), Fraszki (np. O żywocie ludzkim, Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Do gór i lasów, O doktorze Hiszpanie), Treny (np. IX, X, XI, XIX, Psałterz Dawidów (np. Psalm 130),Odprawa posłów greckich);

Piotr Skarga Kazania sejmowe(np. Kazanie wtóre: O miłości ku ojczyźnie)





Erazm z Rotterdamu Pochwała głupoty, Michel Montaigne „Próby”, Mikołaj Kopernik O obrotach ciał niebieskich,

Sztuka: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi

styl renesansowy;

w literaturze wzorowanie się na twórcach antycznych (klasycyzm)



Homo sum, humani nil a me alienum puto(Terencjusz: jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce);

Nawiązania do antyku, antropocentryzm,

humanizm,

reformacja: (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianizm),

epoka odkryć

nowela, sonet włoski, fraszka, pieśń, hymn, tren, tragedia renesansowa, kazanie

BAROK
XVII wiek; w Polsce do lat 40. XVIII w.

Uwaga: twórczość M. Sępa Sarzyńskiego (Rytmy, albo wiersze polskie) na pograniczu dwu epok (tu np. Sonet IV – „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem – oraz Sonet V – O nietrwałej miłości rzeczy świata tego)

W. Szekspir Makbet,

Molier – komedie (Świętoszek),

M. Cervantes Don Kichote,

D. Naborowski Marność, Krótkość żywota,

J.A. Morsztyn Do trupa,

Jan Ch. Pasek Pamiętniki (fragm.), Wacław Potocki Wojna chocimska


Filozofia: Kartezjusz, Blaise Pascal

Sztuka:

P. P. Rubens, Rembrandt, Caravaggio ,

martwa natura jako typowy gatunek w malarstwie epoki; portret trumienny w Polsce;

L.Bernini (rzeźba)



Muzyka: J.S. Bach, A. Vivaldi

Architektura: pałace w Wersalu czy w Wilanowie,

kościół Santa Maria Della Salute w Wenecji, Bazylika na Świętej Górze w Gostyniu, kościół św. Mikołaja w Lesznie




styl barokowy;
nurty w literaturze: metafizyczny (M. Sęp Szarzyński, D. Naborowski), dworski (J. A. Morsztyn), sarmacki (J.Ch. Pasek, W. Potocki);

konceptyzm

kontrreformacja, sarmatyzm;

epoka kontrastów (miłość – śmierć, pokój – wojna, piękno – brzydota, światło – ciemność, wartości ziemskie – wartości wieczne);

koncept;

motyw vanitas (marności);

nawiązania do średniowiecza;



mesjanizm (idea Polski jako przedmurza chrześcijaństwa);


dramat szekspirowski, komedia charakterów,

sonet,

pamiętnik,

epos

Yüklə 12,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə