Ərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi



Yüklə 342,79 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/10
tarix14.01.2018
ölçüsü342,79 Kb.
#20575
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

C

ədvəl 8.  Kodlaşdırmanın 6-cı simvolu. Histoloji dərəcə və ya diferensiasiya 

(h

əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 30, Cədvəl 21)



 

Kod 

I d



ərəcə 

Yüks


ək diferensiasiyalı 

Diferensiasiya 

olunmuş, ƏGO 

II d



ərəcə 

Orta diferensi

asiyalı 

III d



ərəcə 

Aşağı diferensiasiyalı 

IV d


ərəcə 

Diferensiasiya 

olunmamış 

Anaplastik 

Diferensiasiya d



ərəcəsi müəyyən edilmir, qeyd edilmir və ya aid deyil 

Ona  gör


ə  də  “aşağı  diferensiasiyalı  sahələrə  malik  orta 

diferensiasiyalı  yastı  hüceyrəli  xərçəng”in  kodlaşdırılması  üçün  III 

histoloji  d

ərəcə  istifadə  edilməlidir.  Tam  kod  belə  olmalıdır: 

8070/33.  

Əgər diaqnozda diferensiasiya dərəcəsi qeyd olunursa, XBT-O-da 

göst

ərilən bütün bədxassəli şişlər üçün bu dərəcənin kodlaşdırılması 



aparıla bilər. Məsələn, “anaplastik yastı hüceyrəli karsinoma”nın tam 

kodlaşdırılması üçün morfoloji koda – 8070/3-ə “4” əlavə edilməlidir 

(8070/34).  H

əmin  kodun  8070/39  kimi  göstərilməsi  yanlış  olardı, 

çünki bu kodda diferensiasiya d

ərəcəsi qeyd edilmir. 

Qeyd  etm

ək  lazımdır  ki,  “anaplastik”,  “yüksək  diferensiasiyalı” 

v

ə  “diferensiasiya  olunmamış”  kimi  ifadələr  təxminən  15  histoloji 



terminin 

(limfomaların  təsviri  üçün  istifadə  edilənlərə  əlavə) 

ayrılmaz  hissəsi  kimi  istifadə  edilir.  Misallara  aiddir:  “bədxassəli 

anaplastik 

teratoma” 

(9082/34), 

“diferensiasiya 

olunmuş 


retinoblastoma”  (9511/3l)  v

ə  “yüksək  diferensiasiyalı  follikulyar 

adenokarsinoma” (8331/31).  

Kodlaşdırma  aparan  mütəxəssis  müvafiq  morfoloji  kodu  lazımi 

diferensiasiya  d

ərəcəsini  müəyyən  edən  kod  ilə  (misallarda 

göst

ərildiyi kimi) birlikdə istifadə etməlidir. 



32 


Hematopoetik fenotip 

kodları 

6-

cı  simvol  eyni  zamanda  leykemiya  və  limfomalarda 



hüceyr

ələrin mənşəyini  müəyyən etmək üçün də istifadə edilə bilər 

(C

ədvəl  9)  (həmçinin  bax:  XBT-O-3,  səhifə  31,  Cədvəl  22).  Bu, 

XBT-O-nun  üçüncü  v

ə  ikinci  nəşrinə  əsasən  kodlaşdırılmış 

m

əlumatların  müqayisəsi  zamanı  faydalı  ola  bilər.  Limfomalar 



bölm

əsində göstərildiyi kimi hüceyrə mənşəyi dörd simvollu histoloji 

kodda 

artıq əks olunur və diferensiasiya dərəcəsini əlavə etmək (6-cı 



simvol) 

t

ələb  olunmur.  Lakin  bəzən  xərçəng  registrləri 



immunofenotipik  müayin

ə  ilə  təsdiq  edilmiş  halları  ayrıca 

kodlaşdırmaq üçün həmin  6-cı simvoldan istifadə edə bilər. Bu kimi 

v

əziyyətlərdə  immunofenotipik  kod  dərəcə  və  ya  diferensiasiyaya 



malik dig

ər diaqnostik terminlər (məsələn, yüksək diferensiasiyalı və 

ya III d

ərəcə) üzərində üstünlük təşkil edir. 



C

ədvəl 9.  Limfoma və leykemiyalarda immunofenotipin müəyyənləşdirilməsi 

üçün 6-

cı simvolun istifadəsi 

(h

əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 31, Cədvəl 22)



 

Kod 


5 

T-hüceyr

əsi 

6 

B-hüceyr

əsi 

Pre-B 

S

ələf B hüceyrə 

7 

Sıfır hüceyrə 

N

ə T, nə B 

8 

NK hüceyr

əsi 

T

əbii killer hüceyrə 

9 

Hüceyr

ənin növü müəyyən edilməyib, göstərilmir və ya aid deyil. 

33 



Nahiy

əyə aid morfoloji terminlər 

QAYDA H. Diaqnozda topoqrafik nahiy

ə göstərilmirsə, təyin 

edilmiş  topoqrafik  koddan  istifadə  edin.  Əgər  şişin  başqa 

nahiy

ədə  meydana  gəlməsi  məlumdursa,  həmin  topoqrafik 

koddan istifad

ə edilməməlidir.  

Yenitör


əmələr üçün istifadə edilən bəzi terminlər şişin mənşəyini 

v

ə  ya  əmələ  gəldiyi  toxumanın  növünü  bildirir.  Buna  misal  10-cu 



C

ədvəldə  verilir  (həmçinin  bax:  XBT-O-3,  səhifə  32,  Cədvəl  23). 

Bel


ə  terminlərin  kodlaşdırılmasını  asanlaşdırmaq  üçün  həm 

morfoloji 

kodların rəqəmli siyahısı, həm də əlifba sırası indeksində 

lazımi  yerlərdə mötərizə içərisində topoqrafik kod əlavə edilmişdir. 

B

əzən  topoqrafik  kod  üç  simvollu  başlıqla  verilir  və  həmin  başlıq 



altında  verilən  bütün  terminlərə  aid  edilir.  Bazal  hüceyrəli 

karsinomada  (C



ədvəl 10) dərinin topoqrafik kodu (C44._) verilir və 

dördüncü  simvol 

boş  buraxılır.  Nöqtədən  sonra  aşağıdan  xəttin  (_) 

qoyulması  altkodların  olmasını  bildirir.  Buraya  nahiyə  üçün  qeyd 

edil

ən  müvafiq  dördüncü  simvol  əlavə  edilməlidir.  Nahiyələr  üçün 



spesifik 

altkodların  müəyyən  edilməsində  kodlaşdırma  aparan 

müt

əxəssis  rəqəmli  siyahı  və  ya  əlifba  sırası  indeksinə  müraciət 



etm

əlidir. Məsələn, üzün bazal hüceyrəli karsinomasının nahiyə kodu 

C44.3  (üz  d

ərisi),  yuxarı  ətraflardan  birinin  bazal  hüceyrəli 

karsinoması  isə  C44.6  (yuxarı  ətraf  dərisi)  kimi  kodlaşdırılmalıdır. 

Analoji  olaraq 

meningiomanın  topoqrafik  kodundakı  dördüncü 

simvol (C70._) 

boş saxlanılır, çünki meningeal qişa həm baş beyinə 

(C70.0), h

əm onurğa beyinə (70.1), həm də “meningeal qişa, ƏGO”-

ya (C70.9) aid ola bil

ər. 

Diaqnozda  topoqrafik  nahiy

ə  qeyd  edilmədikdə  morfoloji 

terminin 

yanında verilən topoqrafik kod istifadə edilə bilər. Bir çox 

morfoloji  terminl

ərin  topoqrafik  kodu  olmur,  çünki  şişlər  çox  vaxt 

bird


ən  artıq  orqan  və  ya  topoqrafik  nahiyədə  meydana  gəlir. 

M

əsələn,  “adenokarsinoma,  ƏGO”  heç  bir  topoqrafik  koda  malik 



deyil,  çünki  birincili  adenokarsinoma  bir  çox  orqanlarda  meydana 

g

ələ bilər. 



Ola bil

ər ki, diaqnozda qeyd edilən nahiyə topoqrafik kodda qeyd 

edil

ən  nahiyədən  fərqli  olsun.  Məsələn,  bazal  hüceyrəli  karsinoma 



d

əridən başqa orqanlarda da yarana bilər.  

34 



Birincili  nahiy

ə  fərqli  olduqda,  XBT-O-da  verilən  topoqrafik 

kod  n

əzərə  alınmamalı  və  diaqnozda  qeyd  edilən  nahiyə  üçün 

spesifik  olan  topoqrafik  kod  istifad

ə  edilməlidir.  Məsələn, 

“infiltrasiyaedici  axacaq 

karsinoması”  morfoloji  termininin  yanına 

topoqrafik kod olaraq C50._ (süd v

əzi) əlavə edilir, çünki bu termin, 

ad

ətən,  süd  vəzində  meydana  gələn  karsinoma  üçün  istifadə  edilir. 



Lakin, 

əgər  “infiltrasiyaedici  axacaq  karsinoması”  termini  mədəaltı 

v

əzdə  yaranmış  birincili  karsinomanı  ifadə  etmək  üçün  istifadə 



edilmişdirsə,  o  zaman  kodlaşdırma  aparan  şəxs  təklif  edilən 

topoqrafik  kodu  (süd  v

əzinə  aid  olan)  nəzərə  almamalı  və  bunun 

əvəzində  düzgün  kodu  –  C25.9-u  (mədəaltı  vəzi,  ƏGO)  istifadə 

etm

əlidir. 


 

C

ədvəl 10.  Nahiyəyə aid morfoloji terminlərə misallar 

 

 



(h

əmçinin bax: XBT-O-3, səhifə 32, Cədvəl 23)



 

Morfologiya 

Termin 

XBT-O-d

ə 

topoqrafiya 

(standart birincili 

nahiy

ə) 

Dig

ər birincili nahiyələr 

9510/3 


Retinoblastoma 

C69.2  


Torlu 

qişa 


 

8170/3 



Hepatosellülyar 

karsinoma 

C22.0  

Qaraciy


ər 

 



8090/3 

Bazal hüceyr

əli 

karsinoma 



C44._  

D

əri 



C51._  

Vulva 


C60._ Penis 

C63.2 


Xayalıq 

9530/0 


Meningioma 

C70._  


Beyin 

qişaları 

 

938-948 



Qliomalar 

C71._  


Baş beyin 

C72.0  


Onurğa beyni 

8500/3 


İnfiltrasiyaedici 

axacaq 


karsinoma, 

ƏGO 


C50._  

Süd v


əzi 

C07.9  


Qulaqyanı vəzi  

C08._ 


Ağız suyu 

v

əzi 



C25._ M

ədəaltı 


v

əzi 


C61.9 Prostat v

əzi 


8470/3 

Musinli 


sistadenokarsi-

noma, 


ƏGO 

C56.9  


Yumurtalıq 

C25._ 


C34._  

M

ədəaltı vəzi 



Ağciyər 

35 



Yadda 

saxlayın ki, morfoloji terminə əlavə edilmiş olan, nahiyə 

üçün  spesifik  topoqrafik  kodlar  konkret  yenitör

əmənin  mənşəyini 

t

əşkil  etdiyi  qəbul  edilmiş  olan  nahiyəni  bildirir.  Lakin  qeyri-adi 



variantlar  da  mümkündür.  M

əsələn,  böyrək  osteosarkoması  üçün 

C41.9  (sümük, 

ƏGO)  əvəzinə  C64.9  (böyrəyin  topoqrafik  kodu) 

istifad

ə edilməli, lakin bu zaman sümük osteosarkomasının böyrəyə 



metastaz  verm

ədiyi  diqqətlə  yoxlanmalıdır.  Sümük  xərçənginin 

(osteosarkoma) böyr

əyə metastaz verməsi halında kodlaşdırma C41.9 

(sümük), 9180/3 kimi 

aparılır. 



Psevdotopoqrafik morfoloji terminl

ər 

B

əzi  yenitörəmələr  nahiyə  üçün  spesifik  adlara  malikdir,  lakin 



onların məhz həmin nahiyələrə uyğun kodlaşdırılması mütləq deyil. 

M

əsələn,  öd  axacağının  karsinoması  (8160/3)  spesifik  histoloji  növ 



olub,  h

əm  qaraciyərdaxili  öd  axacaqlarında  (C22.1),  həm  də 

qaraciy

ərdənkənar  öd  axacaqlarında  (C24.0)  müəyyən  edilir,  ona 



gör

ə də avtomatik olaraq C24.0 kimi kodlaşdırılmamalıdır. 

Kiçik 

ağız suyu vəzilərinin yenitörəmələrinə ağız boşluğunun hər 



yerind

ə  və  qonşu  orqanlarda  rast  gəlinə  bilir  və  bunlara  bir  neçə 

histoloji  növ  daxildir  (m

əsələn, adenoid sistli karsinoma, bədxassəli 

qarışıq şiş və əlavə göstəricisi olmayan adenokarsinoma). Ona görə 

d

ə  kiçik  ağız  suyu  vəzinin  karsinomasını  kodlaşdırmaq  üçün  vahid 



morfoloji  kod  yoxdur. 

Ağız  və  ya  ağız  boşluğunun  bütün 

adenokarsin

omaları  kiçik  ağız  suyu  vəzilərindən  törəndiyinə  görə, 

m

əsələn,  “sərt  damağın  kiçik  ağız  suyu  vəzilərinin  adenosistli 



karsinoması”  diaqnozunda  qeyd  edilən  “kiçik  ağız  suyu  vəzi” 

ifad


əsinə  diqqət  yetirilməməlidir.  Bu  misalda  “adenosistli 

karsinoma” (8200/3) topoqrafik nahiy

ə olaraq “sərt damağa” (C05.0) 

aid  edilm

əlidir.  Əgər  diaqnozda,  məsələn,  “kiçik  ağız  suyu  vəzinin 

adenokarsinoması” kimi hallarda törəmənin inkişaf etdiyi topoqrafik 

nahiy

ə  göstərilmirsə,  bu  törəmənin  kodlaşdırılması  zamanı  ağız 



boşluğunun  topoqrafik  kodu  (C06.9)  istifadə  etməlidir.  Həmin 

topoqrafik koda h

əmçinin “kiçik ağız suyu vəzi, ƏGO” da daxildir.  

 

36 




Mür

əkkəb morfoloji diaqnozlar 

QAYDA J. 

Əgər mürəkkəb termin XBT-O-da qeyd edilmirsə, 

h

əmin terminin kök sözlərinin ardıcıllığını dəyişin.  

B

əzi şişlər birdən artıq histoloji xüsusiyyətə malik olur. XBT-O-



da 

ən  çox  rast  gəlinən  kombinasiyalar,  məsələn,  “qarışıq 

adenokarsinoma v

ə yastı hüceyrəli karsinoma” (8560/3), “papilyar və 

follikulyar  adenokarsinoma”  (8340/3)  v

ə  “qarışıq  bazal-yastı 

hüceyr

əli karsinoma” (8094/3) qeyd edilir. 



Mür

əkkəb  termin  olan  “fibromiksosarkoma”  XBT-O-da  8811/3 

kodu  il

ə  verilir,  lakin  miksofibrosarkoma  termini  burada  mövcud 

deyil.  “Miksofibrosarkoma”  “fibromiksosarkoma”  il

ə  eynidir.  Bu 

terminl

ərin ikisi də eyni şeyi ifadə etdiyi üçün (sadəcə, söz köklərinin 



ardıcıllığı  dəyişdirilmişdir)  eyni  kodla  da  göstərilməlidir  (8811/3). 

Bel


ə  mürəkkəb  terminlərin  bütün  mümkün  kombinasiyalarının 

siyahıda  sadalanması  qeyri-mümkündür.  Kodlaşdırma  aparan  şəxs 

axtardığı  termini  XBT-O-da  tapmadıqda,  həmin  mürəkkəb  termini 

t

əşkil  edən  sözləri  fərqli  ardıcıllıqla  kombinə  etməklə  aldığı  yeni 



terminl

əri təkrar axtarmalıdır. 



Çoxsaylı morfoloji terminlərə malik diaqnozun kodlaşdırılması 

QAYDA K. Bir 

şişin diaqnozunda müxtəlif kodlara malik iki 

modifikasiyaedici  sif

ətdən  istifadə  edildikdə  bir  kod  bütün 

diaqnostik  terminl

əri  əhatə  edə  bilmirsə,  daha  əvvəl  verilən 

yuxarı koddan istifadə edin.  

Bir  yenitör

əmə  müxtəlif  kodlara  malik  iki  modifikasiyaedici 

sif


ətlə  birlikdə  ifadə  edilərsə,  kodlaşdırmada  yeni  bir  çətinlik 

meydana 


çıxır.  Misal  kimi  “keçid  (tranzitor)  hüceyrəli  epidermoid 

karsinoma”

nı  göstərmək  olar.  Burada  iki  müxtəlif  karsinoma  növü 

deyil,  eyni  yenitör

əmədə hər iki hüceyrə növünün olması göstərilir. 

“Keçid  (tranzitor)  hüceyr

əli karsinoma, ƏGO” 8120/3, “epidermoid 

karsinoma, 

ƏGO”  isə  8070/3  kimi  kodlaşdırılır.  Diaqnozun  bütün 

elementl


ərini  əhatə  edən  vahid  kod  yoxdursa,  kodlaşdırma  aparan 

şəxs daha yuxarı rəqəmlərlə ifadə edilən kodu, yəni verilən misalda 

8120/3-ü istifad

ə etməlidir, çünki həmin kod daha spesifikdir. 

37 



ÇOXSAYLI 

BİRİNCİLİ YENİTÖRƏMƏLƏR 

Çoxsaylı  yenitörəmələrin  kodlaşdırılmasında  bir  çox  çətinliklər 

olur. Ç

ətinliklər aşağıdakılarla bağlıdır: 



1.

 

müxt



əlif  topoqrafik  nahiyələrdə  yaranan  iki  və  ya  daha  artıq 

yenitör


əmə 

2.

 



çoxsaylı şişlərlə səciyyələnən xüsusi vəziyyətlər 

3.

 



diaqnoz  qoyulan  vaxt 

artıq  bir  neçə  limfa  düyünü  və  ya  orqanı 

əhatə edən limfomalar 

4.

 



eyni  nahiy

ədə  yaranan,  müxtəlif  morfologiyaya  malik  iki  və  ya 

daha çox yenitör

əmə  


5.

 

d



əqiq mənşəyi müəyyən edilə bilməyən və bir neçə nahiyəni əhatə 

ed

ən yenitörəmə. 



Müxt

əlif  yerlərdə  çoxsaylı  şişlər  fərqli  qaydada  təsvir  edilir  və 

burada  bütün  probleml

ər  üçün  spesifik  həll  yolları  təqdim  edilə 

bilm

əz.  


XTBC-nin 

işçi  qrupu  beynəlxalq  müqayisə  üçün  xərçəng 

x

əstəliyi  hallarının  qeydə  alınması  məqsədilə  çoxsaylı 



yenitör

əmələrin  müəyyən  edilməsini  tövsiyə  etmişdir.  Onların 

tövsiy

ələrinə aşağıdakılar aiddir: 



1.

 

İki və  ya daha artıq birincili xərçəngin aşkar edilməsi zamandan 



asılı deyil. 

2.

 



Birincili  x

ərçəng bir lokalizasiyada və  ya toxumada əmələ gələn 

tör

əmədir  və  hər  hansı  törəmənin  yayılması,  residivi  və  ya 



metastazı deyildir. 

3.

 



H

ər hansı tək və ya cüt orqanda, yaxud da toxumada əmələ gələn 

yalnız bir törəmə qeydə alınır. Əmələgəlmə nahiyəsi XBT-O-nun 

birinci n

əşrində (və ya XBT-9) kodlaşdırılan şişlərdə orqan və ya 

toxuma  üçsimvollu  topoqrafik  kod 

kateqoriyası  ilə  müəyyən 

edilir.  XBT-10  v

ə  XBT-O-nun  ikinci  və  üçüncü  nəşrlərində 

topoqrafik  kodlar  daha  t

əfsilatlı  şəkildə  verilir.  Bu  nahiyələr 

çoxsaylı  şişlərin  eyniləşdirilməsi  məqsədilə  eyni  orqan  hesab 

edil

ən  kodlar  qrupu  vasitəsilə  əhatə  edilir.  Çoxocaqlı  şişlər  eyni 



birincili  nahiy

ə  və  ya  toxumada  yaranan  və  bir-birinin  davamı 

olmayan  birincili  x

ərçəng  kütlələri  (məsələn,  sidik  kisəsində), 

vahid bir tör

əmə hesab edilir.  

 

38 



4.

 

Aşağıda qeyd olunan iki halda 3-cü qayda tətbiq edilmir: 



a)

 

Bir  çox  müxt



əlif  orqanları  əhatə  edə  bilən  sistem  və  ya 

çoxocaqlı  xərçəng  prosesləri  üçün  dörd  histoloji  qrup  – 

limfomalar,  leykemiyalar, 

Kapoşi sarkoması və mezotelioma 

n

əzərdə  tutulmuşdur.  Eyni  şəxsdə  bunlar  yalnız  bir  dəfə 



qeydiyyata 

alınır. 


b)

 

Müxt



əlif  morfoloji  xüsusiyyətlərə  malik  yenitörəmələr 

çoxsaylı  bədxassəli  yenitörəmələr  kimi  hesab  edilməlidir. 

Bel

ə  ki,  eyni  orqanda  rast  gəlinən  və  fərqli  histoloji 



xüsusiyy

ətlərə  malik  yenitörəmələr  fərqli  yenitörəmələr 

hesab edilir.  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

39 




Ədəbiyyat 

1. “Onkoloji  X

əstəliklərin  Beynəlxalq  Təsnifatı,  3-cü  nəşr,  1-ci

baxış”. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı – Bakı, 2015.

2. “Become a Cancer Registrar”. National Cancer Registrars 

Association. – 

ABŞ, 2014.

3. “The  Cancer  Registry  and  the  Registrar”.  National  Cancer

Registrars Association. – 

ABŞ, 2014.



40 

Document Outline

  • Xərçəng registri nədir?
  • Xərçəng registrləri dünyanın digər ölkələrində
  • Xərçəng registri Azərbaycanda
  • XBT-O-3 nədir?
  • Xərçəng registrində XBT-O-3 təsnifat sisteminin tətbiqi
  • XƏRÇƏNG REGİSTRİNDƏ XBT-O-3 TƏSNİFAT
  • SİSTEMİNDƏN İSTİFADƏ ETMƏKLƏ
  • KODLAŞDIRMANIN ƏSAS QAYDALARININ XÜLASƏSİ
  • TOPOQRAFİK VƏ MORFOLOJİ
  • KODLAŞDIRMA ÜZRƏ
  • TƏLİMATLAR
  • TOPOQRAFİYA
  • Giriş
  • Sifət formaları
  • Xüsusi topoqrafik kodlar
  • Topoqrafik regionlar və dəqiqləşdirilməmiş nahiyələr
  • Periferik sinirlər və birləşdirici toxumalar
  • Sözönləri
  • Bir neçə nahiyənin hüdudlarını əhatə edən bədxassəli yenitörəmələr
  • Limfomalara aid topoqrafik kodlar
  • Leykemiyaların topoqrafik kodlaşdırılması
  • MORFOLOGİYA
  • Giriş
  • Xərçəng və karsinoma
  • Davranış
  • İn situ karsinoma və uşaqlıq boynunun epiteldaxili yenitörəməsi (UEY) III
  • Patoloji laboratoriyalarda davranış kodunun istifadəsi
  • MORFOLOJİ KOD MATRİKSİNİN MAHİYYƏTİ
  • Histoloji dərəcə və diferensiasiya kodları (6-cı simvol)
  • Hematopoetik fenotip kodları
  • Nahiyəyə aid morfoloji terminlər
  • Psevdotopoqrafik morfoloji terminlər
  • Mürəkkəb morfoloji diaqnozlar
  • Çoxsaylı morfoloji terminlərə malik diaqnozun kodlaşdırılması
  • ÇOXSAYLI BİRİNCİLİ YENİTÖRƏMƏLƏR
    • Ədəbiyyat
  • xbt cover.pdf
    • Page 1

Yüklə 342,79 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə