55.6
X 45
X 45 Xərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat
sisteminin istifadəsinə dair
metodik tövsiyə. B.: “TimePrint” MMC, 2015. – 40 səh. Tiraj 500.
“Xərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat sisteminin istifadəsinə dair
metodik tövsiyə” onkoloji klinikalar və tərkibində onkoloji şöbəsi olan
digər yerli tibb müəssisələrinin həkimləri üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar
Mərkəzi tərəfindən hazırlanmış və çap edilmişdir.
MÜNDƏRİCAT
X
ərçəng registri nədir? ................................................................................. 4
X
ərçəng registrləri dünyanın digər ölkələrində ............................................ 5
X
ərçəng registri Azərbaycanda..................................................................... 6
XBT-O-3 n
ədir? ............................................................................................ 7
X
ərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat sisteminin tətbiqi ............................. 8
X
ərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat sistemindən istifadə etməklə
kodlaşdırmanın əsas qaydalarının xülasəsi ................................................... 9
Topoqrafik v
ə Morfoloji kodlaşdırma üzrə təlimatlar ................................ 15
Topoqrafiya ................................................................................................ 17
Giriş ........... ................................................................................................
17
Sif
ət formaları ............................................................................................. 17
Xüsusi topoqrafik kodlar ............................................................................ 17
Topoqrafik regionlar v
ə dəqiqləşdirilməmiş nahiyələr ............................... 18
Periferik sinirl
ər və birləşdirici toxuma ...................................................... 20
Sözönl
əri ..................................................................................................... 20
Bir neç
ə nahiyənin hüdudlarını əhatə edən bədxassəli yenitörəmələr ........ 21
Limfomalara aid topoqrafik kodlar ............................................................. 23
Leykemiyaların topoqrafik kodlaşdırılması ................................................ 24
Morfologiya ................................................................................................ 25
Giriş ............................................................................................................ 25
X
ərçəng və karsinoma ................................................................................ 25
Davranış ...................................................................................................... 25
İn situ karsinoma və uşaqlıq boynunun epiteldaxili yenitörəməsi
(UEY) III .................................................................................................... 26
Patoloji laboratoriyalarda davranış kodunun istifadəsi ............................... 27
Morfoloji kod matriksinin mahiyy
əti.......................................................... 28
Histoloji d
ərəcə və diferensiasiya kodları (6-cı simvol) ............................. 31
Hematopoetik fenotip kodları ..................................................................... 33
Nahiy
əyə aid morfoloji terminlər ............................................................... 34
Psevdotopoqrafik morfoloji terminl
ər ........................................................ 36
Mür
əkkəb morfoloji diaqnozlar .................................................................. 37
Çoxsaylı morfoloji terminlərə malik diaqnozun kodlaşdırılması ............... 37
Çoxsaylı birincili yenitörəmələr ................................................................. 38
Ədəbiyyat ................................................................................................... 40
3
X
ərçəng registri nədir?
X
ərçəng registri (XR) – onkoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkən
pasiyentl
ərin demoqrafik və tibbi məlumatlarını özündə cəmləşdirən
elektron m
əlumat bazasıdır.
Demoqrafik m
əlumatlar dedikdə xəstənin yaşı, cinsi, milliyyəti,
doğulduğu yer və s. nəzərdə tutulur.
Tibbi m
əlumat dedikdə isə xəstənin keçdiyi müayinələr,
qoyulmuş diaqnoz, aldığı müalicə (kimyəvi, şüa-terapiyası, cərrahi
əməliyyat) və s. nəzərdə tutulur.
Dünyada ilk x
ərçəng registrinin yaradılması 1935-ci ilə təsadüf
edir. Bundan
əvvəl isə 1926-cı ildə Amerikada (ABŞ) Yale-New
Haven
Hospitalında ilk ümumi xəstə registri yaradılmışdır. Sonrakı
ill
ərdə registrlər daha da təkmilləşdirilərək, hal-hazırkı elektron
formaya q
ədər inkişaf etdirilmişdir.
M
əlumatların XR məlumat bazasına daxil edilməsi tibb
mü
əssisələrində xüsusi təlimatlandırılmış mütəxəssislər tərəfindən
aparılır. Bazaya daxil edilmiş məlumatlar xəstə haqqında geniş
t
əsəvvür yaratmağa imkan verir və eyni zamanda aşağıdakı
m
əqsədlər üçün istifadə olunur:
Onkoloji x
əstəliklərin müxtəlif zaman intervalları üzrə artım
dina
mikasının hesablanması;
Müxt
əlif ərazilərdə və əhali qrupları arasında onkoloji
x
əstəliklərin yayılma tezliyi və yüksək risk qruplarının (yaş, cins
v
ə s. üzrə) təyin edilməsi;
Onkoloji
x
əstəliklərlə
mübariz
ə-nəzarət
proqramlarının
qiym
ətləndirilməsi və planlaşdırılması;
Bu istiqam
ətdə səhiyyə resurslarının düzgün bölüşdürülməsi;
Klinik, epidemioloji v
ə digər səhiyyə xidmətlərinə dair tədqiqat
işlərinin inkişaf etdirilməsi.
Qeyd
edilmiş məsələlərin həlli ilə yanaşı XR aşağıda sadalanan
bir çox
başqa məsələlərə aydınlıq gətirməyə və dövlətin səhiyyə siyasəti-
nin bu sah
ədə strateji istiqamətlərini müəyyən etməyə imkan verir:
X
ərçəng xəstəliyinə tutulma riski yüksək olan əhali qruplarını
mü
əyyən etməyə (məsələn, yaşlar və ya cinslər üzrə xərçəng
hallarının dəyişməsi);
4